ՄԱԿ-ի կլիմայի փոփոխություններին նվիրված այս տարվա նոյեմբերին կայանալիք գագաթնաժողովի հյուրընկալ երկիրն է Ադրբեջանը, որին, ըստ անգլիական «Գարդիան» թերթի, մեղադրում են կեղծ բարեպաշտության մեջ, քանի որ որոշ երկրների (Անգլիա, Գերմանիա, եւ այլ) աջակցությամբ ներկայանում է որպես խաղաղարարի` առաջարկելով հակամարտող երկրներին (Ռուսաստան-Ուկրաինա, Իսրայել-Գազա եւ այլք) համաժողովի ընթացքում, դրանից մեկ շաբաթ առաջ եւ հետո, ցած դնել զենքերը:
«Գարդիանի» սեփականությունն է դարձել հրադադարի կոչ անող 180 բառից բաղկացած մի նախագիծ, որտեղ ի միջի այլոց գրված է. «COP 29-ը եզակի հնարավորություն է կամրջելու տարակարծությունները եւ որոնելու ճանապարհներ հարատեւ խաղաղություն հաստատելու: Հակամարտությունները ավելացնում են ջերմոցային գազերի արտանետումները եւ ավերում շրջակա միջավայրը` կեղտոտելով հողը, ջուրը եւ օդը: Էկոհամակարգի քայքայումը եւ հակամարտության պատճառած մթնոլորտի աղտոտվածությունը վատ են ազդում կլիմայի փոփոխությունների վրա եւ նսեմացնում են մեր ջանքերը պահպանելու Երկիր մոլորակը»: Դրանից բացի, Ադրբեջանի իշխանությունները նախ ծրագրում են նոյեմբերի 15-ին անցկացնել «Խաղաղության օր» եւ «COP 29-ը հանուն խաղաղության եւ կլիմայի պահպանության» խորագրով հատուկ միջոցառում` ամենախոցելի երկրներին օգնելու նպատակով:
Բաքուն այս քայլերին դիմում է` քաջ գիտակցելով, որ իրեն շրջապատող տարածաշրջաններում ընթացող հակամարտությունները կարող են ստվեր գցել գագաթնաժողովի վրա: Սակայն բնապահպանները մատնանշում են Ադրբեջանի մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների արձանագրությունները եւ անցյալ տարվա սեպտեմբերին ավարտված պատերազմը, որի հետեւանքում Լեռնային Ղարաբաղի վիճելի տարածքի ավելի քան 100,000 քաղաքացիներ բռնի տեղահանվեցին իրենց բնօրրանից: Ճիշտ է, այդ ժամանակ խաղաղության պայմանագիր կնքվեց, սակայն Ադրբեջանը մինչ օրս դեռ հարյուրավոր քաղբանտարկյալների պահում է իր բանտերում:
Շատերն են COP 29-ի հյուրընկալ երկրին մեղադրում երկերեսանիության մեջ: «Unilever»-ի նախկին առաջնորդ, իսկ այժմ ակտիվ բնապահպան ու խաղաղության մարտիկ Պոլ Պոլմանի խոսքերով` «COP Հրադադարի» գաղափարը PR-ի ցինիկ հնարք է աշխարհի ուշադրությունը շեղելու եւ քողարկելու անցյալ տարվա Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած էթնիկ զտումները: Եթե նախագահ Ալիեւը իրոք ցանկանում է օրինակելի առաջնորդ դառնալ, ուրիշներին գործելու կոչ անելու փոխարեն ի՛նքը պարտավոր է առաջին հերթին ածխածնազերծել Ադրբեջանի հանածո վառելանյութի տնտեսությունը եւ նախքան համաժողովը ազատ արձակել ավելի քան 300 քաղ.բանտարկյալներին»:
Իբադ Բայրամովը, որի հայրը` Լոնդոնի տնտեսագիտական վարժարանի դասախոս Գուբադ Իբադօղլուն այդ քաղբանտարկյալներից մեկն է, նշում է. «Հակամարտությունները թույլ են տվել Ադրբեջանի կառավարությանը խույս տալ ռադիո-տեղերոշիչներից եւ խեղանդամել քաղաքացիական հասարակությունը` բանտարկելով ընդդիմախոսներին: Մինչ մոտենում է COP 29-ի անցկացումը, միջազգային հանրության ուշադրությունը առավել կենտրոնանում է ազերի իշխանությունների կոպիտ բռնարարքների վրա: Հրադադարի ներկա կոչը միայն նպատակ է հետապնդում շեղելու օտար կառավարությունների ուշադրությունը երկրում տիրող դաժան իրականությունից: Հորս դատավարությունը դիտավորյալ ձգձգվում է, կամ կարելի է ասել` սառեցված է, մինչ ուրիշների արգելափակվածությունը երկարացված է մինչեւ համաժողովի ավարտը: Նրանց նպատակն է համաժողովը անցկացնել առանց քաղբանտարկյալների դատաքննությունների` խուսափելու համար վերահսկողությունից»:
Ադրբեջանի կառավարությունը չի ընդունում հնչող քննադատությունները, շարունակում է «Գարդիանը»: COP 29-ի հարցերով երկրի գլխավոր բանակցող Յալչին Ռաֆիեւը հավատացնում է, գրում է թերթը, որ «այս նախաձեռնությունը ոչ մի առնչություն չունի Հայաստանի հետ: Մենք պարզապես հրադադարի կոչ ենք անում: Այն ոչ մի քաղաքական հարցի հետ չի առնչվում»: Բայց նա խոսոտովանում է, որ գործնականում դժվար է լինելու իրագործել այն` ինչ նախատեսված է:
Ադրբեջանի ծրագրերում ներառված են նաեւ այնպիսի նախաձեռնություններ, ինչպիսիք են հողագործության եւ օրգանական թափոնների բնագավառներում ջերմոցային գազերի արտանետումների նվազեցումը եւ ջրածնի ավելացումը որպես «կանաչ» վառելիքի: Բայց խոսք չկա այն պարտավորվածության մասին, որ անցյալ տարվա COP 28-ի մասնակիցները հանձն էին առել «հանածո վառելիքի օգտագործումը փոխարինել ավելի մաքուր էներգակիրներով»:
Մյուս կարեւոր հարցը համապատասխան ֆինանսական օգնություն ցուցաբերելն է լինելու` օգնելու համար զարգացող երկրներին, որպեսզի կարողանան նվազեցնել իրենց ջերմոցային արտանետումները եւ հարմարվել կլիմայի փոփոխությունների քմահաճույքներին: «Մինչ օրս հստակ չէ, թե ինչպես են այդ ամենի համար անհրաժեշտ տրիլիոնները գոյանալու» բառերով ավարտում է «Գարդիանը» իր հոդվածը:
Անգլ. բնագրից թարգմանեց` ՀԱԿՈԲ ԾՈՒԼԻԿՅԱՆԸ
(The Armenian Mirror-Spectator)
Լուսանկարում` Ալիեւը դիտում է ռազմական շքերթ Լեռնային Ղարաբաղում 100,000 էթնիկ հայերի բռնի տեղահանումից հետո։ (Նկարը՝ Ռոյթերզի)