«Հայաստան» հրատարակչությունն օրերս լույս է ընծայել Ռոբերտ Մաթոսյանի «10 օր Անրի Վերնոյի հետ» հուշագրությունը: Ինչպես գիտենք, Վերնոյի մասին շատ է գրվել: Նրա կյանքին ու ստեղծագործությանը ծանոթ մարդիկ տեղյակ են, որ Վերնոյը մշտապես եղել է հայ մարդ, ապրել իր ժողովրդի ցավերով եւ ուրախություններով: Սակայն նրա հայաստանյան այցի մանրամասները գրեթե անծանոթ են: Եվ բարեբախտություն է, որ այդ այցի ժամանակ հայրենիքը բացահայտելու գործում նրա կողքին եղել է կինոյի եւ գրչի մի նվիրյալ՝ վաստակաշատ կինոլրագրող Ռոբերտ Մաթոսյանը, հայ կինոյի մասին մի շարք գրքերի հեղինակ, որը տասնամյակներ անց հանրայնացնում է Վերնոյի հայաստանյան ուղեւորության մանրամասները:
Նոր շտրիխներ Անրի Վերնոյ հայի եւ մարդու դիմանկարին՝ այսպես կարելի է բնութագրել սույն հուշագրությունը: Բնաբանում Մաթոսյանը նշում է, որ մեր օրերում մեզ պակասում է ազգ ու ժողովուրդ ներկայացնող ու պահող հայի տեսակը, որպիսին էր Անրի Վերնոյ-Աշոտ Մալաքյանը: Ընթերցողը հաճույքով կծանոթանա մի շարք դիպվածների, որոնք նորովի կբացահայտեն Վերնոյ-Մալաքյանին: Թե ինչպես Երեւանի փողոցներում վաթսունամյա տղամարդը դիտմամբ (թեեւ ապարդյուն) խախտում է երթեւեկության կանոնները՝ հայ ոստիկանի կողմից «հայերեն տուգանվելու» նպատակով: Թե ինչ կարծիք է ունեցել կինոքննադատների մասին: Թեեւ ուղղակիորեն չի ասվում, սակայն ակնհայտ է, որ տակավին «Մայրիկը» չգրած Վերնոյն իր հայրենի հողի վրա անցկացրած այդ տաս օրվա ընթացքում լիցքավորվել է իր ապագա հայապատումի համար: Նրա մտքերը կինոգործի այլեւայլ կողմերի մասին, նրա անհանգստությունը՝ պաշտելի Մայրիկից հեռախոսազանգ չստանալու պատճառով, նրա ամենատարբեր շփումները հայրենակիցների հետ: Ուսանելի են նրա կարծիքները հայ կինոյի, առանձին կինոնկարների, հայ կինոյում դերասանի տեսակի ու այլ հարցերի շուրջ: Այս հուշ-պատառիկների միջոցով ընթերցողը նաեւ կծանոթանա անցյալ դարձած խորհրդահայ իրականությանը՝ իր լույսերով ու ստվերներով…
Ինչպես իր նախորդ գրքերում, այս հուշագրության մեջ եւս Ռոբերտ Մաթոսյանը ձգտել է հնարավորինս քիչ ներկայացնել իրեն եւ կերտել ժամանակակից ականավոր մի մարդու, արվեստագետի, հայի դիմանկարը: Սովոր ենք առանձին հուշագրություններ վերնագրված տեսնել «Իմ այսինչը», «Իմ այնինչը», երբ հուշագիրը փորձում է «սեփականել» այն հռչակավոր մարդուն, որի մասին գրում է: Մինչդեռ «Ֆիլմ» թերթի խմբագիրը՝ Անրի Վերնոյին նրա իսկ ցանկությամբ ուղեկցելու այդ տաս օրվա ընթացքում, այն էլ՝ լուսանկարչական ապարատը ձեռքին, ընդամենը մեկ անգամ է լուսանկարվել մեծանուն հայրենակցի հետ: Այն էլ այն դեպքում, երբ նրանք մտերմաբար մեկմեկու անվանել են «Ռոբե՛րս» եւ «Աշո՛տ ջան»…
Ռոբերտ Մաթոսյանի «10 օր Անրի Վերնոյի հետ» գրքույկը կարելի է ձեռք բերել «Բուկինիստում» եւ Երեւանի այլ գրախանութներում:
Ա. Բ.
