Օսմանյան վերջին շրջանի ու Թուրքիայի պատմության աշխարհահռչակ մասնագետ, Ցյուրիխի համալսարանի պրոֆեսոր Հանս Լուկաս Կիզերի հեղինակած «Թալեաթ փաշա, ժամանակակից Թուրքիայի հայրը, ցեղասպանության ճարտարապետը» խորագրով գիրքը վերջերս թարգմանվել է թուրքերեն: Այս մասին տեղեկացնում է թուրքագիտական մասնագիտացված ermenihaber.am-ը` հղում անելով QHA-ին:
Գրքի թարգմանությունն ու հրատարակությունը, ինչպես ենթադրելի էր, սրերով է դիմավորել թուրքերի կողմից: Մանավանդ ազգայնականն շրջանակները բուռն աղմուկ են բարձրացրել մամուլում ու սոցցանցերում` դա համարելով դավաճանության դրսևորում:
Երկու հանգամանք կա, որոնք առավել քան որևէ այլ բան, հունից հանում են այդ «անմեղ թուրքերին»:
Առաջինը բնականաբար «ցեղասպանության ճարտարապետ» բառակապակցությունն է, երկրորդը` այն, որ գիրքը անգլերենից թուրքերեն թարգմանած «Իլեթիշիմ Յայընլար» (İletişim Yayınlari) հրատարակչությունը վերնագրի «ժամանակակից Թուրքիայի հայր» հատվածը փոփոխել է «իթթիհաթականության ուղեղը» տարբերակով:
Թուրք ազգայնակնությունն ու պետական շրջանակները «Թալեաթ փաշա, իթթիհաթականության ուղեղը, ցեղասպանության ճարտարապետը» վերնագիրը համարում են «ցեղասպանության պնդումների պրոպագանդա»:
Հետաքրքրական է նաև այն, որ վերջին տարիներին բազմաթիվ են Թալեաթ փաշայի մասին երևան եկող աղմկահարույց փաստաթղթերն ու հուշագրությունները: Դրանցից մեկն է, օրինակ, Թալեաթի «Սեւ նոթատետրը», որի շուրջ «Լե նուվել դԱրմենի» պարբերաթերթի հրատարակչության տնօրեն Արա Թորանյանի` Թուրքիայի ժամանակակից պատմության հետազոտող Դույգու Թաշալփի հետ արված հարցազրույցն «Ազգ»-ը տպագրել է 2014թ. հոկտեմբերի 2-ի համարում:
Ուշագրավ աշխատություն է նաեւ 2019թ. Newmag հրատարակչության կողմից թարգմանված` Թալեաթ Փաշայի` Հայոց ցեղասպանությանը եւ հարակից հարցերին վերաբերվող հեռագրերն ու փաստաթղթերը պարունակող «Սպանության հրամաններ» աշխատությունը, որի հեղինակն արդեն բոլորիս հայտնի Թաներ Աքչամն է:
Թաներ Աքչամն այդ գրքով ապացուցում է Օսմանյան կառավարության` Հայոց ցեղասպանության մասին շրջանառվող փաստաթղթերի իսկությունը:
Գեւորգ ԳՅՈՒԼՈՒՄՅԱՆ
