Նախիջեւանը՝ Էրդողանի ու Ալիեւի օրակարգում

Հունիսի 10-ին ԹՀ նախագահ Ռեջեփ Թայիփ  Էրդողանի հրավերով Անկարա մեկնած Ադրբեջանի նախագահ   Իլհամ Ալիեւի այցի նպատակը, ըստ պաշտոնական հաղորդագրությունների, երկկողմ հետաքրքրություն ներկայացնող հարցերի, Գազայի, Հայաստանի, կովկասյան իրադարձությունների շուրջ քննարկումների անհրաժեշտությունն էր:  

Այցելության  նպատակների մասին հրապարակված  տեղեկատվությունից  նաեւ հայտնի է դառնում, որ   Հյուսիսային Կիպրոսի օկուպացված հատվածի  թեման նույնպես Էրդողան-Ալիեւ հանդիպման օրակարգային հարցերից է եղել:

Ըստ այդմ, Ադրբեջանի ու Կիպրոսի միջեւ բարեկամական խմբի  ձեւավորման առթիվ  Էրդողանը շնորհակալություն է հայտնել իր կրտսեր գործընկերոջը եւ հույս  հայտնել, որ սույն թվականի հուլիսին բռնազավթված հայկական Շուշի քաղաքում նախատեսվող «Թյուրքախոս պետությունների կազմակերպության» ֆորումին նաեւ կապահովվի   «Հյուսիսային  Կիպրոսի» ղեկավար Էրսին Թաթարի մասնակցությունը: Էրդողանը համոզմունք է հայտնել, որ Էրսին Թաթարի մասնակցությունն այդ ֆորումին կնպաստի   «Հյուսիսային Կիպրոսի» միջազգային ճանաչմանը:

Ալիեւն էլ հավաստիացրել է, որ Ադրբեջանն աջակցում է «Հյուսիսային Կիպրոսի»՝ «Թյուրքական պետությունների կազմակերպությանը» վերջնականապես միանալու գործընթացին: Ալիեւի խոսքերով, «Հյուսիսային Կիպրոսը» պատմականորեն թյուրքական աշխարհի մաս  է կազմում, եւ նրա բոլոր բնակիչներն, ըստ Ալիեւի,  իր եղբայրներն են:  

Սակայն, Ալիեւի հետ հանդիպումների ժամանակ Բաքվից առավելագույնն ստանալու մասին  Էրդողանի մտքին այլ մտահղացումներ  էլ են եղել:

Թուրքիան, որ Նախիջեւանի հետ ունի  ընդամենը 11 կիլոմետր ընդհանուր սահման, Արցախյան պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանին մատուցած ծառայությունների դիմաց մտադիր է  իր վերահսկողությունը սահմանել   Նախիջեւանի վրա՝  «թյուրքական աշխարհի» հետ կապի հնարավորություններն ավելի նյութականացնելու նպատակով:

Դա էր պատճառը, որ Էրդողան-Ալիեւ հանդիպումների օրակարգում  եղել է  նաեւ Նախիջեւանում մի շարք տնտեսական նախագծերի իրականացումը  Թուրքիային  վստահելու հարցը:

44-օրյա պատերազմից հետո թուրքական կապալառու կազմակերպություններին հաջողվել է Ադրբեջանի Հանրապետությունում ստանալ մի շարք շինարարական նախագծերի իրականացման արտոնությունը, որոնցից մի մասը վերաբերում է Նախիջեւանին:  
Առաջին անգամ 2023 թվականին Թուրքիայի ու Ադրբեջանի միջեւ առեւտրատնտեսական շրջանառության ծավալը հասել է 7,5 մլրդ դոլարի: Իսկ փոխադարձ կապիտալներդրումները գերազանցել են 34 մլրդ դոլարը:

Անցնող ամիսների ընթացքում Էրդողանին հաջողվել է էներգետիկ ոլորտում Ադրբեջանից զգալի քանակությամբ արտոնություններ ստանալ:

Հունիսի 4-6-ը  Բաքվում անցկացված Կասպիցի նավթի ու գազի   միջազգային ցուցահանդեսի շրջանակներում էներգետիկ ոլորտին վերաբերող համագործակցությունն ակտիվացնելու հնարավորությունների շուրջ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի միջեւ  քննարկումներ են անցկացրել: Այդ ընթացքում երկկողմ համագործակցության շուրջ ձեռք բերված պայմանավորվածություններից  է նաեւ Նախիջեւանի էներգետիկայի  ոլորտում  Թուրքիայի ակտիվ ներգրավվածությունը:

Չնայած  նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝  Սեւ ծովում գազի 58 մլրդ խորանարդ մետր պաշարով նոր հանքավայր հայտնաբերելու մասին աղմկահարույց հայտարարությանը, դրա արդյունահանման տեխնիկական եւ տնտեսական հիմնավորումների բացակայության պայմաններում, դեռեւս Թուրքիան ունի ադրբեջանական գազի կարիքը:

Ադրբեջանից Թուրքիա մատակարարվող գազի պայմանագիրը ավարտվում էր 2024 թվականին, որի ժամկետը երկարաձգվել է մինչեւ 2030 թվականը: Բացի այդ, Անկարան եւ Բաքուն  մտադիր են ավելացնել Թուրքիայի ու Նախիջեւանի միջեւ  էլեկտրաէներգիայի փոխհոսքերի ծավալը: ԹՀ էներգետիկայի ու բնական պաշարների նախարար Ալփարսլան Բայրաքթարը տեղեկացրել է, որ կողմերը պայմանավորվել են թուրքական Իգդիր նահանգից առաջիկա ձմռանը  բնական գազ մատակարարելու շուրջ:

Նշենք, որ անկախացումից ի վեր Նախիջեւանի էլեկտրաէներգիայի մատակարարումը մշտապես իրականացվել է Իրանի տարածքից: Իրանը նաեւ եղել է Նախիջեւանի առաջին անհրաժեշտության մյուս ապրանքների  գլխավոր մատակարարը:  

ԳՐԻԳՈՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Իրանագետ