Վարդան Կարապետեան. «Եկէ՛ք սկսինք օգնել Հայաստանին ներսէն»

Հեռակապով հերթական խօսակիցս երաժիշտ,  հարուածային գործիքներ կատարող Վարդան Կարապետեանն է: Ծնուել է 1986 թուականին, Բէյրութում, սովորել է Եղիշէ Մանուկեան աւագ դպրոցում եւ Սուրեն Խանամիրեան վարժարանում: Յետագայում ուսանել է Բէյրութի Պոլիգլոտ տեխնիկական քոլեջում: Տեղափոխուելով Ռումինիա՝ 2006-2010 թուականներին եղել է «PAB Romania» շինարարական ընկերութեան մենեջերը Արադ քաղաքում:  2011-2015 թուականներին եղել է Արադի «Գրայմգոդ» խմբի թմբկահարը, իսկ 2013-2016-ին աշխատել է «Նեգուրա Բունգետ» բլեք մեթալ խմբում՝ շրջելով ողջ Ռումինիայում եւ Եւրոպայում: Աշխատել է նաեւ որպէս «Վալբոն» բասկետբոլի թիմի մարզիչ: Այժմ Վարդանը բնակւում է Շուեդիայի Վեսթերվիք քաղաքում, աշխատում է «AB» շինարարական ընկերութեան վերանորոգման բաժնում որպէս աւագ մենեջեր:

-Վարդա՛ն, քո կենսագրութիւնը «մատնում» է, որ հարուածային գործիքներով հետաքրքրուել ես չորս տարեկանից: Այդ ինչպէ՞ս:

-Աւելի պզտիկ էի, երբ սկսայ մօրս կաթսաները զարնել: Օր մը մեծ մայրս ներկայ էր, երբ սկսայ ձայն հանել կաթսաներու վրայ, վերջաւորութեան տարեդարձս եկաւ եւ առաջին գործիքս նուէր ստացայ իմ մեծ մօրմէս: Այնտեղէն սկսաւ ամէն բան, եւ երեսուն տարի է՝ այդ գործը կ’ընեմ:

-Մօտ տաս տարի բնակուել ես Ռումինիայում. ինչպէ՞ս յայտնուեցիր այնտեղ եւ մաս կազմեցի՞ր ռումինահայ համայնքային կեանքի:

-2005-ի վերջաւորութեան գործով Ռոմանիա գացի: Ընկերութիւն մը կար, որուն հետ սկսայ աշխատիլ: Ես կը բնակէի Արադ քաղաքը, որ հետաքրքրական հայկական պատմութիւն ունի: 250 տարի առաջ, երբ որ թուրքերը հոն հասան, իրենց մէջ հայեր ալ ներկայ էին: Արադի մէջ գետ մը կայ, որուն ջուրը շատ առատ էր: Ծեր մարդ մը կայ Արադի մէջ, որ մինչեւ հիմա կ’ապրի, անունը Գրիգ Նազարեան է. իրմէ գիտցայ, որ 240 տարի առաջ հայերը, որ Արադ մնացած են, իրենք տուած են քաղաքին անունը գետի առատ ջուրի անունովը: Ասի խօսք մը չէ, որ ինք ինծի ըսած է, ասի 100 տարի աւելի առաջ հրատարակուած ռումաներէն գիրքի մը մէջ կարդացած է: Այսօրուայ ռումանահայերը Ցեղասպանութենէն ետք եկածներու սերունդն են, մեծ մասը հայերէն չեն խօսիր, բայց իրենց հայկական սէրը շատ ներկայ է: Ուր որ հանդիպիս ռումանահայի, անոնց աչքերը կը լեցուին, երբ գիտնան, թէ դիմացինը հայ է:

-Դժուար չէ՞ր Բէյրութի աշխոյժ հայկական համայնքային կեանքը փոխարինել քիչ հայեր ունեցող եւրոպական երկրի հետ:

-Շատ խելացի եւ հոգեբանական հարցում մըն է: Երբ առաջին շրջան Ռոմանիա էի, հայկականութիւնը կրակի պէս էր մէջս: Կ’ուզէի գիտնալ՝ ո՛ւր հայ կայ, ո՛ւր հայկական միջոցառումներ կ’ըլլան, եւ այլն, եւ այլն: Բայց ժամանակը կ անցնի, աս կրակը քիչ-քիչ կը մարի մէջդ, երբ հայեր չես գտներ շատ քու չորս կողմդ, այլեւս կը սկսիս կամաց-կամաց քու կեանքիդ նայիլ: Եւ այս հայութիւնը կը մնայ իմ մէջս, ընտանիքիս մէջ: Բայց հետս  աշխատողներուն միշտ կ’ուզէի անպայման պատմել, թէ հայը ո՛վ է. կամքս էր՝ ճանչցնել իմ ժողովուրդս:

-Ինչպե՞ս կբնութագրես ռումինական ռոքը: Հանդիսատեսը գերադասում է ռումիներէ՞ն, թէ՞ անգլերէն երգերը:

-Ռումինական ռոքը չափազանց թերագնահատուած է: Շատ մեծ ռոք խումբեր կան, որ արժանի են ընդհանուր հոսանքի մէջ ըլլալու, բայց դժբախտաբար որովհետեւ Ռոմանիայի տնտեսական վիճակը լաւ չէ, ատիկա կ’ազդէ նաեւ ռոքին վրայ: Մեծամասնութիւնը ռոք մտիկ չ’ըներ Ռոմանիայի մէջ: Ռոք խումբերու գործակալները Ռոմանիոյ մէջ անկախ են եւ նոյնպէս թերագնահատուած: Խումբեր կան, որ անգլերէն կ’երգեն, խումբեր կան՝ ռոմաներէն: Կրնամ յիշել «Դոռդեդու» սփիրիչուալ հարդ մեթալ (spiritual hard metal) խումբը Թիմիշոարայէն, իմ սիրելի ռոմանական ռոք խումբերէն մին: Կայ նաեւ «Քարգոն», որ Արադէն է, որ ռոմաներէն կ’երգեն, բայց իրենց երաժշտութիւնը շատ հաճելի է: «Սուր աուսթրում» խումբը նոր մէջտեղ եկաւ, եւ վերջապէս այս ցանկին կրնամ աւելացնել Թիմիշոարայէն ուրիշ խումբ մը՝ «Օրդինուլ նեգրու», որ շատ հաճելի երաժշտութիւն կը գրեն: Բայց ինչպէս ըսի, բոլոր ռոմանական ռոք խումբերն ալ թերագնահատուած են:

-Յուսով ենք, որ մի օր աշխարհը կյայտնագործի ռումինական ռոքը: Խնդրում եմ պատմի՛ր «Ծառ» (Dzar) նախագծիդ մասին:

-«Ծառը» ծրագրած էի «Նեգուրա Բունգետի» իմ նախկին գործընկեր Գաբրիէլ Մաֆայի հետ, անոր մահէն ետք մէկ ուրիշ բարեկամիս՝ Պետրե Իոնուտեսկուի հետ որոշեցինք «Ծառ» խումբը մէջտեղ բերել: Անոր ծրագիրները շատ մեծ են, բայց ժամանակը մեզի դէմ է: Յուսով եմ, որ 2022-ը ինծի քիչ մը թոյլ տայ լմնցնել անաւարտ ծրագիրներս, որոնց մէջ առաջնայինը «Ծառն» է: Ինչո՞ւ ասանկ անուանեցինք: Ծառը երեք փուլ ունի՝ կը տնկես, ջուր կու տաս, եւ ծառը կը բուսնի, կ’աճի: Այս երեք փուլերուն համապատասխան որոշեցինք «Ծառի» երեք ալբոմ ընել: Առաջինին մէջ միայն պիտի մեր Կոմիտաս Վարդապետի երաժշտութիւնն ըլլայ, բայց ռոմանական գործիքներով: Երկրորդը պիտի ըլլայ ռոմանական երաժշտութիւն հայկական գործիքներով եւ երրորդ ալբոմը,  ուր վերջապէս ծառը կը յայտնուի, հայկական եւ ռոմանական երաժշտութեան խառնուրդ պիտի ըլլայ:

-Ո՞ր փուլում է Պետրե Իոնուտեսկուի հետ նախաձեռնած մի քանի դասական հայկական թեմաներով ձայնագրութիւնների ձեր փորձարարական երաժշտական նախագիծը:

-Մեր որոշած վեց երգէն երեքը ձայնագրած ենք Արադի մէջ: Եւ քանի որ թէ՛ ես, թէ՛ Պետրիկը, ինչպէս կը կանչենք իրեն, երկուքս ալ հայր եղանք այս տարի, այդ պատճառով առժամանակ կեցուցինք մեր ձայնագրութիւնները: Յուսով ենք, որ շուտով հանդիպինք Ռոմանիայի կամ Շուէդիայի մէջ եւ նորէն գործ ընենք:

-Անցեալ մարտին դու ընդգրկուած էիր ռումինական «Բե-Տոն» («B-Ton») ռոք խմբի նախագծում՝ «Սիսթեմ օֆ ը դաունի» «Protect your Land» («Պաշտպանի՛ր երկիրդ») երգի իրենց տարբերակի ձայնագրութեան գործում՝ Հայաստանի վերջին պատերազմի մասին իրազեկուածութիւնը բարձրացնելու նպատակով: Դա անսպասելի էր ու յուզիչ ռումինական ռոքի կողմից: Որոշ մանրամասներ ներկայացրո՛ւ, խնդրեմ:

-Ինծի հեռաձայնեց  ընկերս, որ «Բե-Տոն» խումբի հիմնադիրն է, ակտիվիստ տղայ մը: Գիտէր Արցախի ու Հայաստանի վիճակը եւ ինծի առաջարկեց իրենց հետ նուագել երգ մը «System of a Down»-էն, որպէս ամէնէն ճանչցուած հայկական ռոք խումբէն: Առանց մտածելու ընտրեցինք «Protect your Land»-ը, քանի որ այդ ժամանակին ոչ մէկ բան չէինք կրնար ընել երկիրը պաշտպանելէ բացի, որ, դժբախտաբար, չկրցանք ընել: Մօտաւորապէս երկու շաբթուան մէջ ձայնագրութիւնն ու վիդեոն ըրինք, բայց քանի որ ռոմանացիները քավըր բենդ շատ մտիկ չեն ըներ, Ռոմանիայի  քանի մը շրջաններու մէջ տարածուեցաւ միայն, իսկ քանի մը շրջաններու մէջ՝ ոչ: Արդէն մեր նպատակը այդ չէր: Այս գործը ինծի եւ ընկերներուս գոհունակութիւն տուաւ, ես կ’ուզէի բան մը ընել իմ երկրին, իմ ազգին համար եւ ձայնս Ռումանիայի մէջ հասցնել Հայաստանի մասին:

-Վերջերս ռումինական լրատուամիջոցներին տուած հարցազրոյցում ասել ես. «Հայերը երբեք չեն հրաժարուի տուն վերադառնալու մտքից՝ իրենց փոքրիկ ու գեղեցիկ երկիրը, ամենագեղեցիկը Երկրի վրա, որը, սակայն, երբեք չի կարողանում խաղաղութիւն ունենալ իր թշնամիների պատճառով»:  Իսկ դու նո՞յնպէս մտածում ես վերադառնալու մասին:

-Այո՛, անկասկած: Մարդիկ կը կարծեն, թէ ուրիշ տեղ ապրող հայերը ուրախ մարդիկ են: Այդ մտածումը լրիւ սխալ է: Ուր ալ ըլլաս՝ տեղի լեզուն պիտի խօսիս եւ ուր որ ըլլաս՝ դուն օտար ես՝ ունենաս գերմանական, շուէդական թէ ամերիկեան քաղաքացիութիւն: Ինծի համար երազ է Հայաստան վերադառնալը, շատ մեծ հաճոյք է հոն ապրիլ, բայց այդ բանը պատահելու համար պէտք է որոշում ընդունիլ: Ես դեռ որոշում չեմ ընդունած, ինձմէ կախուած է, բայց ինչպէս հայերէն կ ըսենք՝ ուշ լինի, անուշ լինի, բայց այս մէկ բանը ուշ պիտի չլինի: Ես ինծի կը տեսնեմ քառասուն տարեկանէ առաջ հաստատուած Հայաստան: Մեր՝ հայերուս, միակ խնդիրն է, որ մենք հեռուէն կը սիրենք օգնել մեր երկիրին: Շատ լաւ կ’ըլլայ, որ հայութիւնը սկսի օգնել հենց Հայաստանի մէջ: Իմ խօսքի փաստը քեզի քանի մը տարի վերջ կու տամ, երբ Երեւան նստած սուրճ մը խմենք միասին: Եկէ՛ք սկսինք օգնել Հայաստանին ներսէն…

ԱՐԾՎԻ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ