Եգիպտոսի հեղինակավոր «Էլ Ահրամ» շաբաթաթերթում տպագրված իր հաղորդագրությամբ Նորա Քոլոյան-Քոհնելյանը տեղեկացնում է, որ եգիպտահայ համայնքի 250 ներկայացուցիչների մասնակցությամբ Պորտ Սաիդում կայացել է ճարտարապետ եւ հնագետ Նաիրի Համբիկյանի կերտած հուշակոթողի պաշտոնական բացումը: Այն նվիրված է Մուսա լեռան հերոսական մարտերից մազապուրծ Եգիպտոս հանգրվանած եւ «Պորտ-ֆուադ» ճամբարում տեղավորված հայ գաղթականներին:
Հուշակոթողը, որ հեղինակի խոսքերով Հայաստանում տեղադրված Սարդարապատի եւ Ցեղասպանութան զոհերի հուշահամալիրների յուրահատուկ միաձուլումն է ներկայացնում եւ պատրաստված է իտալական սեւ ու սպիտակ «կարարա» մարմարից, տեղադրվել է քաղաքի ուղղափառ համայնքի գերեզմանատանը նախօրոք գտնված զանգվածային գերեզմանի վայրում, որտեղ ենթադրվում է, որ թաղված լինեն մոտ 400 հայ գաղթականներ, որոնք ապրել են ճամբարում 1915-19 թվականներին:
«Նրանց աճյունների վերհառնումն է խորհրդանշում այս կոթողը, որի կառուցման աշխատանքներին ձեռնամուխ եղա 2014-ի աշնանը եւ աշխատանքն ավարտեցի այս տարվա փետրվարին», նշել է Նաիրի Համբիկյանը:
Օծման արարողությունը կատարել է Եգիպտոսի Հայոց թեմի առաջնորդ Աշոտ եպիսկոպոս Մնացականյանը, ով իր խոսքում նշել է, որ անհրաժեշտ է շարունակել պայքարը: «Մենք պետք է հիշենք նրանց, ովքեր ընկան այդ մարտում եւ նրանց, ովքեր ապաստան գտան Եգիպտոսի ասպնջական հողի վրա եւ շարունակենք մեր առաքելությունը», ասել է նա:
Արարողությանը մասնակցելու նպատակով 14 լիբանանահայեր Այնճարից հատուկ ժամանել են Պորտ Սաիդ: Նրանց նախնիները եղել են այն գաղթականների թվում, որոնք Եգիպտոս են ժամանել: Նրանց անունից ելույթ է ունեցել Մուսա լեռան ճակատամարտի հարյուրամյակի միջոցառումները համակարգող հանձնախմբի նախագահ Եսայի Հավատյանը, ով կարեւորելով հանդիսությունը նշել է, որ այն խորհրդանշական է, որովհետեւ «Մենք վերադառնում ենք մեր նախնիների հանգրվանած վայրը: Պապս այդ գաղթականների թվում էր, հայրս այստեղՙ Պորտ Սաիդում է ծնվել 1919-ին: Հայերին տեղափոխող ֆրանսիական նավերը նախ Կիպրոսին էին դիմել եւ մերժում ստանալուց հետո միայն հայերի համար ապաստան խնդրել եգիպտական կառավարությունից, որն էլ անմիջապես տվել էր իր համաձայնությունը: Դրա համար մենք ընդմիշտ երախտապարտ կմնանք Եգիպտոսին»:
Լիբանանահայերի այցը համակարգող, Այնճարում ծնված եւ 100-ամյակի հանձնախմբի անդամ, եգիպտահայ գոհարավաճառ Վարուժ Չիլինկիրյանն էլ իր հերթին նշել է, որ մորական պապը 1915-ին եկել էր «հաստատվելու այս երկրում: Նա այդ ժամանակ 13 տարեկան էր: Երկու տարի «Պորտ-ֆուադ» ճամբարում մնալուց հետո վերադարձավ Մուսա լեռ եւ ապա Այնճար: Ես միշտ երազել եմ այս պահը ապրել»:
Ներկաների թվում են եղել նաեւ Եգիպտոսում ՀՀ դեսպան Արմեն Մելքոնյանը, կաթոլիկ եկեղեցու հոգեւոր առաջնորդ Գրիգոր-Օգոստինոս Կուսան, Պորտ Սաիդի ղպտիների եկեղեցու ներկայացուցիչներ եւ Այնճարի քաղաքապետ Կարապետ Բամպուքյանը:
Արարողության ավարտին մասնակիցները կարմիր վարդեր են զետեղել հուշակոթողի առջեւ:
Նկար 1. Աշոտ եպս. Մնացականյանը օրհնում է հուշարձանը