Չակերտներում դրված բառերը ՀՀ վարչապետի օրեր առաջ երկրի կառավարության նիստերից մեկում բարձրաձայնած խոսքերն են: Առավել կոնկրետՙ հանրապետությունում ոչխարաբուծության զարգացմանը նվիրված հարցի քննարկման ընթացքում ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարի դիվանագիտական նրբությամբ ներկայացված այն դիտարկման յուրօրինակ արձագանքը, ըստ որի անասունի այս տեսակը արոտավայրերի խոտը արմատից հանելու հետեւանքով որոշակի շրջան ամայացնում է տվյալ տարածքը, անապատացնում այն: Այնպես որ ՀՀ վարչապետի գիտեմ-գիտեմը որեւէ մեկի համար նորություն չէր:
Որոշակի առումով նորություն էր հարցը ՀՀ կառավարության օրակարգ բերելը, երբ թվում է վստահություն կար, որ փորձագիտական ներուժի նպատակային ջանքերի արդյունքում հաջողվել էր սահմանափակել այս անասնատեսակի գլխաքանակի հետագա աճի շուրջ գործընթացը: Ապացույցներ ու հիմնավորումներ ինչքան ուզեք, նախորդ տասնամյակներից սկսած մինչեւ մեր օրերը: Երբ 1980-ականներին ՀՍՍՀ ղեկավարությունը սկսեց հանրապետությունում մանր եղջերավորի օպտիմալացման գործընթացը, 1,5-2 մլն գլխաքանակը 30 հազար քառակուսի կիլոմետր տարածքի համար տնտեսապես ոչ հիմնավոր ոլորտ գնահատելով, որոշ ուժերի կողմից խնդրի տնտեսական մասը մի կողմ թողնվեց, ասպարեզում հայտնվեց անհեթեթ քաղաքական շահարկումը. իմաՙ խոչընդոտվում է ազգային փոքրամասնությանը հատուկ աշխատաոլորտի զարգացումը: Պարզ չէ ինչով կավարտվեր այդ առճակատումը, եթե չարձանագրվեր ԽՍՀՄ փլուզումն ու նորանկախ Հայաստանի Հանրապետության կազմավորումը: 1990-ականների առաջին տարիներին, երկրաշարժի ու պատերազմական իրավիճակի հետ կապված, տնտեսական վիճակի վատթարացումներ արձանագրվեցին, էապես տուժեց նաեւ գյուղատնտեսությունը: Ոլորտի պատասխանատուները հետագա տարիներին այն վերականգնելու միջոց հայտարարեցին նախորդ տասնամյակների վիճակագրության ցուցանիշների վերականգնումը, դրանք ամրագրվեցին գյուղատնտեսության զարգացման ռազմավարական փաստաթղթերում: Պլանային համակարգի մտածողությունը դեռ ապրում էր: Օրինակ, 2003 թվականին ընդունված եւ ՀՀ կառավարության կողմից հաստատված համանման մի ծրագրով առաջարկվում էր 2015 թվականին երկրում ոչխարների գլխաքանակը հասցնել 1,5 մլն-ի, խոսվում էր անգամ 2 մլն-ից, 2000 թվականի 600 հազարի պարագայում: Ոչինչ չստացվեց, քանզի ո՛չ պլանային համակարգը կար, ո՛չ էլ այն իրականացնողը: Հավելեք այս վիճակին ոչխարի մսից ճաշացանկի հանդեպ հայկական ընտանիքների ոչ նախընտրելի պահվածքը, այս մսատեսակի համեմատաբար բարձր գինը, ոչ պակաս կարեւոր նաեւՙ միս-ոսկրամաս 40-60 տոկոս հարաբերակցությունը, երբ խոզի պարագայում հակառակն է, պարզ է դառնում, թե ինչու ճյուղը ոմանց համար ցանկալի զարգացումը մինչ օրս չունի. ինչպես կար 600 հազար գլխաքանակը, այն նույնն է 15 տարի անց, որի աճին չի նպաստում անգամ վերջին տարիներին արձանագրվող արտահանման առումով գայթակղությունը: Նման դեպքի համար է ժողովրդական իմաստությունը փաստում. ամեն փայլուն բան չէ որ ոսկի է:
Թե ինչո՞ւ մտորումներիս սկզբում նորություն որակեցի ՀՀ կառավարության կողմից ոչխարաբուծությունը խթանելու ցանկությունը, փորձեմ հետեւյալ հիմնավորումը նշել: Որպես փաստալրագրող ու ներքին փորձագիտական ներուժի ներկայացուցիչ, որի ծավալման անհրաժեշտության մասին օրեր առաջ խոսեց ՀՀ վարչապետը, դեռեւս տարեսկզբին, փետրվարի 15-ին, հետեւյալ դիմում-ահազանգն եմ հղել կառավարության ղեկավարին:
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին
ՀՀ քաղաքացի Գեղամ Քյուրումյանից
Պատճենՙ պատմությանը
Դիմում – ահազանգ
Անցած 6-7 ամիսներին արդեն 3-րդ անգամ եմ Ձեզ դիմում ՀՀ-ում ոչխարաբուծության շուրջ Ձեր մոտեցման առիթով: Այս անասնատեսակի արտահանման նպատակով հարցում զարգացում տեսնելը նման է տնտեսական ցանկացած գործարքից շահույթ ակնկալելու մոտեցման, որը համաշխարհային տնտեսվարական միտքը միանշանակ չի դիտարկում: Ապացույցըՙ Երկիր մոլորակի թիվ 1 տնտեսությունն ունեցող ԱՄՆ-ում 1940-ականների 52 մլն գլուխ մանր եղջերավորների քանակը ներկայիս 5 մլն-ի իջեցնելը: Նման պատկեր է Թուրքիայում. 1983-ին այդ երկրում պահվում էր 67,5 մլն գլուխ մանր եղջերավոր, 2015-ինՙ 35,8 մլն գլուխ, հիմա թերեւս ավելի պակաս: Երբեմնի խորհրդային Լիտվա, Լատվիա եւ Էստոնիայում, որոնք հիմա մոտ են զարգացած երկրների մակարդակին եւ որոնց ընդհանուր տարածքը ՀՀ-ի 6-ապատիկն է, հազիվ 230 հազար գլուխ մանր եղջերավոր է պահվում, երբ ՀՀ ցուցանիշը 600-700 հազար է եւ ծրագրվում է այն հասցնել 1,5-2 մլն-ի: Կարող եմ տարբեր այլ փաստարկումներով շարունակել ոչխարաբուծությունը տնտեսապես ոչ նախընտրելի ոլորտ որակելու հիմնավորումներս:
Ահազանգում եմ, քանզի մտահոգ եմ ՀՀ տնտեսության առաջիկա տարիների համար:
Մնացյալըՙ ակնկալվող հանդիպման ընթացքում:
15.02.2019 թ.
Տարօրինակորեն թե ցավալիորենՙ ոչ մի արձագանք, որը փոխարինվում է ոչխարաբուծության խթանման շուրջ հերթական, անհեռանկար կառավարական որոշման ընդունումով, որն ուղեկցվում է ՀՀ վարչապետի գիտեմ-գիտեմ վկայախոսքով, ոչ ավել-ոչ պակասՙ ոչխարի անցած տարածքն անապատացնելու դիմաց:
Վարչապետ, հետո՞:
ԳԵՂԱՄ ՔՅՈՒՐՈՒՄՅԱՆ
14.10.2019 թ.