Ինչպես աբոխավարությունից (populism) դեպի մենիշխանություն (authoritarianim) եւ այնտեղից էլ բռնատիրություն (dictatorship) սահուն անցում կատարած բոլոր իշխանավորների պարագայում, Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանին էլ այլեւս չեն փրկի կայսերապաշտական եւ աշխարհակալական կրակոտ ճառերն ու նվաճողական գործողությունները, որոնց զոհ գնաց, ինչպես Սիրիայի եւ Միջերկրականյան ավազանի այլ երկրներ, նաեւ մեր հայրենիք Արցախը: Ճիշտ է, նվաճողական նման քաղաքականությունը կարող է ոգեւորել ազգայնական դաստիարակությամբ սնված թուրք զանգվածներին, սակայն՝ ժամանակավոր կերպով: Բոլոր ժողովուրդներին, այդ թվում նաեւ թուրք ժողովրդին, ամեն բանից առաջ պետք է հաց, ապա՝ ներքին արդարություն: Մինչդեռ Էրդողանն իր 22 տարվա իշխանության ընթացքում, օգտվելով երկրի աշխարհագրական գերազանց դիրքից ու բնության հարստությունից՝ որոշակի չափով հաջողեց կերակրել իր ժողովրդին, սակայն գրեթե ամբողջությամբ ոտնատակ տվեց արդարությունը: Եվ այդ է պատճառը, որ, միջազգային մասնագետների գնահատմամբ, մինչեւ վերջերս Թուրքիան համարվում էր մրցակցային մենիշխանությամբ կառավարվող երկիր ու վարչակարգ (competitive authoritarian regime) ունեցող պետություն, որտեղ, ինչպես այժմ մեր երկրում, գործադիրն իշխում է անհակակշիռ, դատական համակարգը գտնվում է գործադիրի վերահսկողության ներքո ամբողջությամբ, իսկ չորրորդ իշխանություն մամուլը՝ մեծամասամբ: (Ականջներդ կանչի, Նիկոլ Փաշինյան, Հեյդարօղլու Իլհամ եւ արբանյակներ): Արդյունքում ստացվում է, միջազգային եզրաբանությամբ՝ մերկապարանոց մենիշխանություն (naked authogracy), կամ՝ հրաժեշտ արդարությանը, ռամկավարությանը:
Եվ այս հողի վրա անակնկալ չպետք է լիներ այն, ինչը տեղի ունեցավ ու շարունակում է տեղի ունենալ Թուրքիայի գրեթե ողջ տարածքում՝ Ստամբուլից մինչեւ Անկարա, Իզմիր եւ անգամ՝ հեռավոր Էլազիկ: Բավեց, որ ընդամենը մեկ քաղաքական գործիչ, հանձին 15 միլիոնանոց քաղաքի քաղաքապետ Էքրեմ Իմամօղլուի, չզսպի իր հավակնությունը առաջիկա 2028 թ.ին կայանալիք նախագահական ընտրություններում թեկնածու ներկայանալու, այսինքն ասպարեզ կարդա գործող նախագահի դեմ, ապա ամբաստանությունը, կոռուպցիոն բնույթի մեղադրանքով կարվեց այնքան արագ, որքան կարվում է… Հայաստանում: Մարդը ձերբակալվեց մարտի 19-ի առավոտյան, իր տանը, պիժամայով, որից հետո դժվար չէր կարը շարունակել նորանոր կարվածքներով՝ էլ կոռուպցիոն սխեմաներ, էլ «ահաբեկչական» կազմակերպությունների ֆինանսավորում, եւ այլն:
Հետագա սյունակներում ընթերցողը Թուրքիայում կատարվողի մասին կգտնի ավելի լայն մանրամասնություններ մեր ձեռնհաս հեղինակների հոդվածներում՝ խռովությունների եւ բողոքի ցույցերի տարածման, նույնիսկ հարեւան Իրանի Ուրմիա շրջանում դրանց տարածվածության մասին:
Մեր հոդվածագրերի կարծիքով, լարված իրավիճակի շարունակման դեպքում Էրդողանը ի վերջո ստիպված կլինի հրաժեշտ տալ 4-րդ անգամ ընտրվելու իր բուռն ցանկությանը: Իսկ իմ կարծիքով, վերհիշելով 1960 եւ 1980 թթ.ը, երբ զինվորական իշխանություն հաստատվեց այդ երկրում, պատմությունը կկրկնի իրեն. բոլորիս հայտնի «խորքային իշխանությունը», այսինքն բանակի բարձր սպայակազմը, հեղաշրջմամբ կամ այլապես, ձեռքը կառնի իշխանությունը: Որովհետեւ երկրի 1 միլիոնանոց ու հետզհետե տեխնիկական նորագույն միջոցներով համալրվող, ՆԱՏՕ-ի առաջամարտիկ համարվող թուրքական բանակը պարզապես չի կարող անոթի մնալ, մինչ երկրի դրամանիշը՝ լիրան, դոլարի նկատմամբ անկման նոր մրցանիշեր է արձանագրում ամեն ժամ, իսկ մեծ հարկատուներն արդեն 2-րդ շաբաթը պարապուրդի են մատնված:
Թուրքիայի նման՝ ռազմիշխանությամբ ղեկավարվող հարեւան ունենալու դեպքում ի՞նչ ենք անելու մենք: Դժբախտաբար՝ շատ քիչ բան: Բայց գոնե կարող ենք, գեթ առժամանակ, հրաժարվել ծեքծեքուն դիվանագիտությունից, «Խաղաղության պայմանագիր», «Մարգարայի կամուրջ» եւ նման դատարկաբանություններից, եւ գլխավորը՝ գուրգուրալ ու զինել մեր բանակը եւ, միաժամանակ, պահպանել Գյումրիի ռազմաբազայի վրա փողփողացող դրոշը:
ՀԱԿՈԲ ԱՎԵՏԻՔՅԱՆ