Արծաթե արջ «Դովլաթով» ֆիլմին
«Ազգի» փետրվարի 23-ի համարում իրազեկել էինք, որ Բեռլինի միջազգային փառատոնին ներկայացված «Դովլաթով» ֆիլմը ժյուրիի ուշադրության կենտրոնում է, հավակնում է մրցանակի: Գերմանացի մեր որոշ գործընկերների լրատվությանը հետեւելով, կարելի էր եզրակացնել, թե «Լավագույն ֆիլմ» անվանակարգում Ոսկե արջ մրցանակ հենց այս ֆիլմն է ստանալու, բայց մեծամասնության համար անակնկալՙ մրցանակակիր դարձավ տարաբեւեռ քննադատության առանցքում հայտնված ռումին ռեժիսոր Ադինա Փինթիլիի ՙ «Ինձ մի՛ դիպիր» (Adina Pintilie. Touch Me Not) կտավը:
«Դովլաթով» ֆիլմի հանդեպ ժյուրին այդուհանդերձ անտարբեր չի մնացել. Ռուսաստանի, Սերբիայի, Լեհաստանի համագործակցությամբ ստեղծված ֆիլմը Արծաթե արջ մրցանակ է ստացելՙ գեղարվեստական առանձնահատուկ աշխատանքի համար, պարգեւը հանձնվել է զգեստների նկարիչ Ելենա Օկոպնայային : Բեռլինի 68-րդ կինոփառատոնում հիշյալ ֆիլմը ստացավ նաեւ «Բեռլիներ մորգենփոստ» թերթի մրցանակը։
Ինչպես համառոտ ծանուցել ենք, Ալեքսեյ Գերման կրտսերի ֆիլմը պատմում է հրեահայկական արմատներով Սերգեյ Դովլաթովի ՙ 1971 թվականի նոյեմբերին լենինգրադյան, խտացած դրամատիզմով 6 օրերի մասինՙ գրողների միության անդամակցումը մերժվում է, մինչ 1989 թվականը ԽՍՀՄ-ում նրա հեղինակած որեւէ գիրք լույս չի տեսնում: ԿԳԲ-ի հրամանով ոչնչացվում է նրա անդրանիկ գրքի շարվածքը, իսկ արեւմտյան մամուլում նրա արձակի մի շարք նմուշներ հրատարակվելուց հետո, Դովլաթովը 1976-ին վտարվում է ԽՍՀՄ լրագրողների միության շարքերից: 1978-ին տարագրվում է ԱՄՆ, 48 տարեկանում կնքում մահկանացունՙ ինֆարկտից:
Երկու ժամ տեւողությամբ ֆիլմում, որ ճանաչել է տալիս նաեւ Նոբելյան մրցանակակիր Յոզեֆ Բրոդսկուն (1940-1996), նկարագրված է սովետական առօրյան, երբ մամլիչը փորձում էր հարթեցնել բոլորին, երբ համահարթեցման գազոնից շեղված գրողներն ալկոհոլի մեջ էին խեղդում իրենց դառնությունը, երբ անհոգի ժամանակներ էին, ու ոգին փորձում էր դիմադրել:
«Դովլաթովի» հեղինակ Ալեքսեյ Գերման կրտրսերի կինըՙ Ելենա Օկոպնայան իրեն տրված մրցանակը համարում է ֆիլմի հաջողության գրավական եւ բացահայտում, թե արխիվային լուսանկարների, Դովլաթովի կենսագրության մանրամասների օգնությամբ է նաեւ հնարավոր դարձել պատմական այդ ժամանակաշրջանի ոգին վերակենդանացնել: Իսկ ինքն ընդգծել է ֆիլմի յուրաքանչյուր պերսոնաժի, նրանց դարձրել հերոս:
Մի ուշագրավ հանգամանքՙ «Դովլաթով»-ն առիթ դարձավ, որ փառատոնի օրերին գերմանացիները վերընթերցեն նրա գրականությունը: Ֆիլմի հեղինակների, լրագրողների պատմելով, Բեռլինում զբոսնելիս, նկատելի են եղել Դովլաթովի գրքերը, հանրային վայրերում ոմանք ընթերցել են դրանք, ոմանք պարզապես «գրկել» են գիրքը: Հումորառատ նրա երկերն անհրաժեշտ է վերահրատարակել, առաջարկեց Բեռլին-Բրանդենբուրգի հեռուստաալիքի եթերում Քնութ Էլսթերմաննը :
Թեպետ գերմանացի մեր գործընկերներն անընդհատ շեշտում էին, թե Դովլաթովը ծագումով հրեա ռուս գրող է, բայց մեզ համար գերմանացիների այդ թերին կռահելի մեկնաբանություն ունիՙ հոլովում են այնպես, ինչպես ռուսներն են մատուցում: Փոխարենը հրեական համայնքի կենտրոնական խորհրդի գերմանալեզու օրգանըՙ «Յուդիշե ալգեմայնեն» արդարացի ընդգծում է, թե ռուս գրողը հոր կողմից հրեա, մոր կողմից հայ է: Եվ ինչպիսի ոգեւորությամբ էր լուսաբանում ծագումով հրեա հեղինակների ստեղծագործություններին ուղղված գերմանացիների հայացքը:
Աշխարհը, Եվրոպան փնտրում է քիչ լուսաբանված պատմություններ, դրանց մեջ հաստատ նորություն կլինենՙ ասենք Չարենցի, Կոմիտասի, Ռուբեն Սեւակի մասին պատմող ֆիլմերը: Նրանքՙ հանճարներ, նրանքՙ մի ողջ պատմական ժամանակաշրջան: Սին չասելու համար մեկ ուրիշ բառի դուռը գնամՙ «մտացածին», անարվեստ պատմությունների փոխարեն մեր ֆիլմարտադրողները միգուցե առիթ տան եվրոպացի, գերմանացի կինոսիրողներին բացահայտել մեր այս որակը:
Իսկ մինչ այդ գերմանացիները վրաց գրականություն են փնտրում: Հոկտեմբերին Մայնի Ֆրանկֆուրտում կայանալիք ամենամյա գրքի տոնավաճառի հյուր երկիրն այս տարի Վրաստանն է: Մենք բաց թողեցինք պահը: 2012-ին, երբ ի թիվս այլ երկրների, նաեւ Գերմանիայում մեծ հանդիսավորությամբ նշեցինք հայոց գրատպության 500 ամյակը, համարձակվեցի հարց ուղղել ՀՀ բարձրաստիճան պաշտոնատարներին` «Ֆրանկֆուրտում մենք ենք, չէ՞, հյուրը»: «Միջոցներ չկան», հետեւեց հերթապահ բացատրությունը: Գերմանացիներն այլ կարծիքի ենՙ վրաց գրքի, գրականությանն ուղղված հայացքը լուսարձակ կդարձնի նրանց երկիրը, զբոսաշրջիկի համարՙ մագնիս: Գերմանական լրահոսում Հայաստանի մասին տեղեկատվության մեջ անպայման խցկվում էՙ «աղքատ երկիր» բնորոշումը: Խոսքն իհարկե տնտեսության մասին է: Բայց Մատենադարան ունեցող երկրի հարստությունն այլեւս մեր մտավորի աղքատությունն էՙ վարսավիրանոցների, խանութների, ռեստորանների, դեղատների առատությունը: Տնտեսություն չունենք, քանի որ փողը շատ է, միտքն ու տեսլականն են բացակայում:
