«Արցախը կպահենք, եթե պատրաստ լինենք Երեւանի կենտրոնում ադրբեջանական հրթիռներ ընդունել»

«Ազգ»ի զրուցակիցն է Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր Տիգրան Ուլիխանյանը

– Պարոն Ուլիխանյան, ավելի քան երկու ամիս է, ինչը փակ է Լաչինի միջանցքը, Արցախը շրջափակման մեջ է: Այս ընթացքում ամենատարբեր կառույցներ՝ թե՛ արեւմտյան, թե՛ տարածաշրջանային ու թե՛ տեղական, թեեւ դատապարտել են երեւույթը, բայց դատապարտում-կոչերից անդին որեւէ բան չի եղել, արցախցի մեր հայրենակիցները շարունակում են արտաքին աշխարհից կտրված մնալ: Ձեր գնահատականով՝ ո՞վ է այս ամենի թիվ մեկ «մեղավորն ու պատասխանատուն»:

– Անձամբ ես ձեր բնութագրած դատապարտում-կոչերից անդին ոչինչ չէի էլ ակնկալում, հետեւաբար տարակուսած կամ զարմացած չեմ: Այդ դատապարտող հայտարարությունները շատ կարեւոր կլինեն մեզ համար ապագայում, երբ մեզնից պատասխան պահանջեն մեր որոշ գործողությունների համար: Նկատի ունեմ, որ ամեն գնով պատերազմից, զինված առճակատումից խույս տալու քաղաքականությունը ոչ թե հայ ժողովրդի ճակատագիրն է, այլ այսօրվա քաղաքական համակարգի ազդեցիկ դերակատարների որդեգրած քաղաքականությունը: Հատուկ չեմ շեշտում կառավարող ուժին, որովհետեւ արձանագրում եմ, որ այս հարցում համակարգային ընդդիմությունն այլ բան չի էլ առաջարկում, հետեւաբար՝ երկուստեք կոնսենսուս ունեն: Բայց բոլոր կառավարող ռեժիմները ժամանակավոր են, եւ բացառված չէ, որ որեւէ այլ կառավարող ուժ ապագայում այլ մոտեցում կունենա այս հարցում:

Կարծում եմ՝ Լաչինի միջանցքի հարցն առանձին դիտարկել ու քննարկել իմաստ չունի, քանի որ այն բազմաշերտ տարածաշրջանային հիմնահարցերի մի գործիքն է սոսկ: Իսկ հարցը հետեւյալն է՝ «ո՞ւմն է Հայաստանը». «ռուսական» Հայաստանն անընդունելի է բոլոր հարեւանների եւ Եվրոպայի համար, «եվրոպական» Հայաստանն անընդունելի է բոլոր հարեւանների եւ Ռուսաստանի համար, «թուրքական» Հայաստանն անընդունելի է բոլոր հարեւանների (վստահ եմ՝ նաեւ Ադրբեջանի) եւ Ռուսաստանի համար, Վրաստանի, Ադրբեջանի ու Իրանի տարբերակները չեմ էլ դիտարկում անգամ: Վերոգրյալ թեզերը հաշվի առնելով՝ պնդում եմ, որ Հայաստանի Հանրապետությունը տարածաշրջանում կարող է գոյություն ունենալ միմիայն անկախ ու ինքնիշխան կարգավիճակով: Բայց բոլոր կողմերը՝ գերտերությունները, պետք է վստահ լինեն անկախ լինելու մեր կամքի մեջ, հետեւաբար այժմ տարբեր փորձությունների միջոցով փորձում, ստուգում են մեր վճռականությունը: Այս համատեքստում է նաեւ Լաչինի միջանցքը փակելը՝ Ադրբեջանի ակտիվ եւ Ռուսաստանի պասիվ դերակատարմամբ: Ադրբեջանի նպատակը պարզ է՝ Արցախի հայաթափում եւ ըստ այդմ՝ Արցախի հարցի փակում: Ռուսաստանի համար փակ միջանցքը շանտաժի գործիք է ՀՀ տարածքով (Մոսկվայի վերահսկողությամբ) Ադրբեջանին դեպի Նախիջեւան ճանապարհ տալու հարցում: Ամբողջ խնդիրն այն է, որ եռակողմ հայտարարությամբ սահմանված՝ ռուսական կողմի  վերահսկողությամբ ճանապարհը տրամադրելուն դիմադրում է ոչ միայն եւ ոչ այնքան Հայաստանը, այլ նաեւ Թուրքիան, Ադրբեջանը եւ Իրանը: Հայտարարության մեջ ամրագրված այդ ճանապարհը Մոսկվայի համար ռազմավարական նշանակություն ունի, եւ, կարծում եմ, ՌԴ-ն ցանկություն ունի, հայության արցախյան հատվածին օգտագործելով, Հայաստանում իշխանափոխության հասնել ու հարցն իր ցանկալի տարբերակով լուծել: Մեր խնդիրն է դիմադրել այդ սցենարին: Այնքան պետք է դիմադրենք, մինչեւ բոլորը հավատան, որ իսկապես անկախություն ենք ուզում ու ձգտում ենք դրան:

Ստեղծված իրավիճակի եւ հնարավոր զարգացումների քաղաքական պատասխանատուն ընտրված իշխանությունն է. հայերի հայաստանյան հատվածի համար «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունն է, արցախյան հատվածի համար՝ նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, ադրբեջանցիների համար՝ Իլհամ Ալիեւը, եւ այդպես շարունակ:

 – Ինչպե՞ս եք տեսնում Արցախի հետագա ճակատագիրը՝ հաշվի առնելով հանգամանքը, որ վերջերս պետական մակարդակով հայտարարվեց, թե Հայաստանը պատրաստում է «խաղաղության պայմանագրի տեքստը: Արցախն ի՞նչ ճակատագիր ու կարգավիճակ կունենա ըստ ձեզ:

– Արցախը երբեւէ ինչ-որ կարգավիճակ կունենա միմիայն այն պարագայում, եթե մենք քաղաքական որոշում ընդունենք, որ Երեւանը, այնուամենայնիվ, մտնում է խաղի մեջ՝ հարցի կարգավորման հավանական դրական արդյունքներով կամ գուցե սարսափելի հետեւանքներով: Եթե մենք պատրաստակամություն հայտնենք Արցախը պահելու համար Երեւանի կենտրոնում ադրբեջանական հրթիռներ ընդունել, ապա կպահենք Արցախը, եթե ոչ՝ ապա Արցախը կկորցնենք, եւ ես այդտեղ ոչ մի անարդարություն չեմ տեսնում: Հարց կարող է առաջանալ, բայց արդյո՞ք մենք ոավելի ուժեղ բանակ կամ լավ զենքեր ունենք: Գուցե տարօրինակ թվա, բայց հարցը անբարոյական եմ համարում, որովհետեւ հայրենիքը պաշտպանելու քաղաքացիական մղումը ոչ թե ռացիոնալ հաշվարկով է որոշվում, այլ՝ իռացիոնալ կապրիզով: Ըստ այդմ, լավ ու վատ զենք ու զորք ունենալն ինձ համար միայն մեկ նշանակություն ունի. լավ զենքով քիչ, վատ զենքով շատ զոհ կունենաս: Բայց հայրենիքը կպաշտպանես, ու այն կփոխանցես ժառանգներիդ: Այս ընկալումը քաղաքացիական լայն շերտերում արմատավորելու, պատերազմը ընդունելի ռիսկերի շարքում դասելու դեպքում՝ մեզ զենք ե՛ւ կվաճառեն, ե՛ւ կնվիրեն: Այս պարագայում, վստահ եմ, պատերազմ չի էլ սկսվի:

 – Թեեւ Բաքվի հոխորտանքներն ու նվաճողական քաղաքականությունը տեղի չեն տալիս, այնուամենայնիվ՝ Հայաստանը մշտապես խոսում է երկխոսության մեջ մտնելու ու խաղաղ համակեցության մասին: Նման բան դուք հավանական համարո՞ւմ եք: Ադրբեջանցիների հետ խաղաղ ապրել, էլ ուր մնաց հարեւանություն անել հնարավո՞ր է:

– Հարեւանությունն աշխարհագրությամբ պայմանավորված փաստ է, մենք, այո, թշնամացած հարեւաններ ենք: Ինչ վերաբերում է երկխոսությանը, ապա փոխադարձ ընդունելի լուծման հանգելու այլ տարբերակ ես չգիտեմ: Խաղաղ համակեցության իմ պատկերացումները արդեն շարադրեցի: Հայրենիքի որեւէ հատվածի հարձակման ենթարկվելու դեպքում, եթե Երեւանը ոտքի կանգնելու, խառնվելու եւ հարված ստանալու պատրաստակամություն հայտնի, ապա, ամենայն հավանականությամբ, մեզ վրա չեն էլ հարձակվի:

– Դուք գործող իշխանության, այսպես ասած, «նախկին» թեւին եք պատկանում, ի՞նչ սխալներ է այժմ անում իշխանությունը, որոնք մեզ վրա թանկ են նստելու: Շփվո՞ւմ  եք ձեր նախկին թիմակիցների հետ, նրանց թերացումներն ասո՞ւմ եք, լսո՞ւմ են ձեզ:

– Ես այն մարդկանցից եմ, որ առանց այլընտրանքային օրակարգ առաջարկելու ոչինչ չեմ խոսում: Նախորդ հարցերին իմ տված պատասխաններից կարող եք ենթադրել, թե գլոբալ հարցերի մասով ինչ դիրքորոշում ունեմ: Այնուամենայնիվ, ոչ մի երաշխիք չկա, որ ես ճիշտ եմ, նրանք՝ սխալ: Այո, նախկին թիմակիցներիս հետ ունեմ դիրքորոշումների տարբերություն, ինչի վերաբերյալ հանրության տարբեր խմբեր գուցե գնահատականներ կտան կամ արդեն տալիս են: Ինչ վերաբերում է շփումներին, ապա հազվադեպ լինում են՝ զուտ ընկերական բնույթի:

– 7-րդ գումարման խորհրդարանի իշխանական պատգամավոր եք եղել, այն ժամանակվա «Իմ քայլը» խմբակցությանը շատերը մեղադրում էին ոչ կոմպետենտության ու ոչ արհեստավարժության մեջ: Այժմ, կողքից հայացք նետելով՝ այս խորհրդարանն ինչպիսի՞ն է: Իշխանություն-ընդդիմություն շփումներին եւ աշխատանքներին ի՞նչ գնահատական կտաք:

– Խորհրդարանում տեղի ունեցող իշխանություն-ընդդիմություն գործընթացների հրապարակային մասն ուղղված է հանրության կոնկրետ լսարանի: Ես այդ լսարանի ունկնդիր չեմ, անտեսում եմ դրանք: Մի գաղտնիք բացեմ. խորհրդարանում ընդամենը 18 պատգամավոր կա, որոնց հարցազրույցներին հետեւում եմ:

 – Տպավորություն է, թե լքել եք քաղաքական դաշտը ու չեք էլ պատրաստվում մեծ քաղաքականությամբ զբաղվել: Ե՞րբ կվերադառնաք, ի՞նչ ձեւաչափով:

– Կարճ պատասխանեմ՝ պատրաստվում եմ:

ՍԵՎԱԿ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆ