Իրանն ուշի-ուշով հետեւում է Հայաստանում եւ նրա շուրջ տեղի ունեցող իրադարձություններին, եւ Հայաստանի արտաքին քաղաքական վեկտորի փոփոխությանը կամ ճշգրտմանը միտված ոչ մի քայլ չի վրիպում Թեհրանի տեսադաշտից: Թեհրանի տեսադաշտից չի վրիպել նաեւ Ռուսաստանի նկատմամբ ՀՀ վարչապետ Փաշինյանի գլխավորած կառավարության վերջին շրջանի կարծր դիրքորոշման փոփոխությունն այնպիսի պայմաններում, երբ Հայաստանում զուգահեռաբար շարունակվում է Արեւմուտքին մերձենալու գործընթացը:
Աշխարհաքաղաքական վեկտորի ընտրության հարցում Հայաստանի հարափոփոխ տրամադրություններին է անդրադարձել քաղաքական հարցերի փորձագետ Էհսան Մովահեդիանն, ով «iranian diplomacy» կայքում հրապարակած իր ուշագրավ վերլուծականում փորձել է գտնել դրա պատճառներն ու, որոշակի դատողություններից հետո, եզրակացրել, որ Մոսկվային ապավինելու Երեւանի հիմնական դրդապատճառը «Զանգեզուրյան» միջանցքին տիրանալու հարցում Բաքվի ու Անկարայի իշխանությունների հետեւողական քաղաքականությունն ու անհագ ցանկությունն է:
Իրանցի հեղինակը նկատել է, որ Ադրբեջանն ու Թուրքիան խանդավառությամբ չեն ընդունել «Զանգեզուրյան» միջանցքի փոխարեն Փաշինյանի առաջարկած «խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը եւ Արցախի հանձնումը Ադրբեջանին բնավ էլ չի հագեցրել Բաքվի ախորժակը:
Ըստ հեղինակի, Հայաստանի կառավարությունը հասկացել է, որ ներկա պայմաններում, երբ ԱՄՆ-ն ու Եվրոպան զբաղված են Ուկրաինայում, Արեւմտյան Ասիայում եւ Չինաստանում տեղի ունեցող գործընթացներով, վերջիններիս տեսադաշտից դուրս կմնա Հայաստանին ուղղված Ադրբեջանի հնարավոր ագրեսիան: Հատկապես, երբ Բաքվի տրամադրության տակ կա Արեւմուտքի վրա ներազդելու էներգակիրների լծակը, իսկ Երեւանը, Բաքվի համեմատությամբ, Արեւմուտքին սիրաշահելու միջոցներ չունի:
Նման պայմաններում, նկատում է հոդվածագիրը, եթե Հայաստանը չփորձի սիրաշահել Ռուսաստանին, կհայտնվի անելանելի կացության մեջ: Այդ դեպքում, Իրանից բացի, Հայաստանը չի կարող հույսը դնել որեւէ այլ երկրի վրա: Այդ պատճառով էլ, եզրակացնում է հոդվածագիրը, ՀՀ կառավարությունը ժամանակավորապես առկախել է ՌԴ նախագահ Պուտինի հետ առճակատման գնալու մտադրությունը:
Մյուս կողմից, հավելում է Մովահեդիանը, մինչեւ նոր վարչապետի ընտրության համար նախատեսված խորհրդարանական ընտրությունները, Փաշինյանը չի ցանկանում հրահրել Ռուսաստանին՝ լուծելու իրեն փոխարինելու եւ ընդդիմությանը հզորացնելու հարցը: Թեեւ, վերլուծաբանի կարծիքով, Ռուսաստանն առանձնապես չի տիրապետում փափուկ ուժի ու հանրային դիվանագիտության միջոցով հարցեր լուծելու արվեստին: Այնուամենայնիվ, ըստ հեղինակի, Փաշինյանը ցանկանում է նվազագույնի հասցնել ներքաղաքական կյանքում Կրեմլի հետ առճակատման գնալու հետեւանքներից ակնկալվող ռիսկերը:
Միեւնույն ժամանակ վերլուծաբանը համոզված չէ, որ իր ներկայությունը Հայաստանում ամրապնդելու համար Իրանի տրամադրության տակ եղած այս հնարավորությունը երկար կտեւի:
Վերլուծաբանը հիշեցնում է՝ Հայաստանը Հարավային Կովկասի միակ պետությունն է, որ Իրանին հնարավորություն է տալիս հաղորդակցվելու այս տարածաշրջանի ու Եվրասիական տնտեսական համագործակցության երկրների հետ:
Մովահեդիանի կարծիքով, Ադրբեջանի, Թուրքիայի, Իսրայելի ու ՆԱՏՕ-ի կողմից ծրագրվող հաղորդակցական ուղու փակումն Իրանի համար անկանխատեսելի ու անվերականգնելի հետեւանքներ կունենա: Այդ պատճառով էլ հեղինակը հորդորում է Թեհրանին՝ օգտվել ընձեռված հնարավորությունից ու բազմապատկել Հայաստանի հետ առեւտրատնտեսական կապերը:
Իրանի կողմից էներգակիրների, շինանյութի, սննդի ու այլ ապրանքների նկատմամբ Հայաստանի պահանջարկի բավարարումը, ըստ հոդվածագրի, խիստ անհրաժեշտ է, եւ չպետք է թողնել, որ այդ երկրի շուկային աստիճանաբար տիրանան Թուրքիան ու Արեւմուտքը:
Հեղինակը վերջում զգուշացնում է, որ Արեւմուտքը Իրանին ու Ռուսաստանին Հայաստանից դուրս մղելու համար դարան է մտել:
ԳՐԻԳՈՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Իրանագետ