«Ֆորբսի» կայքում հրատարակվել է ամսագրի մշտական աշխատակից Միքա Հենդլերի հարցազրույցը երաժիշտ Ափո Սահակյանի հետ, որը ներկայացնում ենք հատվածաբար:
Հայ ժողովուրդը հազարամյակների առասպելական պատմություն ունի: Լեզվից եւ մշակույթից մինչեւ կրոն եւ քաղաքականություն՝ հայերն ունեն հստակ ինքնություն, որը զարգացել է դարերի ընթացքում: Հայաստանն առաջին պետությունն էր, որն ընդունեց քրիստոնեությունը պետական մակարդակով (մ. թ. 4-րդ դարում), եւ հայ վանականները կարճ ժամանակ անց հաստատվեցին Երուսաղեմում՝ հիմնելով սփյուռքահայ համայնք, որը գոյատեւում է մինչ օրս:
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանությունից հետո ավելի շատ հայեր, փախչելով հալածանքներից, եկան Երուսաղեմ: Հայ ժողովուրդը եւ նրա ինքնությունը ավելի քան մեկ դար անց շարունակում են բռնությունների ենթարկվել (ինչի մասին վկայում է վերջին հակամարտությունն Արցախ-Լեռնային Ղարաբաղում), նույնիսկ հայրենի եզերքների մոտ: Իսկ Երուսաղեմում հայ համայնքը նվազում է իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության (որի կիզակետում հայերը հաճախ են հայտնվում) քաղաքական, տնտեսական եւ մշակութային իրողություններին առնչվող բազմաթիվ մարտահրավերների հետեւանքով:
Երուսաղեմի Հին քաղաքի հայկական թաղամասում ծնված եւ մեծացած մի երաժիշտ փորձում է փոխել այդ միտումը եւ Երուսաղեմում, Հայաստանում ու նրա սահմաններից դուրս նոր տեղ է գտնում հայկական երաժշտության եւ ինքնության համար:
Առիթ ունեցա Ափո Սահակյանի հետ մանրամասնորեն զրուցելու նրա կյանքի եւ երաժշտության մասին, այն մասին, թե ինչպես է նա կողմնորոշվում ազգային բազմաթիվ իրողություններում եւ ինչ նշանակություն ունի նրա երաժշտությունը:
–Սկսե՛նք «Apo & the Apostles» պաղեստինյան նորարար անկախ խմբից, որի միջոցով եք դուք առավել հայտնի: Ինչի՞ շնորհիվ եք նման արձագանք գտել ձեր ունկնդիրների շրջանում:
-«Apo & the Apostles»-ի երաժշտությունը ես միշտ ջանացել եմ դարձնել պարզ, զվարճալի եւ գրավիչ: «Apo & the Apostles»-ը փոփ-ռոք խումբ է՝ շեշտը դնելով «փոփ» բառի վրա: Ջեմեր (իմպրովիզացված համատեղ կատարումներ – թարգմ.) շատ ենք ունենում, բայց ի վերջո դա բիզնես է. քանի որ ես երաժիշտ եմ, ուրեմն պետք է պահպանեմ այն բիզնեսը, որը թույլ է տալիս ինձ երաժիշտ լինել: Ես ջանքեր չեմ խնայում, որ ստեղծեմ շուկայի համար գրավիչ փոփ-ռոք երգեր. դրանք կարող են տարիների կյանք չունենալ: «Apo & the Apostles»-ի բրենդինգի հիմքում խմբի երուսաղեմյան, բեթղեհեմյան լինելն է՝ ներկայացնելով Երուսաղեմի, Բեթղեհեմի խմբավորումը, որից ես եւ տղաները սերում ենք: Ժանրային առումով երաժշտությունն արաբական չէ, լեզուն է արաբերեն: Երաժշտական առումով այն ներառում է հայ ժողովրդական երաժշտություն, բալկանյան, արեւելաեվրոպական եւ մերձավորարեւելյան մոտիվներ: Մեզ հաջողվեց դառնալ պաղեստինյան այլընտրանքային երաժշտության ռահվիրաներից, որն այժմ զարգացել եւ առաջ է գնում: Ներկայումս կան արտիստներ, հատկապես ռեփ կատարողներ, որոնք շաբաթական միլիոնավոր դիտումներ են ունենում, զգալիորեն գերազանցել են մեր արդյունքները, ինչը հիանալի է:
–Իսկ ի՞նչ կասեք ձեր սոլո աշխատանքների մասին:
-«Ափո Սահակյանը» տարբերվում է նրանով, որ իմ անհատական նախագիծը շատ ավելի փոքր շուկա ունի. քանի՞ հայ կա աշխարհում: Մենք ասես անհետացող տեսակ լինենք: Երուսաղեմում հայ ժողովրդական երաժիշտի համար մեծ շուկա չկա: Եվ եթե նույնիսկ գնամ Հայաստան եւ այնտեղ համերգներով հանդես գամ, դրանից մեծ շահույթ չեմ ստանա. այդ պատճառով ես այն անվանում եմ խանդավառության նախագիծ: Ես իմ սոլո նախագծին վերաբերում եմ ոչ թե գործարարի, այլ հայրենասերի տեսակետից: Քանի որ ես մի ժողովրդի զավակ եմ, որը տեսել է իր բաժին խավարը, երբեմն ինձ թվում է, որ հայ ժողովրդական երգերի կատարումը շատ աղոտ լույս է վառում այս շատ մութ թունելում: Ես իրապես կարծում եմ, որ հայկական ժողովրդական երգի մեջ կախարդանք կա: Հենց հիմա մենք՝ հայերս, անդունդն ենք ընկած, բայց ավելի լավ է այդ անդունդում ինչ-որ ժողովրդական երգեր հնչեն, քան ընդհանրապես ոչինչ չհնչի:
–Մի՞շտ եք սիրել հայ ժողովրդական երգերը:
-Երբ կիթառը ձեռքս վերցրի, բնականաբար նվագում էի «Գանզն ռոզիս» եւ «Նիրվանա» խմբերի երգերը, բայց հայ ժողովրդական երգերն իրենց հատուկ տեղն ունեին: Հայրս չորս որդի ունի: Նա ուզում էր, որ իր տղաներից գոնե մեկը կարողանար նվագել հայկական խնջույքի ժամանակ, որտեղ լինում են կենացներ ու լինում են երգեր… Դա երաժշտական խանդավառություն է. ես շատ եմ սիրում նվագել այս ժողովրդական երգերը, ինձ դուր է գալիս, որ մեր նախնիները կարողացել են ստեղծել այսպիսի մեղեդիներ: Ես դրան նայում եմ նաեւ որպես ազգային պարտավորության՝ պահպանել այն հարուստ ժառանգությունը, որն ունի հայ մշակույթը: Հայ ժողովրդական երգերը սկսել եմ նվագել մոտ մեկ տասնամյակ առաջ:
–Գիտեմ, որ «Apo & the Apostles»-ը չի երգում քաղաքականության մասին: Ձեր սոլո աշխատանքներում կա՞ քաղաքական տարր:
-Ժողովրդական երգերի մի մասը ծագում է Արեւմտյան Հայաստանից, որը հյուսիս-արեւելյան Թուրքիայի աշխարհագրական անվանումն է: Ցեղասպանությունից հետո այդ երգերը պահպանվել են փախստականների, վերապրողների կողմից: Այդ երգերը կատարելով՝ մենք պահպանում ենք մեր օրինական կապը մեր պապենական հայրենիքի հետ:
Հայկական երգարանում մենք շատ երգեր ունենք, որոնցում խոսվում է այն օրվա մասին, երբ մենք կազատենք կորցրած հողերը՝ Արեւմտյան Հայաստանը, Արցախի մասերը, եւ ես դրանք շատ լավ եմ նվագում: Երբ 2020 թվականին սկսվեց պատերազմը, ամենուր լսվում էին այդ երգերը: Դրանք մեկ դարի պատմություն ունեն եւ հույս են ներշնչում հայերին, որ նրանք կհաղթահարեն խավարը:
Այս երգերը մեզ ոգեւորում էին 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ, բայց երբ մենք պարտվեցինք, ոչ ոք այլեւս չէր ցանկանում լսել դրանք: Լսելով դրանք՝ ինքդ քեզ ծիծաղի առարկա ես թվում, քեզ հիմարի պես ես զգում: Երկար ժամանակ կպահանջվի, մինչեւ մենք վերականգնենք այս երգերը երգելու համարձակությունը: Մեր երկիրը 800 տարի շարունակ փոքրացել ու սեղմվել է: Ամեն անգամ փոքրանալով՝ մենք կորցնում եք այս երգերը երգելու տրամադրությունը, դրանց մի մասը նույնիսկ կմեռնի:
Հենց հիմա իմ պատասխանատվությունն է մարդկանց նորից ետ բերելը. կամաց-կամաց, կարիք չկա շտապելու վերադառնալ քաջության, համարձակության այդ դրսևորումներին. դա ժամանակ կպահանջի: Միայն աստիճանաբար…
–Մարդկանց ետ բերելու վճռականությո՞ւնն է ծնունդ տվել ձեր նոր՝ «ՄԵՆՔ» ալբոմին:
-«ՄԵՆՔ»-ն իմ չորրորդ լիարժեք ալբոմն է: Այս մեկն ավելի շատ բնօրինակ երգեր ունի (քանի որ ես սովորաբար մշակում եմ ժողովրդական երգերը): Այնուամենայնիվ, առանձնահատուկ է, որ ես կատարել եմ բնօրինակ երգեր հին եւ (կամ) հազվագյուտ բարբառներով: Հիմնականում ես գրում էի բառերը ստանդարտ հայերենով, իսկ հետո դիմում մարդկանց, որոնք գիտեին իմ ուզած կոնկրետ բարբառը եւ օգնում էին բառերը ստանդարտ հայերենից վերածել բարբառի:
Եթե դուք բացեք իմ երգերը YouTube-ում, նկարագրություններում ես դրանք թարգմանել եմ անգլերեն: Սա նաեւ ցույց տալու համար է, թե ինչ է բարբառը, որոնք են բառերը, ես կարծում եմ, որ դա նաեւ պատասխանատվություն է՝ սերունդներին ցույց տալու, որ մենք ունենք 4000, 5000 տարվա պատմություն: Մենք պարզապես լքված ժողովուրդ չենք, որն ապրում է ամբողջ աշխարհում՝ ցեղասպանության մռայլ պատմությամբ, մենք շատ ավելին ենք, քան դա: Ինչպես ես սիրում եմ ասել՝ «Մենք վերստին ոտքի կելնենք եւ լեռներում հարսանիքներ կլինեն»:
Անգլերենից թարգմանեց ԱՇՈՏ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԸ
