Բոլոր ժամանակներում էլ հայ ժողովուրդը հատուկ կարեւորել է ազգային ավանդույթներին համապատասխան կրթությունը: Սակայն այդպիսի բաղադրիչներով հարուստ հայեցի կրթությունը գործնականում դժվար է կազմակերպել հայրենիքի սահմաններից դուրս օտար միջավայրերում, չնայած որոշ դեպքերում տեղի հայության դարավոր ներկայության:
Հայկական սփյուռքի Մերձավոր եւ Միջին Արեւելքի համայնքների պարագայում վաղուց նկատելի են դարձել ժողովրդագրական խնդիրներ, որոնց հետ առնչվում է նաեւ իրանահայ համայնքը: Ակնհայտ է, որ ժողովրդագրական խնդիրների հետեւանքով նոսրացած երբեմնի համայնքերն այսօր կանգնած են լուրջ խնդիրների առջեւ: Դրանցից թերեւս առաջնահերթ տուժում է տվյալ համայնքի կրթական ոլորտը:
Եվ ահա Թեհրանի Հայոց թեմի Թեմական եւ Կրթական խորհուրդների որոշմամբ դպրոց հաճախող երեխաների տարեկան կրթաթոշակի 60 տոկոսով բարձրացումը դարձել է ծնողների բողոքի պատճառը: Ի հետեւումն «Ալիք» օրաթերթի սույն թվականի նոյեմբերի 7-ի համարում ուսման վարձերը բարձրացնելու վերաբերյալ հրապարակված թեհրանահայ մի խումբ ծնողների բողոքագրի, Թեհրանի Հայոց թեմի թեմական խորհուրդն իր կայքէջում նոյեմբերի 13-ին համապարփակ ներկայացրել է տարեկան ուսումնավճարների հավելման վերաբերյալ որոշումների կայացման գործընթացը:
Որպես նախաբան փաստարկվում է այն, որ հնարավոր չէ հայկական դպրոցները՝ ուսման ցածր վճարների ակնկալիքով դասել պետական դպրոցների շարքին, քանի որ հայկական դպրոցներին անհրաժեշտ է տրամադրել նաեւ հայ փոխտեսուչներ եւ հայերեն առարկաների ու կրոնի դասավանդման ուսուցչական կազմ, որոնք ինչպես հայտարարության մեջ է ընդգծվում` «հայ աշակերտի մեջ կսերմանեն՝ Հայկականությունը եւ Հայեցի դաստիարակությունը»: Ուստի հարկ է նկատի ունենալ, որ հայկական դպրոցների եւ ընդհանրապես ազգային կառույցների գոյատեւման գրավականն է՝ ազգային իշխանության եւ համայնքում ապրող յուրաքանչյուր անձի ներդրումն ու մասնակցությունը: Ինչ խոսք, յուրաքանչյուրի ներդրումն անհրաժեշտ է ազգային կառույցների պահպանման համար, սակայն մյուս կողմից էլ վիճահարույց է այն, որ Իրանում սոցիալ-ֆինանսական խնդիրներով պայմանավորված որոշակի դժվարություններ կարող են առաջանալ հատկապես բազմազավակ ընտանիքներում:
Հաջորդ խնդիրն այն է, որ իրանահայ դպրոցն այսօր իր կարգավիճակը պահպանելու եւ որակն ապահովելու նպատակով իրականում մրցակցում է անհամեմատ ավելի լավ պայմաններում գտնվող պարսկական դպրոցների հետ, որոնք ազգային նկարագիրը պահելու եւ այդ նպատակով լրացուցիչ առարկաներ մուտքագրելու խնդիր չունեն: Ավելին, ինչպես մեր նախորդ հոդվածներում ենք անդրադարձել, բուհական ընդունելության քննությունների ժամանակ հայկական դպրոցներում սովորած աշակերտները եւս հավասար եւ ավելի բարձր գնահատական են ստանում պարսկերենից, քան նրանք, ովքեր սովորել են հենց պարսկական դպրոցներում: Ակնհայտ է, որ այդպիսի ցուցանիշներ ապահովելու համար հայկական դպրոցներից հաճախ պահանջվում է մեծ ջանքներ թափել, որը բազմապատկում է եղած խնդիրները:
Մյուս կողմից էլ պետք է հաշվի առնել այն, որ վերջին տարիներին աշխատավարձերի տոկոսային զգալի բարձրացմանը զուգահեռ Ազգային առաջնորդարանն իր մատուցած ծառայությունների դիմաց չի բարձրացրել սակագները, այդ թվում՝ ուսումնական տարվա վճարները: Փաստորեն, այդ ամենի արդյունքում ներկայումս առաջացրել է առաջնորդարանի ծախսերի եւ մուտքերի անհամապատասխան վիճակ:
Իրականում պակաս կարեւոր չէ այն բարդ իրողությունը, որ վերջին տարիների ընթացքում համայնքում աշխատող հայկական դպրոցների աշակերտությունը զգալիորեն նվազել է, մինչդեռ դպրոցների թիվը մնացել է անփոփոխ: Ակնհայտ է, որ այդ թվային տվյալներով առաջնորդվելու դեպքում առաջնորդարանը կատարել է իր պարտականությունները, իսկ ուսման վճարների բարձրացումը տրամաբանական է:
Եթե հաշվի առնենք, որ որոշ դպրոցներում դասարանների թիվը կազմում է 10-ից ցածր, ապա ստացվում է, որ նվազ թվով աշակերտներով դասարաններ պահելու համար Առաջնորդարանը ստիպված է վճարել ավելի քան կրկնակի: Ավելին, ըստ վիճակագրական տվյալների, ներկայումս Թեհրանում գործում է 13 դպրոց եւ 4 մանկապարտեզ, ընդհանուր՝ 1639 սաներով, որը նախկինում հավասար էր համայնքի մինչեւ 3 դպրոցի աշակերտության թվին: Միաժամանակ հարկ է նշել, որ Կրթական խորհուրդը նախատեսում է աշակերտների ծնողների հետ հանդիպումների շարք թվային տվյալներով ներկայացնելու իրավիճակը: Ահա այստեղ է, որ կրթական գործի կազմակերպիչներն իրավամբ բարձրացնում են համայնքի դպրոցների եւ մանկապարտեզների վերադասավորման հարցը: Այդպիսով կնվազեն ծախսերը, կենտրոնացած համակարգում ավելի լավ հնարավորություններ կտրամադրվեն եւ կերաշխավորվեն դպրոցների կրթության մակարդակն ու կբարձրանա որակը:
Այսպիսով, առաջիկայում կրթական զգայուն խնդիրը կարող է դառնալ թեհրանահայ համայնքում օրակարգային հիմնական թեման: Հարկ է նկատել, որ դպրոցների միավորումը տեսական մակարդակում հնարավոր է եւ գուցե մի լավ տարբերակ գտնվի, սակայն այստեղ առավել մտահոգիչ կարող է լինել այն, թե հեռավոր թաղամասերում բնակվող հայ աշակերտները տրանսպորտային խնդիրների պատճառով արդյոք կկարողնա՞ն հաճախել հայկական դպրոցներ, թե՞ կնախընտրեն պարսկականը:
Հետաքրքրական է, որ ժողովրդագրության տեսանկյունից ներկայիս Թեհրանի հայ համայնքի նման անցյալ է ունեցել նաեւ երբեմնի հայաշատ Ատրպատականը, որտեղից հայության մեծ հոսքեր են եղել դեռեւս խորհրդային տարիներին: Սակայն այդ դեպքում մխիթարական էր, որ նրանք վերադառնում էին Հայաստան, մինչդեռ վերջին տասնամյակներին իրանահայերը նախընտրում են եվրոպական կամ ամերիկյան երկրներ տեղափոխվելը: Եվ ամենից կարեւորը՝ հուսանք, որ այս հարցը կլուծվի եւ հերթական արտագաղթի առիթ չի դառնա, առանց այն էլ զգալիորեն նվազած, սակայն համայնքային կյանքի ավանդույթներին հավատարիմ մնացած թեհրանահայության համար:
ԿԱՐԵՆ ՄԿՐՏՉՅԱՆ
Իրանագետ