ԵՐԵՎԱՆ-ՀԵԼՍԻՆԿԻ – Ֆինն կոմպոզիտոր Վլադիմիր Ագոպովը (ծն. 1953, Լուգանսկ, Ուկրաինա) 1977 թվականին ավարտել է Մոսկվայի կոնսերվատորիան, եղել Արամ Խաչատրյանի (կոմպոզիցիա) եւ Էդիսոն Դենիսովի (գործիքավորում) ուսանողը: 1978 թվականին տեղափոխվել է Ֆինլանդիա: 1982-2021 թթ. դասավանդել է Հելսինկիի Սիբելիուսի անվան երաժշտական ակադեմիայում: 1982 թվականից Ֆինլանդիայի կոմպոզիտորների միության անդամ է: 1985-ին Ագոպովի «Էրգո» ստեղծագործությունը մենակատար ջութակի համար արժանացել է երկրորդ մրցանակի Սիբելիուսի անվան կոմպոզիտորների միջազգային մրցույթում: 2013 թվականին Ագոպովի «Սոլվեյգի երազանքները տավղի մենակատարի համար» պիեսը Գրիգի անվան կոմպոզիտորների մրցույթում (Նորվեգիա) արժանացել է առաջին մրցանակի: Բլեյքի բանաստեղծությունների վրա հիմնված Ագոպովի վոկալ շարքը շահել է առաջին մրցանակ «Լիդ 2017» մրցույթում: Նրա «Աղոթք» ստեղծագործությունն արական երգչախմբի համար հնչել է «Երաժշտության համաշխարհային օրեր – 2019» փառատոնում: Ագոպովի այլ նշանակալից ստեղծագործություններից են՝ կամերային նվագախմբի համար գրված երաժշտությունը (Ֆինլանդիայի ազգային կոմպոզիտորների մրցույթի մրցանակակիր, 1982), «Tres viae» կոնցերտը թավջութակի եւ նվագախմբի համար (1984-1987), «Settembre» մեծ նվագախմբի համար (2004 թ.), երկու լարային կվարտետները (2012), «Հարգանքի տուրք վարպետին» կոնցերտը նվագախմբի համար (2013), «Բլեքբըրդ վարիացիաները» սոպրանոյի եւ նվագախմբի համար (2018), «Նոտրը դամ» կոնցերտը երգեհոնի եւ նվագախմբի համար (2022), եւ այլն, ինչպես նաեւ մի շարք մշակումներ տարբեր անսամբլների համար: Ագոպովի ստեղծագործությունները հնչել են Ֆինլանդիայի (Կուհմո, Նաանտալի, Կորշոլմ) եւ այլ երկրների տարբեր փառատոներում, ինչպիսիք են Նյու Յորքի Արվեստի միջազգային փառատոնը, տավղի 13-րդ համաշխարհային համաժողովը Հոնկոնգում, «Մոսկովյան աշուն – 2019»-ը եւ այլն:
–Հարգելի՛ Վլադիմիր Միխայլովիչ, ես առաջին անգամ ձեր մասին իմացա, երբ աշխատում էի հայ-ֆիննական պատմամշակութային հարաբերությունների մասին հոդվածի վրա: Դուք այժմ համարվում եք ֆինն կոմպոզիտոր, քանի որ ձեր կյանքի մեծ մասն ապրել եւ աշխատել եք այդ երկրում: Ինչպե՞ս կբնութագրեք այսօրվա սիմֆոնիկ երաժշտության վիճակը Սիբելիուսի հայրենիքում:
-Կարելի է ասել, որ Ֆինլանդիայում այսօրվա սիմֆոնիկ երաժշտությունը շատ բարձր մակարդակի վրա է: Կոմպոզիտորները, ինչպիսիք են Մագնուս Լինդբերգը եւ հատկապես վերջերս մահացած Կաիյա Սաարյահոն, ժամանակակից երաժշտության հիմնական դեմքերն են: Նրանցից բացի Ֆինլանդիան ունի կոմպոզիտորների մեծ խումբ, որոնց ստեղծագործությունները կատարում են աշխարհի առաջատար նվագախմբերը: Բացի այդ, հարկ է նշել ուժեղ ֆիննական դիրիժորական դպրոցը, որի ներկայացուցիչներն ամբողջ աշխարհում պրոպագանդում են ֆինն կոմպոզիտորների երկերը:
–Ֆինլանդիայում հայերը միշտ քչաթիվ են եղել: Ձեզնից առաջ այս երկրում որոշ ժամանակ ապրել եւ ստեղծագործել է կոմպոզիտոր Նաթան Կնյազեւը (Ամիրխանյան): Ինչպե՞ս հայտնվեցիք Ֆինլանդիայում, այն էլ՝ դեռ խորհրդային տարիներին:
-Նաթան Կնյազեւը չի հիշատակվում ինձ հայտնի ոչ մի ֆիննական աղբյուրում, եւ ես չեմ տեսել Ֆինլանդիայում նրա ապրած կյանքի որեւէ ապացույց: Իսկ ես Ֆինլանդիա եմ տեղափոխվել ընտանեկան հանգամանքներով, քանի որ կինս ֆիննուհի է:
–Ի՞նչ հիշողություններ ունեք Արամ Խաչատրյանից:
-Արամ Իլյիչի դասարանում հինգ տարի սովորելը մեծ երջանկություն էր: Ես մինչ օրս հիշում եմ նրա բազմաթիվ դիտողություններն ու մեկնաբանությունները իմ կամ նրա մյուս ուսանողների ստեղծագործությունների վերաբերյալ: Մի անգամ իմ ստեղծագործությունը լսելուց հետո նա ասաց. «Վոլո՛դյա, լավ է գրված, բայց սիրտս չի «քորում»: Արամ Իլյիչը ցանկանում էր, որ իր աշակերտներից յուրաքանչյուրն ունենա իր անհատականությունը, իր ոճը, որ նրանց երաժշտությունն անտարբեր չթողնի ունկնդիրներին: Դրա համար էլ նրա սաները շատ տարբերվում են միմյանցից: Բավական է հիշել Միքայել Թարիվերդիեւի, Ալեքսեյ Ռիբնիկովի կամ Կիրիլ Վոլկովի անունները:
–Ձեր մասին գրվել է, որ ձեր ստեղծագործության մեջ դուք համատեղում եք տարբեր երաժշտական մշակույթների շերտեր: Այն ներառո՞ւմ է նաեւ հայկականը:
-Ինձ թվում է, որ ժամանակակից կոմպոզիտորների ստեղծագործությունները կարող են համատեղել շատ տարբեր շերտեր, քանի որ աշխարհում առկա է հսկայական երաժշտական ժառանգություն: Տարբեր շերտերի համադրության հրաշալի օրինակ է Ալֆրեդ Շնիտկեի ստեղծագործությունը: Ես ինքս հազվադեպ եմ մտածում երաժշտական շերտերի մասին, ավելի շուտ, ձգտում եմ յուրաքանչյուր ստեղծագործությանը տալ անհատական տեսք: Բայց երբեմն հիշողության խորքում տեղակայված որոշ մեղեդիներ կամ ռիթմեր կարող են ազդել ստեղծագործական գործընթացի վրա: Օրինակ, սոլո տավղի համար գրված իմ մի ստեղծագործության մեջ հանկարծ հայտնվեցին հայկական պարի ռիթմերը, որ լսել էի մանկությանս տարիներին:
–Կարծում եմ՝ ձեր նախնիները Հակոբյաններ են եղել: Որտեղի՞ց էին նրանք:
-Այո՛, այդպես է: Պապս Հակոբյան էր. տեղափոխվելով Ռուսաստան՝ դարձավ Ակոպով, եւ երբ հորս անձնագիր տվեցին, ռուսերեն գրեցին «Ագոպով»՝ Ագապով ազգանվան նմանությամբ: Մայրական կողմի հարազատներս Արդվինից են, հորս կողմինը՝ հաստատ չգիտեմ:
–Եղե՞լ են հայկական ավանդույթներ ընտանիքում: Լեզու, երաժշտություն, եկեղեցի, խոհանոց…
-Ցավոք սրտի, լեզվին չեմ տիրապետում: Մայրս լավ էր խոսում հայերեն, իսկ հայրս չէր խոսում, քանի որ ունեզրկումից հետո նա ստիպված էր թաքցնել իր ով լինելը: Այդ պատճառով էլ մեր ընտանիքը ռուսերեն էր խոսում: Լուգանսկում հայկական եկեղեցի չկար, ես մկրտվել եմ տեղի ուղղափառ եկեղեցում: Բայց երաժշտության գործն այլ էր: Հիշում եմ մանկուց, որ երբ հարազատները հավաքվում էին՝ հայկական երաժշտություն էր հնչում, թեկուզ ձայնասկավառակից: Բայց ես մանկուց ծանոթ էի հայկական խոհանոցին, մայրս ու տատիկս հաճախ էին հայկական ուտեստներ պատրաստում:
–Կապ ունե՞ք Ֆինլանդիայի հայերի հետ:
-Այո՛, բայց ոչ այնքան ամուր, որքան նախկինում: Սփյուռքում քաղաքական հարցերի շուրջ մեծ տարաձայնություններ կան, ուստիեւ հազվադեպ ենք հավաքվում:
–Նույնիսկ Ֆինլա՞նդիայում, որտեղ չկան դարն ապրած հայ քաղաքական կուսակցություններ…
-Ես նկատի ունեի Հայաստանում եւ Ռուսաստանում տեղի ունեցող իրադարձությունները:
–Եղե՞լ եք Հայաստանում եւ կապեր ունե՞ք հայ կոմպոզիտորների հետ:
-Ցավոք սրտի, երբեք չեմ եղել Հայաստանում, բայց այնտեղ մեկնելն իմ ծրագրերի մեջ է: Հայ կոմպոզիտորների հետ կապեր չունեմ, բայց հետեւում եմ նրանցից մի քանիսի աշխատանքին: Ինձ համար հայկական արմատներով ամենահետաքրքիր կոմպոզիտորներից մեկը մոսկվացի Յուրի Կասպարովն է: Նա նույնպես ավարտել է Մոսկվայի կոնսերվատորիան, բայց ինձնից ուշ, ուստի Մոսկվայում չենք հանդիպել:
–Ֆրիդրիխ Նիցշեն ասել է. «Առանց երաժշտության կյանքը սխալ կլիներ»: Համաձա՞յն եք:
-Սա բացարձակապես ճիշտ է: Երաժշտության մասին շատ է գրվել: Որ ճարտարապետությունը քարացած երաժշտություն է, կամ այնտեղ, որտեղ վերջանում են բառերը, սկսվում է երաժշտությունը եւ այլն: Բայց, բացի սրանից, ինձ համար երաժշտությունն արտացոլում է այն ժամանակաշրջանը, որի մեջ ապրում են այն ստեղծողները: Ինչպես ասել եմ մեկ այլ հարցազրույցում, ժամանակակից երաժշտությանը բնորոշ գծերն ի հայտ եկան Տալլինում կայացած երաժշտության համաշխարհային օրերին: Այնտեղ շատ համերգների ներկա եղա, եւ զարմանալին այն էր, որ, հազվադեպ բացառություններով, աշխարհի տարբեր ծայրերից եկած բոլոր կոմպոզիտորները ներկայացնում էին շատ ագրեսիվ, կարելի է նույնիսկ ասել՝ մի տեսակ չար երաժշտություն: Չգիտեմ՝ դա ինձ շրջապատող աշխարհի արտացոլո՞ւմն էր, թե մեկ այլ բան: Կարծես այլեւս պայծառ բան չկա մեր աշխարհում: Բայց ես ինքս մտածում եմ լավի առումով:
–Շնորհակալությո՛ւն պատասխանների համար, Վլադի՛միր Միխայլովիչ: Մաղթում եմ ձեզ քաջառողջություն, եւ որ մի օր ձեր ստեղծագործությունները հնչեն նաեւ Հայաստանում:
ԱՐԾՎԻ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ
