Հայաստանյան միջավայրը, ըստ բակային պարզ ու հասարակ զրույցներից ստացված տպավորությունների, կարծես սպասվածից առավել է քաղաքականացված: Մարդիկ հատկապես հաճախ են արտահայտվում այսպես կոչված քաղաքական գործիչների հասցեին, ովքեր իրենց հաճախ անհասկանալի բառապաշարով փորձում են ինչ-որ ցանկություններ ներկայացնել, որոնք հիմնականում դասագրքային մոտեցումներ են, քանզի նվազագույն կապ ունեն մեր իրականության հետ: Ասենք նման մեկն օրեր առաջ հանրային ներկայացող հեռուստաընկերության եթերից հեռարձակվող քննարկման ընթացքում հայտարարում էր, թե ինչու է պետք գոնե երկու գյուղ զիջել ադրբեջանական ոհմակին, որը, վստահ ենք, որ երկու գյուղով չի բավարարվի: Այս մոտեցման հեղինակը մի քանի անգամ նշեց գրքերի հեղինակ լինելու հանգամանքը, հիշեց Թուրքիայի արեւելյան նահանգներ իր այցելությունը, վերլուծելու ունակության հանդեպ այլոց գնահատականները: Լսելով նրա խոսքերը՝ տպավորություն էր ստեղծում, թե սույն քաղաքական, հասարակական, հանրային թե մի այլ պատկանելության խոսույթի տիրապետողի հետ հարկ է անառարկելիորեն համաձայնել: Չծավալվեմ:
Մտահոգվելու իրոք ահռելի խնդիր ունենք, որը, թող ներվի նշել, պարզ ու հասարակ հարցերը չլուծելու, չտեսնելու, չկանոնակարգելու, անտեսելու, այլ վրիպումներից մինչեւ սխալներն ու բացթողումները չկարգավորելու առիթ ու հետեւանք է, արդյունքում` Հայաստանի հանրապետության տնտեսության մի վիճակ, որը նվազագույնը հարիր չէ մեր ակնկալիքներին` պայմանավորված հաճախ հիշեցվող հայերիս ներուժի հետ: Լավ ենք անում, որ հիշեցնում ենք, քանզի այդ ներուժ ասվածի թե կոչվածի բազում օրինակներ ունենք: Բայց արի ու տես, որ այդ ներուժի պայմաններում մեր արածը, որն աշխատանք է անվանվում, ցանկալիին էապես է զիջում, կարելի է նաեւ զավեշտալի որակել:
Տնտեսական հարցերին թող որ սիրողական մոտեցում ցուցաբերող, ակտիվ լրագրությամբ զբաղվող ՀՀ քաղաքացիս ասելիքս տանում եմ տնտեսության հիմնական ցուցանիշներից մեկի՝ համախառն ներքին արդյունքի ուղղությամբ: Այն նախորդ տասը տարիներին 1 բնակչի հաշվով 3-4 հազար դոլարի սահմաններում էր, 2022-ին ինչ-ինչ արտաքին հանգամանքների արդյունքում կազմեց 6 հազար դոլար, որը ոգեւորվելու առիթ դարձավ: Բյուջետային այլեւայլ ծախսերի կողքին աճեց նաեւ երկրի պահպանա-անվտանգային հատկացումը, աճն աննախադեպ էր: Հենց այս առումով ցանկանում եմ ուղղակի հարց տալ ՀՀ-ում առկա շուրջ 900 գյուղական համայնքներից 12-ը ազերիներին զիջելու առաջարկի հեղինակ գործչին. կարող է չէ՞ մարդ-արարածի մեր տեսակը այդ 6 հազար դոլարը 16, 26. 36 հազար դարձնել, կամ` քաղաքացուս սպասած 60 հազարին հասցնել: Այսօր արդեն նշված վերջին թիվ ցուցանիշն ունի իր 30 հազար քառակուսի կիլոմետրում 12 մլն բնակչություն պահող Բելգիա պետությունը: Հայաստանյան քաղաքական էլիտան որեւէ ասելի՞ք ունի հիմնականում երկու ազգություններից կազմված այդ երկրի քաղաքացիների առանձնահատուկ ներուժի մասին: Սույն հարցն ուղղել եմ այդ երկրում ապրող մեր մեկ տասնյակ հայրենակիցներին, որոնք տարակուսել են նման հարցի հնչեցումից: Պատասխանը հիմնականում մեկն է եղել` սովորական մարդիկ են, վարող, ցանող, կառուցող, երգող-պարող, իրենց առողջությանը հետեւող… եթե նմանություն չեք նկատում, խնդիրը ձեր մեջ փնտրեք:
Մեր որոշ իմաստակներին հանգստացնելու նպատակով նշեմ նաեւ, որ Եվրոպական մայրցամաքի կենտրոնական հատվածում գտնվող այդ երկիրը վերջին տարիներից յուրաքանչյուրում նվազագույնը 5 մլրդ ռազմական ծախս է իրականացնում, 1 զինվորի հաշվով մոտ 200.200 դոլար: Գիտե՞ք ինչի շնորհիվ. նաեւ մեզանում կենցաղային աղբ համարվողն ամենայն բարեխղճությամբ հավաքելու, բնակավայրերի անգամ կենտրոններում տեղակայված շինանյութերի արտադրության գործարաններում գազի փոխարեն այրելու շնորհիվ:
Մեզանում այս ընթացքում շարունակում են խոսել ու խոսել, ծրագրավորումներ իրականացնել, պլանավորումներ կազմել, ռազմավարություն մշակել. կարծես ոչինչ, որ ցեմենտն ու գաջը, դրանցից ստացվող բլոկ-պանելները հերթական անգամ թանկանում են, բնակարաններ գնել պատրաստվողները նորանոր հնարամտությունների են տրվում, քանզի աշխատավարձով հնարավոր չէ կառուցապատողների պահանջները բավարարել: Հավելեք այս ամենին բնակարանների դռներն ու փականները, լոգարանների ու սանհանգույցների սարքերը, խոհանոցային էլեկտրատեխնիկաիկան ու ջեռուցման-հովացման համակարգերը, կպարզվի որ նշված 60 հազար դոլար համախառն ներքին արտադրանքը դեռ աճելու տեղ ունի, ասենք` Երեւանի հազիվ երեք տարածքն ունեցող Սինգապուր պետության օրինակով: Երկրում ապրող 3-ից 1-ը միգրանտ է, կան չինացիներ ու մալազիացիներ, հնդիկներ ու ճապոնացիներ, բազմաթիվ կրոնների հետեւողներ: Տարօրինակ չպետք է համարել ռազմական ծախսերը, որը վերջին տարիներին զգալիորեն անցնում է 10 մլրդ դոլարը, 50 հազար բանակի պայմաններում: Երեւի նկատեցիք, որ արդեն հիշատակված Բելգիայի թիվն է հիշեցնում, 1 զինվորի հաշվով 200.000 դոլարը:
Անշուշտ, թերեւս այսօրինակ գործընթացներով է հնարավոր խոսել մեր լավը չուզողների հետ, որոնք պարզ ու հասարակ հարցեր են: Մի պարագայում մեզ ծառայելու կոչված պաշտոնյաներից ու իշխանություններից պահանջել իրականում նպաստել փոքր ու միջին գործարարության խթանմանը, մի այլ դեպքում համալիր միջոցներ ձեռնարկել ծխողների ու արատավոր այլ սովորությունների դեմ պայքարելու ուղղությամբ, որոնք աղճատում են մեր հանրային նկարագիրը, պահանջել արդար ջրամատակարարում մարդկանց ու հողի մշակների համար, առողջության ու բերք-հումքի բավարար պաշարների ստացման նպատակով, այստեղ հավելեք ձեր ցանկությունները հայաստանյան առօրյայի հանդեպ, վստահ եմ կունենանք այն երկիրը, ուր արժանապատվությունը կիշխի, այլ տարբերակի քննարկում չի ծավալվի, բակ դուրս գալիս էլ ինքնավստահությունը չի նվազի:
Հայաստանյան առօրյան, բակային զրույցների տեսքով լինի թե քաղաքական բանավեճերի, ցանկալիից առավել է քաղաքականացված: Հարցրեք ձեր շրջապատին եւ կհամոզվեք, որ մարդիկ այլ զրույցների պահանջն ունեն, որոնցով է պայմանավորված արժանապատիվ ապրելու անհրաժեշտությունը: Պարզապես պետք է ապրել այդ զգացումով, առանց ավելորդ խոսքերի ու խրատաբանության: Աշխատել, արդյունք ստեղծել, ՀՆԱ կոչվածը բազմապատկել. ընդամենը: Այլ ոչ` խոսել ու խոսել:
ԳԵՂԱՄ ՔՅՈՒՐՈՒՄՅԱՆ
