Նիզամին՝ իրանցի բանաստեղծ
Խորհրդային Միության փլուզումից հետո Իրանն Ադրբեջանին պարբերաբար տնտեսական ու մարդասիրական անհատույց օգնություն է ցուցաբերել, որը շարունակվում է նույնիսկ մինչեւ այսօր: Իրանական օգնությունն իրականացվում է հիմնականում «Իմամ Խոմեյնի» կոչված կոմիտեի խողովակներով եւ Ադրբեջանում տնօրինվում հումանիտար հարցերով ԱՀ փոխվարչապետի աշխատակազմի կողմից:
Թեհրանում Ադրբեջանի դեսպանատան վրա 2023 թվականի հունվարին տեղի ունեցած զինված հարձակումից հետո Թեհրանի ու Բաքվի միջեւ հարաբերությունների վատթարացումով հանդերձ, որոշակի բնագավառներում, այդ թվում նաեւ ռազմական ոլորտում, դեռեւս շարունակվում է երկկողմ համագործակցությունը:
Ռազմական ոլորտում հայ-իրանական համագործակցության մասին Թեհրանի կողմից շրջանառվող կիսապաշտոնական տեղեկատվության ֆոնի վրա, 2023 թվականի դեկտեմբերի վերջին Թեհրանը պաշտոնապես հայտարարեց Իրանի Իսլամական Հանրապետության ռազմածովային ուժերի հրամանատար, ծովակալ Շահրամ Իրանիի Բաքու այցելության եւ ռազմական ոլորտին վերաբերող համաձայնագիր ստորագրելու մասին:
«ԻՌՆԱ» լրատվական գործակալությունն էլ տեղեկացրել է, որ 2023 թ. սեպտեմբերի 11-ին Բաքվում տեղի է ունեցել Իրանի ու Ադրբեջանի միջեւ ռազմական ու պաշտպանական ոլորտը համակարգող հանձնաժողովի երրորդ նիստը, որին իրանական կողմից մասնակցել է ԻԻՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի միջազգային համագործակցության բաժնի բրիգադային գեներալ Մոհամմադ Ահադին:
Ընդհանրապես Խորհրդային Միության փլուզմանը հաջորդած տարիներին առճակատման մեջ գտնվող Հայաստանի ու Ադրբեջանի հետ Իրանը վարում էր բալանսավորված քաղաքականություն: Եթե, օրինակ, Թեհրան-Բաքու օդային հաղորդակցությունը հանձնարարվել էր «թավիաընկերությանը, ապա, նույն ժամանակահատվածում Երեւանի հետ օդային կամուրջը վստահվել էր իրանական «Կասպիան» կազմակերպության տնօրինմանը: Եթե իրանական «Մելիի» բանկին էր արտոնվել Բաքվում մասնաճյուղ բացել, ապա Երեւանում բանկային մասնաճյուղ բացելու հնարավորությունը վերապահվել էր «Մելլաթ» բանկին:
Այսօր էլ Իրանը շարունակում է բալանսավորել իր հարաբերությունները Հայաստանի ու Ադրբեջանի հետ: Մայիսի սկզբին Երեւան էր ժամանել Իրանի մշակույթի եւ իսլամական հաղորդակցության կազմակերպության նախագահ Մոհամմադ Մեհդի Իմանիփուրի գլխավորած պատվիրակությունը: Գրեթե, նույն ժամանակահատվածում Բաքու էր մեկնել նաեւ Իրանի մշակույթի եւ իսլամական կողմնորոշման նախարար Մոհամմադ Մեհդի Էսմայիլիի գլխավորած պատվիրակությունը:
Իրանի մշակույթի ոլորտը համակարգող նախարար Էսմայիլիի Բաքու մեկնելու առիթը «Միջմշակութային երկխոսության միջազգային համաժողովի» 6-րդ նստաշրջանին մասնակցելն էր, որի շրջանակներում իրանցի բարձրաստիճան պաշտոնյան իր ադրբեջանցի գործընկերների հետ պայմանավորվածություն է ձեռք բերել համատեղ ջանքերով գեղարվեստական ֆիլմ նկարահանել իրանցի անվանի բանաստեղծ Նիզամու մասին:
Հայտնի է, որ Ադրբեջանն այլոց մշակութային արժեքները սեփականաշնորհելու հարցում հատուկ հմտությունների է տիրապետում, եւ գանձակեցի աշխարհահռչակ բանաստեղծ Նիզամուն յուրացնելու համար դիմել ու դիմում է անհավանական քայլերի: «Միջմշակութային» կարգախոսով անցկացվող այս միջոցառման հարթակը պարսից բանաստեղծին նվիրված կինոժապավենի թեմային հատկացնելը դրա վառ ապացույցներից է:
ԻԻՀ մշակույթի ու իսլամական կողմնորոշման նախարարն իր ելույթի ժամանակ անդրադառնալով Նիզամու հարուստ գրական ժառանգությանն ու բանաստեղծի ծագումնաբանությանը՝ հիշեցրել է, որ Նիզամին բացառապես մայրենի լեզվով՝ պարսկերենով է ստեղծագործել: Նա զգուշացրել է, որ համաշխարհային հռչակ վայելող անձանց տարաձայնությունների առարկա դարձնելու փորձերն անհեռանկար են:
ԳՐԻԳՈՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Իրանագետ
