Թուրքիայում ծավալվում են Էրդողանի դեմ ուղղված բողոքի ցույցերը: Դրանք սկսել էին մարտի 19-ին, երբ իրավապահ մարմինները վաղ առավոտյան իր բնակարանում ձերբակալեցին Ստամբուլի քաղաքապետ Էքրեմ Իմամօղլուին, պատճառաբանելով, թե նա ներքաշվել է կոռուպցիայի մեջ, ընդ որում՝ 9 տարի առաջ, երբ Էրդողանը իշխանության ղեկին էր, ինչպես այժմ: Ապաեւ կեղծ լինելու պատրվակով չեղարկեց նրա Ստամբուլի համասարանից 1976-ին ստացած դիպլոմը: Միաժամանակ Իմամօղլուի դեմ հարուցվեցին նաեւ երկրի իշխանություններին հակասահմանադրական եղանակով տապալելու, երկրում ահաբեկչությունը հովանավորերելու մեղադրանքները: Քաղաքապետ Իմամօղլուի ձերբակալությունը, որին հետեւեց կալանքը, բուռն հակազդեցություն առաջ բերեց Ստամբուլում: Դրան առաջինը արձագանքեցին Ստամբուլի եւ Բոսֆորի համալսարանների ուսանողները, որոնց հատկապես զայրացրել էր քաղաքապետի դիպլոմի չեղյալ հայտարարումը:
Ինչո՞ւ: Նախքան հարցին պատասխանելը նշենք որ «Արդարություն եւ բարգավաճում» կուսակցությունը իշխանության եկավ 2002 թ. Թուրքիայի ազգային մեծ ժողովի՝ Մեջլիսի ընտրություններից հետո: Այսինքն, նա ավելի քան 22 տարի շարունակ իշխում է երկրում, այն էլ միանձնյա: Հաջորդ տարվա սկզբին Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, որպես կուսակցության գլխավոր նախագահ, ոտանձնեց վարչապետի պաշտոնը, որին հետեւեց նախագահի պաշտոնի ստանձնումը, որը շարունակում է վարել մինչեւ օրս: Սակայն առ այսօր առեղծված է մնում Էրդողանի բարձրագույն կրթության դիպլոմը: Բայց դիպլոմը չկա ու չկա, իբր գտել են միայն դրա «լուսանկարչական պատճենը»:
Դիպլոմի հարցը հատկապես սրվեց 2014-ին, երբ Էրդողանը բազմեց նախագահի աթոռին: Այն առումով, որ մինչ Թուրքիայի սահմանադրությունը արգելում էր բարձրագուն կրթություն չստացած գործչի առաջադրումը նախագահի պաշտոնում, իսկ Էրդողանը, որ երեք անգամ ընտրվել է այդ պաշտոնում, Թուրքիայի ազգային մեծ ժողովի ամբիոնից բազմաթիվ հայտարարություններ էր անում, թե ինքը չի ճանաչում այդ սահմանադրությունը, որքան էլ դա հարգելու մասին անձամբ պատվով երդված լինի:
Մարտի 25-ին Էրդողանի չեղած դիպլոմին հեգնանքով անդրադարձավ նաեւ BBC-ին: Էրդողանի խնդիրը, սակայն, դիպլոմը չէ, այլ 4-րդ անգամ նախագահ ընտրվելը: Նախագահական հաջորդ ընտրությունները նախատեսվում են 2028-ին: Դեռ նախապատրասվելու ժամանակ ունի: Սակայն նա դրա փոխարեն ամեն ինչ անում է, որ կանխի Իմամօղլուի առաջադրումը, ըստ երեւույթին զգալով, որ ինքը կարող է շրջանցել սահմանադրությունը, բայց ժողովրդա-հանրապետական կուսակցության թեկնածու Իմամօղլուին՝ ոչ: Բողոքի ցույցերը՝ առավել եւս, մանավանդ որ դրանց բացի Ստամբուլի ուսանողությունից, մասնակցում էին նաեւ Անկարայի եւ Իզմիրի ուսանողները, որոնց աստիճանաբար միացան քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունները, արհեստակցական եւ մարդու իրավունքների միությունները: Այդպիսով դրանք ուսանողական ցույցերից վերաճեցին համաժողովրդական շարժման:
Թուրքիան ունի 81 նահանգ: Եվ այդ շարժումն արդեն ծավալվում է 50 նահանգում: Դրանց մեջ են այնպիսի նահանգներ, ինչպիսիք են Մալաթիան, Էլյազիգը, Կարսը, Արդահանը, Արդվինը, նույնիսկ Էրդողանի ծննդավայր Ռիզեն, որոնք 22 տարի շարունակ ընտրություններմ եղել են «Արդարություն եւ բարգավաճում կուսակցության» միջնաբերդը: Էրդողանը բոլոր միջոցներով փորձում է ճնշել այդ շարժումը եւ որքան փորձի՝ այնքան խճճվում է:
Հիմա արդեն Էրդողանի խնդիրը սոսկ Իմամօղլուն կամ ուանողությունը չէ, այլ համաժողովրդական շարժումը ճնշելն ու հանրահավաքները ցրելը: Սակայն ցուցարարների դեմ ջրցան մեքենաների օգտագործումը, արցունքաբեր գազի կիրառումը ընդամենը Իմամօղլուի վարկանիշն են բարձրացնում, էլ չասած ձերբակալությունների մասին: Մարտի 22-ի տվյալներով ձերբակալվել էր 1418 ցուցարար, 172-ը՝ կալանվել: Մարտի 25-ին Ստանբուլում 1,5 միլիոնանոց ցույցի ընթացքում 1500 ձերբակալվածներից 20-ը եւս կալանվեց: Հատկաշական է, որ կալանվածներին, թուրքական լրատվամիջոցների վկայությամբ, ոստիկանությունից տարել էր կալանավայր եւ կայանավայրում տեղ չլինելու պատճառով ետ էր բերել: Նրանց հիմա փոխադրում են այլ քաղաքներ: Ինչ վերաբերում է ձերբակալվածների եւ կալանվածների ստույգ թվին, ապա Թուրքիայի ներքին գործերի նախարարությունն այդ մասին պաշտոնական ոչ մի հայտարարություն չի արել:
Նախորդ բոլոր ընտրություններին Էրդողանը մասնակցել էր 48-51 % վարկանիշով: Ներկայումս այդ ցուցանիշը նույնիսկ 30-ի չի հասնում: Կնշանակի՝ եթե բողոքի ցույցերը նույն ուժգնությամբ շարունակվեն, ապա 2028-ի նախագահական ընտրություններում էրդողանը կկանգի փաստի առջեւ եւ առաջին անգամ ատիպված կլինի ապրել դառը պարտության հիասթափությունը:
ՀԱԿՈԲ ՉԱՔՐՅԱՆ
Թուրքագետ