Տարեմուտի այս սննդահայթհայթման ու նվերագնումային լարված շրջանում անցնող տարին ու դրա թողած հետագիծն արժեւորելու եւ ամփոփելու ակամա ցանկություն է առաջացնում: Միանգամից ընդգծենք, որ այդ հետագիծն այնքան էլ հարթ ու միապաղաղ չստացվեց: Այսինքն` տարին լի էր մեծ ու փոքր իրադարձություններով եւ դրանց նկատմամբ հասարակության խիստ ընդգծված տարաբեւեռ վերաբերմունքով:
Դրականն ու գնահատելին այն էր, որ այդ բեւեռացումը հիմնականում երեւաց ավելի շատ սոցցանցերում ու ընդհանրապես վիրտուալ դաշտում եւ ժողովրդի համար ամենադիտարժան գործընթաց-ներկայացումներում, որոնք տեղի էին ունենում Ազգային ժողովում: Գնահատելի այն իմաստով, որ բացառությամբ մի քանի նախկինների դատավարություններիՙ որեւէ էական առճակատում կամ բախում չեղավ: Իսկապես ըստ արժանվույն պետք է գնահատել սոցցանցերի անփոխարինելի դերակատարությունն այս հարցում: Այն իմաստով, որ մարդիկ ինչ ուզում, ինչպես ուզում ու ինչքան ուզում ասում ու անում են այնտեղ, դատարկվում-լիցքաթափվում են եւ իրական կյանքում այլեւս ցանկություն ու ժամանակ չի մնում որեւէ բան անելու:
Այս խորապատկերի վրա թերթային հոդվածի սահմանափակ սահմաններում փորձենք գնահատել հայ իրականության մեջ գործող կուսակցությունների դերակատարությունը եւ պատասխանել խիստ կարեւոր եւ մեր ժողովրդի համար կենսական նշանակություն ունեցող հարցի` ինչ դերակատարություն ունեն այժմ կուսակցությունները պետական եւ ազգային կյանքում:
Պատմությունից հայտնի է, որ 19-րդ դարի վերջին քառորդում Օսմանյան կայսրության տիրապետության տակ հեծող հայության հիմնական մասի առջեւ ծառացել էր շեքսպիրյան «լինել, թե չլինելու» հարցականը: Մի քանի դար համբերելուց ու բոլոր հնարավոր միջոցները փորձելուց ու որեւէ էական արդյունքի չհասնելուց հետո հայ մարդը պոռթկաց, իր ու ընտանիքի անդամների ֆիզիկական գոյությունը, ունեցվածքն ու պատիվը փրկելու համար դիմեց զենքի: «Երկաթի շերեփի» այդ կողմնակիցները հայրենի տուն ու տեղը եւ դեռեւս պահպանված ազգային արժեքները պաշտպանելու մտադրությամբ պայքարի դաշտ նետվեցին: Հենց այդ պայքարն ու ժողովրդի մեջ սկսված տարաբնույթ խլրտումներն ուղղորդելու եւ ղեկավարելու առաքելությամբ իրար հետեւից ասպարեզ իջան Արմենական, Հնչակյան եւ Դաշնակցություն կուսակցությունները:
Նվիրյալների այդ փաղանգն արեց ամեն ինչ եւ հայության պատմության ամենաբարդ ու դժվարին ժամանակներում մշտապես եղավ ժողովրդի կողքին: Ղեկավարեց ազգային-ազատագրական անհավասար պայքարը թուրք ու քուրդ հրոսակների դեմ, անցավ ցեղասպանության արհավիրքի գեհենով եւ դարավոր ընդմիջումից հետո անկախ հանրապետություն կերտեց: Իսկապես, մեր պատմության կտավի վրա այդ կուսակցություններից յուրաքանչյուրն իր հետքն ու ազդեցությունն ունեցավ, իր ուրույն հետագիծը թողեց անկասկած, որի փառավոր շրջաններից մեկն էլ Սփյուռքի ձեւավորման առաջին իսկ օրվանից սկսած հայապահպանության ազգանվեր գործունեությունն էր:
Իսկ մեր օրերո՞ւմ ինչպիսին է վիճակը: Ի՞նչ առաքելություն են իրականացնում հայ քաղաքական կուսակցությունները:
Այն, որ հետանկախական տարիներին ասպարեզ իջած կուսակցություններն անկախ դրանց արձանագրած հաջողություններից ու ձախողումներից, ավել կամ պակաս չափով զբաղվում են քաղաքական գործունեությամբ: Մի բան, որը միանշանակ չի կարելի ասել ավանդական կուսակցությունների դեպքում: Իհարկե, կասկածից դուրս է, որ դրանք եւս կոչված են ու պետք է իրականացնեն քաղաքական գործառույթներ: Սակայն կասկածից դուրս է նաեւ այն անժխտելի իրողությունը, որ դրանք ունեն եւս մեկ ու իմ կարծիքով ավելի կարեւոր` Սփյուռքն ու Հայրենիքը կամրջելու առաքելությունը:
Ակնհայտ է, որ արդեն շուրջ մեկուկես դար հայ ժողովրդին առաջնորդել են տարբեր անվանաձեւերով, բայց անփոփոխ սկզբունքներով առաջնորդվող մեր ավանդականները, եւ այսօր միանգամայն բնական հարց է առաջանում. ո՞րն է այսօր նրանց գործունեության մեջ ամենակարեւորն ու առաջնայինը` համազգային, թե՞ պետական գործառույթները: Գիտեմ, բոլոր հարցերին պատրաստի պատասխան ունեցողները միանգամից կասեն` իհարկե երկուսը միասին, սակայն այս դեպքում խոսքն առաջնայնության մասին է:
Փորձեմ պարզաբանել միտքս: Մոտավոր հաշվումներով այսօր Հայաստանի Հանրապետությունում է բնակվում չորս կամ հինգ հայից մեկը, այսինքն` Սփյուռքին առնվազն չորս անգամ ավելի է անհրաժեշտ ուշադրություն դարձնել: Ավելի պարզ` ներպետական գործառույթներով զբաղվելուն ՀՀ-ում 70-ից ավելի կուսակցություններ են կոչված, որոնք սակայն սփյուռքյան միջավայրից կա՛մ անտեղյակ են, կա՛մ մեկուսացված են ու որեւէ կերպ չեն առնչվում: Այդ ասպարեզը մեղմ ասած ավանդականների մենաշնորհված դաշտն է: Մենաշնորհված, քանի որ չնայած մի քանի փորձերին ու ձեռնարկներին (90-ականների առաջին կեսին այդպիսի անհաջող փորձ արեց ՀՀ-ում իշխանատեր ՀՀՇ-ն) Սփյուռքն այդպես էլ անհաղորդ մնաց եւ նոր կուսակցության կամ մասնաճյուղի այդպես էլ չընդունեց եւ բոլոր փորձերն էլ տապալվեցին:
Այնպես որ հստակ կարող ենք արձանագրել. թե՛ խորհրդային եւ թե՛ անկախության տարիներին Սփյուռքն ավել կամ պակաս չափով ավանդական կուսակցությունների գործելադաշտն է: Ասել է, թե համազգային խնդիրներում դրանք անվիճելի կարեւոր դերակատարություն ունեն: Մասնավորապես դա վերաբերում է Ռամկավար Ազատական կուսակցությանը, քանի որ այն իրերի բերումով եւ խելացի գործիչների ազգաշահ գործունեության արդյունքում ցանցային կազմակերպություն է այսօր եւ իր կառույցներն ունի աշխարհի գրեթե բոլոր մասերում, որոնք պատրաստ են ծառայել Հայրենիքի շահերին: Եվ չգնահատել, առավել եւս ի շահ ազգի ու Հայրենիքի չօգտագործել այդ համակարգըՙ ուղղակի ավելորդ շռայլություն է մեր ժողովրդի համար:
Նկատենք, որ այս հարցում անփոխարինելի դերակատարություն ունեն նաեւ ՀՀ իշխանությունները, քանի որ տխուր ավանդույթ է ձեւավորվել, որն սկզբնավորվեց ՀՀՇ-ի իշխանության ժամանակ: Այնպես էր ստացվել, որ չնայած կուսակցության խողովակով ոչ մեկը չէր ընտրվել, սակայն կարճ ժամանակում Ազգային ժողովում ՌԱԿ խմբակցությունը 23 անդամով մեծությամբ երկրորդը դարձավ ու հենց այդ պահից էլ սկսվեց ամեն ինչ: ՀՀՇ-ական ղեկավարությունն զգուշանալով ձնագնդիկի էֆեկտով օր օրի հզորացող ՌԱԿ-իցՙ արեց ամեն ինչ այդ կուսակցությունը մասնատելու եւ թուլացնելու համար: Ցավոք, ավել կամ պակաս չափով այդ գործընթացը շարունակվեց նաեւ երրորդ նախագահի կառավարման տարիներին: Վերջինիս իշխանության տարիներին այդ «կարեւոր» առաքելությունը կոմերիտական պատրաստակամությամբ ժրաջանորեն կյանքի էր կոչում Սփյուռքի նախարար Հ. Հակոբյանը:
Հետաքրքրական իրավիճակ է ստեղծվել նաեւ ներկա իշխանությունների ժամանակ: Արձանագրենք, որ այժմ որոշ տարակարծություններ կան կուսակցության ներսում: Դրանք բացառապես անձերով են պայմանավորված: Իսկ օրվա իշխանությունները, որոնք ուղղակի պարտավոր են հարգել օրենքի տառը եւ հարաբերվել միայն Արդարադատության նախարարության համապատասխան կառույցում իրավական գրանցում ունեցող հատվածի հետ, մեկ տարվա ընթացքում երկրի վարչապետի մակարդակով հանդիպումներ ունեցան կուսակցության գրեթե բոլոր թեւերի հետ: Այս դեպքում պատահականությունները կարծում եմ բացառված են: Սակայն ենթադրում եմ նաեւ, որ նրանք էլ չեն ուզում «նեղացնել» որեւէ թեւի: Սակայն ուզում եմ նաեւ ընդգծել, որ ինքը` կուսակցությունն էլ պետք է սթափվի, համապատասխան հետեւություններն անի այս անցանկալի վիճակից եւ համախմբվի կենտրոնական ու հայաստանակենտրոն կենտրոնական վարչության շուրջ եւ պատվով իրականացնի իր պատմական առաքելությունը հանուն հայ ժողովրդի եւ հայոց պետականության:
01-22.12.2019
