Առանց տոնի եւ տոնակատարության, առանց հանդիսանքային տրամադրության, Ռամկավար Ազատական կուսակցությունն այսօր, 2024 թ. հոկտեմբերի 1-ին, արձանագրում է իր հիմնադրման 103-ամյակը: 1921 թ. այդ օրը, հաղթական բանակների կողմից գրավված Կ.Պոլսում, նախկին Արմենական, Հայ Սահմանադրական ռամկավար, Գաղափարակցական, Վերակազմյալ Հնչակյան, Հայ Ժողովրդական եւ այլ կառույցներ համաձուլվելով՝ հռչակեցին կազմությունը նոր՝ ՌԱԿ-ի: Հոբելյանը կրկին նոր մտորումների առիթ է տալիս:
Հայաստանն ու հայ ժողովուրդը կրկին հայտնվել են աշխարհաքաղաքական շահերի բախման կիզակետում: Հերթական անգամ վտանգված են հայոց պետականությունն ու հայ ժողովրդի լինելիությունը: Իսկ մեր իշխանություններն զբաղված են տարատեսակ փառատոններ ու հեծանվավազքեր կազմակերպելով, տարօրինակ, ոչինչ չասող ու ոչ մի օգուտ չտվող շրջագայություններով եւ ըստ էության սրանից-նրանից խաղաղություն մուրալով:
Երկրի ներսում էլ քաղաքական անդորր է: Հիմնական գործող քաղաքական կառույցները՝ կուսակցությունները, բաժանվել են երկու թեւի՝ իշխանամետներ եւ ընդդիմադիրներ: Առաջին խմբի դերակատարներն իրար հերթ չտալով փորձում են ապացուցել իրենց գերնվիրվածությունն իշխանություններին, իսկ ընդիմադիրների ճամբարում անհասկանալի իրավիճակ է: Միայն երբեմն-երբեմն հանդես են գալիս իշխանության որեւէ քայլի նկատմամբ անատամ քննադատություններով: Հստակ է մեկ բան՝ նախընտրական գործընթացները վաղուց արդեն սկսվել են: Դրա մասին են վկայում երկուստեք ավելի հաճախ մարզեր այցելելու, հասարակ մարդկանց ձեռքով բարեւելու, երեխաներին պաղպաղակ բաժանելու, ամենաբարձր ամբիոններից ժամերով ասֆալտապատման, ջրագծեր նորոգելու եւ նույնատեսակ թեմաներով գրեթե ամենօրյա ելույթ-հաշվետվությունները, բենզինի գների շարունակաբար սահուն թանկացումները եւ այլն: Հիմա էլ դեպի Եվրոմիություն հանրաքվեի ստորագրահավաք են սկսել:
Այդ գործընթացն ուշադիր դիտարկելիս օրեցօր ակնհայտ տեսանելի է դառնում, որ մերօրյա քաղաքական զարգացումների տիրույթում կուսակցությունների դերակատարությունն աստիճանաբար ավելի վճռական է դառնում: Սակայն մեկ դարից ավելի ազգանպաստ գործունեություն կատարած եւ հայ իրականության մեջ ազատական գաղափարախոսության ջահակիր Ռամկավար Ազատական կուսակցությունը, որ նոր որակ է եղել հայ կյանքում, այսօր հայտնվել է քաղաքական լուսանցքում: Նախկինում էլ ՌԱԿ-ի անցած ոչ հեշտընթաց ճանապարհը լի է եղել հաջողված գործառույթներով, ինչպես նաեւ՝ խորը հիասթափություններով: Սակայն անկախ իրավիճակից, կուսակցությունը երբեք չի ընկրկել դժվարություններից եւ առաջ է ընթացել հաջողություններ կերտելու ակնկալիքով: Դեռեւս 1924 թ. հունվարի 14-ին Փարիզում տեղի ունեցած երկրորդ համագումարը բանաձեւեց, որ սփյուռքահայությունը կգործի հայրենիքի կառավարությանը համախորհուրդ, կաջակցի հայրենիքի վերաշինությանը, ազգահավաքման եւ ազգապահպանման գործին, ավելի կկազմակերպի հայ գաղութները եւ կամրապնդի հայրենիք-սփյուռք կապերը: Միեւնույն ժամանակ ՌԱԿ-ը մշտապես ունեցել է մեկ գերագույն նպատակ՝ հայ ժողովրդի ազատությունն ու իր իրավունքների վերականգնումը պատմական հայրենիքում: Պատահական չէր, որ 1990 թ. Հայաստանի անկախության փստաթուղթն ստորագրող հինգ կուսակցություններից մեկը հենց ՌԱԿ-ն էր: Իսկ այսօ՞ր, այս համատարած թոհուբոհի տիրույթում թե որտեղ է, ինչով է զբաղված ու ինչ նպատակներ է հետապնդում ՌԱԿ-ը, այդպես էլ հասկանալի չէ:
Բավականին հարուստ պատմություն ունեցող ՌԱԿ-ը անկախության առաջին 30 տարիները եւս սկսեց նշանակալից հաջողությամբ՝ ՀՀ Գերագույն խորհրդում ուներ թվով երկրորդ խմբակցությունը եւ կառուցողական ընդդիմության դիրքերից շարունակում էր իր համեստ նպաստը բերել հայրենաշեն գործին: Սակայն հետագա տարիներին, արտաքին ու ներքին խարդավանքների, իշխանությունների պառակտիչ քայլերի, փառասիրական այլազան նկրտումների, ինչպես նաեւ ֆինանսական միջոցների սակավության հետեւանքով կուսակցությանը չհաջողվեց նույնիսկ խորհրդարան մտնել: Այո, սկսվեց ձախողությունների, պառակտումների եւ անգործունեության ցավալի մի շրջան, որն այժմ, սփյուռքում եւ հայրենիքում նվիրյալների մի խումբ փորձում է շրջել, վերականգնել կուսակցության հեղինակությունը, նոր գործելակերպով կուսակցության անդամակցության իրավունքը պայմանավորել ազգաշահ ծրագրերում անդամների ներգրավվածությամբ:
ԱՄՆ-ի, Անգլիայի, Ֆրանսիայի եւ մյուս զարգացած երկրների նման հայ ժողովուրդն իր բնույթով միշտ ռամկավար է եղել եւ՝ է: Սակայն, ցավոք, մի շարք օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պատճառներով այսօր կուսակցության հետագա ընթացքը շեղվել է իր զարգացման բնականոն ուղուց, որի պատճառով այն թե՛ Հայաստանում եւ թե՛ Սփյուռքում ամբողջովին դուրս է մնացել քաղաքական գործընթացներից: Դա, իմ խորին համոզմամբ, ժամանակավոր բնույթ է կրում եւ հուսով եմ, որ մոտ ապագայում կշտկվի: Որովհետեւ բոլոր երկրներում, անհատի ազատության ու սեփականության իրավունքի հիմնարար դրույթները, որոնք ՌԱԿ գաղափարախոսության հենքն են, ժամանակի եւ տարածության մեջ կարողացել են քննություն բռնել եւ ապացուցել իրենց կենսունակությունը: Ավելին, ինչպես գրում է ազատական ռամկավար (լիբերալ-դեմոկրատական) գաղափարախոսության ժամանակակից տեսաբան Ֆ. Ֆուկույաման, «լիբերալ-դեմոկրատիան կարող է լինել մարդկության գաղափարական զարգացման կատարյալն ու նաեւ վերջնակետը: Այն նաեւ մարդկային կառավարման վերջնական ձեւն է»: Մի բան, որը հայ ժողովուրդը հասկացել է 103 տարի առաջ եւ ստեղծել այդ գաղափարների կրող ՌԱԿ-ը:
Մեր համեստ դիտարկումների արդյունքում ՌԱԿ-ի պատմությունը հաճախ շեղվել է իր բնականոն հունից: Ինչու, որովհետեւ կուսակցության մեջ մշտապես գործել են երկու հիմնական թեւեր. մտավորականների եւ մանրառեւտրականների: Բոլոր այն դեպքերում, երբ ուժեղ է եղել մտավորական հատվածը, ուժեղ է եղել եւ մեծ հեղինակություն է վայելել նաեւ կուսակցությունը: Ավելին, հիմնվել են կրթամշակութային կառույցներ, թերթեր եւ այլն: Իսկ մյուս դեպքում գրեթե միշտ ՌԱԿ-ը բաժանված է եղել իրար չհանդուժող թեւերի, անիմաստ մսխվել են նախկինում ստեղծված միջոցները եւ այլն: Ավելին, կուսակցության ներսում ծայր են առել ներքին գզվռտոցներ, կուսակցությունից աջ ու ձախ հեռացումներ, իրարամերժ հայտարարություններ եւ այդ նույն բնույթի տարատեսակ նեգատիվ երեւույթներ: Կուսակցության ներսում, ինչպես հիմա, ավելի վճռական են դարձել կիսագրագետների խոսքն ու գործառույթները եւ այլն:
Ավելի քան 37 տարվա կուսակցական եմ, ՌԱԿ գաղափարների համոզված ու անշեղ հետեւորդ: ՌԱԿ պատմությանը նվիրված ութ ստվարածավալ մենագրության եւ 300-ից ավելի գիտավերլուծական հոդվածների հեղինակ: Հոբելյանի առիթով սակայն շնորհավորանքի ու մեծարման փոխարեն, ցավոք, ստիպված բացասական երեւույթների մասին եմ խոսում: Խոսում եմ, քանզի դա իմ ցավն է, քանզի շատ եմ ուզում վերափոխված, Թեքեյանների, Տամատյանների, Գերսամների ՌԱԿ տեսնել: Հպարտանալ նրանով ու հայ ժողովրդին նրա մատուցած ազգանվեր ծառայություններով, վերափոխված Հայաստանի կյանքում ունեցած ընդգրկուն նվիրաբերումներով:
ՍՈՒՐԵՆ Թ. ՍԱՐԳՍՅԱՆ
պգդ, պրոֆեսոր
01.10.2024
