Վերջերս Առնո Բաբաջանյանի դաշնամուրային եւ կամերային ստեղծագործությունների ընտրանին մեկ համերգային երեկոյի ընթացքում ներկայացրեցին դաշնակահար Ալեքսանդր Յակովլեւը, ջութակահար Քրիստինե Չթչյանը եւ թավջութակահար Հովիկ Օգանեզովը:
Կան երաժիշտ-կատարողներ, որոնք ստեղծագործությունները նկարագրում են գունային գամմաների միջոցով: Այդ երաժիշտներից է ռուս դաշնակար Ալեքսանդր Յակովլեւը, եւ առաջին հարցը, որի պատասխանն ուզում էի իմանալ իրենիցՙ ի՞նչ գույնի է Բաբաջանյանի երաժշտությունն իր զգացողությամբ, ներկապնակի ո՞ր գույնի մեջ կթաթախեր իր վրձինը, եթե կտավի վրա փորձեր պատկերել Առնոյի դաշնամուրային եւ կամերային ստեղծագործությունները, որոնք կատարելու համար հատուկ ժամանել է Երեւան:
Բայց մինչ այս հարցի պատասխանն իմանալը ներկայացնեմ երաժշտին:
Ռուս հանրաճանաչ դաշնակահար, մանկավարժ Ալեքսանդր Յակովլեւը մի քանի տասնյակ միջազգային հեղինակավոր մրցույթների դափնեկիր է: Տասը տարեկանում մենանվագել է Ռոստովի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ, տասնվեցում համաշխարհային հռչակ ունեցող թավջութակահար Մ. Ռոստրապովիչից ստացել իր առաջին անվանական կրթաթոշակը: Ռոստովի կոնսերվատորիայում ուսանել է դաշնամուրի եւ կոմպոզիցիայի բաժիններում, ապա ուսումը շարունակել Բեռլինի «Մոցարտեումում» եւ արվեստների համալսարանում: Նա 2004-ին Բեռլինում կայացածՙ Արթուր Շնաբելի անվան, 2006-ինՙ Հռոմում անցկացված «Շոպեն-Հռոմ», 2008-ինՙ իտալական «Մենդելսոն-Գավաթ», 2010-ին ճապոնիայում կազմակերպված «Տակամացու», 2011-ին եւ 2013-ինՙ «Էտորե Պոցցոլի», 2012-ինՙ ԱՄՆ-ում կայացած «Cincinnati World Piano Competition» դաշնակահարների միջազգային մրցույթների առաջին մրցանակակիրն է: 2013 թ.-ին մշակույթի եւ արվեստի բնագավառում վաստակի համար արժանացել է Իտալիայի Հանրապետության նախագահի ոսկե մեդալին: Սանկտ-Պետերբուրգի «Grand Piano in Palace» փառատոնի եւ ամառային ակադեմիայի հիմնադիրն ու տնօրենն է, հյուրախաղերով հանդես է գալիս աշխարհի երեւելի բեմերում:
Հայաստանում նվագելու ցանկությունն իրենն է, եւ հարձագանք դրաՙ Հնագույն երաժշտության «Տաղարան» համույթի կողմից հրավիրվել էՙ բեմելու Կոմիտասի անվ. կամերային երաժշտության տանը: Դա իր անընդհատ ճանապարհի հերթական, բայց անմոռանալի կանգառը կլինի, քանի որ Երեւանում գտնվելու երկրորդ օրն իսկ գրառել է. «Իրականում, այստեղ հորդում է հենց կյանքը, եւ երաժշտությունը հասունանում է, ոնց հասունանում է նուռը: Ասել, թե Բաբաջանյանի երաժշտությունը հայկական հողի վրա նվագելը մեծ պատասխանատվություն է, նշանակում էՙ համարյա ոչինչ չասել: Դա մարտահրավեր է ինքդ քեզՙ որպես երաժշտի: Պետք է ոչ միայն պարզապես ըմբռնել կոմպոզիտորի մտահղացումը, այլեւ զգալ այդ անհավանական բնատուր շնորհը, ջերմ տեմպերամենտը, ավյունը եւ չքնաղությունը, որ համեմատելի է միայն հայոց բնության եւ այս բարեբեր երկիրը բնակեցնող լուսավոր, բարի մարդկանց հետ: Շնորհակալ եմ իմ թանկագին գործընկերներինՙ հրաշալի նվագակցության համար»:
Համերգի առաջին մասում Ալ. Յակովլեւի դաշնամուրային մենանվագները վկայեցին, որ կայացել է հայկականության բացառիկ ըմբռնումը երաժշտության միջոցով: Բաբաջանյանի դաշնամուրային երեք ստեղծագործություններըՙ «Վեց պատկերը», «Էլեգիան» եւ «Էքսպրոմտը» նա կատարեց բարձր ոգեղենությամբ, հեղինակային մտահղացումների խորն ընկալմամբ, երաժշտական արտահայտչամիջոցների ճշգրիտ, հստակ եւ փայլուն մատուցմամբ, բեմական պահվածքի անկեղծությամբ: Դա իսկական տարվածություն էր հայեցիության հստակ կնիքը կրողՙ բաբաջանյանական արվեստով, որը ներկայացնում էր օտարազգի մի արվեստագետ, որ հայտնագործության հրճվանքն էր ապրել, ու հիմա այդ հրճվանքն ուզում էր հաղորդել իր ունկնդրին, եւ հաստատ, այդ երաժշտությունը տանելու էր նաեւ աշխարհի բեմեր: «Առնո Բաբաջանյանի երաժշտությունը միշտ գրավել է ունկնդրին իր վառ մեղեդայնությամբ, առանձնահատուկ էներգիայով, ձեւերի գեղեցկությամբ եւ պլաստիկությամբ, ոճի ինքնատիպությամբ, ավյունով, հոգեբանությամբ, ազգային գույնով, քնարականությամբ, ռոմանտիզմով եւ հումանիզմով,- ասում է Ալ. Յակովլեւը:- Այն անխուսափելիորեն պարգեւել է եւ շարունակում է պարգեւել հուզական, զվարթ եւ տոնական տրամադրություն, ուրախություն եւ հրճվանք»: Բայց եւ թվարկածին կհավելեիՙ դրամատիկ ներքին լարվածությունըՙ ներանձնականության խորքայնությամբ եւ հոգեբանական տագնապահարույց վայրիվերումներով «Վեց պատկերը» կատարելիս, դրան հակադարձվող խոհի եւ զգացմունքի խաղաղ լայնարձակությունն ու զուլալությունըՙ «Էքսպրոմտը» եւ «Էլեգիան» նվագելիս…
Երաժշտական գուներանգների ներդաշնակ, սահուն փոփոխությունըՙ հուզական-պաթետիկ շնչով ողողուն, որը երբեմն հասնում է մոնումենտալության, սիրուն մեղեդային հորինվածքները, համեմատաբար ոչ այնքան ծավալուն գործերի բովանդակային լայն ու խորն ու ընդգրկումը, Հայաստան աշխարհի ամբողջական երաժշտական պատկերային պաննոներըՙ անհիշելի ժամանակներից սկսյալ մինչեւ Երկիր Նաիրիի երազային, ներդաշնակությամբ, աշխատանքով, սիրով ու արարումներով լեցունՙ հեղինակային տեսլականը,- այս բնութագրիչներն Առնո Բաբաջանյանի «Ջութակի եւ դաշնամուրի համար սոնատն» ու «Դաշնամուրային տրիոն» դասում են համաշխարհային երաժշտարվեստի մեծարժեք գործերի շարքը: Առաջինում հոգեքննության վիհերն ենք իջնում եւ բարձրանում անանձնականության բարձունքներըՙ անհատի ապրումի դրամատիկ ընթացքը դարձնելով ստեղծագործության թեմա, որ համամարդկային հնչեղություն ունի եւ մեկնության համար շատ մեծ տարածականություն: Երկրորդում հայ ազգի արարումների, մաքառումների, սիրո, նվիրման, ազնվության, կորուստների, մահվանն ընդդեմ հավերժական վերհառնումի ընթացքն էՙ հոգեւոր հայրենիքի լույս տեսլականով: Ջութակահար Քրիստինե Չթչյանի եւ դաշնակահար Ալեքսանդր Յակովլեւի ներդաշնակաված, ոգեշունչ նվագով սոնատը պատկերեց դեպի մարդու ներսն ու միաժամանակ դեպի Արարիչ ուղղված մի ուղերձ, որ թեեւ տաճարական նվագ չէր, բայց մարդկային ապրումի եւ հույզի տարածականությունը հաղորդող ձայնարկությամբ հիշեցնում էր նրա աստվածային նախասկիզբը եւ կատարելության հասնելու նարեկացիական ոգորումը:
Բաբաջանյանի երաժշտությունը դաշնակահարը բնութագրում էՙ իբրեւ թանկ բյուրեղ, որը եթե իր երգերում արտաքին, ցցուն փայլ ունեցող քարեր ենՙ հանրամատչելի, պոպուլյար, ապա այս համերգային երեկոյին կատարված դաշնամուրային եւ կամերային ստեղծագործություններում ներքուստ հրաշալի բյուրեղներ են, որոնց պիտի դիպչես, որ տեսնես: Ահա այսպիսի հրաշալի բյուրեղ է «Դաշնամուրային տրիոն», որով մեզ տեսլանում է Հայաստան երկիր դրախտավայրըՙ ազնիվ աշխատանքով մշակված, արդարությամբ կառավարվող, խաղաղ արշալույսներով, երջանկության իրական զգացողությամբ, լիարժեք, ազատ շնչող, համերաշխ եւ ներդաշնակ… Քրիստինե Չթչյանի, Հովիկ Օգանեզովի եւ Ալ. Յակովլեւի կատարմամբ այս գործը հայ կյանքի համայնապատկերն էրՙ համամարդկային երազի պրոյեկտումով: Երեք երաժիշտների ներքին համահունչով եւ գործիքային ներդաշնությամբ այս նվագը վառ էր, Բաբաջանյանի արվեստին հատուկ ջերմ երանգներով, որոնց մասին հարցիս այսպիսի պատասխան տվեց ռուս դաշնակահարը. «Դա ես ճշգրիտ կարող եմ ասել. դա այն գույնն է, որն իմ առաջին տպավորությունն է եղել Հայաստանում, երբ ինքնաթիռից դուրս էի գալիս. դա արեւի անսովոր գույնն էրՙ ծիրանագույն – լուրթ կապույտ: Հայաստանի արեւն անսովոր արեւ է: Այդ լույսը ներկա է առավոտյան, երեկոյան… Կարելի է ասելՙ խուրմայի (արքայանարնջի) գույնի»:
Դեկտեմբեր 8, 2021
ՀԱՍՄԻԿ ՍԱՐԳՍՅԱՆ
