Զբոսաշրջության հայաստանյան իրականության ցուցանիշների շուրջ
Ներգնա զբոսաշրջություն, ներքին զբոսաշրջություն եւ արտագնա զբոսաշրջություն: Սրանք կարող են շփոթություն առաջացնել` հատկապես առաջին եւ երկրորդ հասկացությունները: Հետեւաբար, նախ փոքրիկ պարզաբանում: Ներգնա զբոսաշրջությունը դա արտերկրից այցելող զբոսաշրջիկներն են: Ներքին զբոսաշրջությունը` իրենց երկրում հանգիստն անցկացնողներն են: Արտագնա զբոսաշրջությունը, երբ որպես զբոսաշրջիկ մեկնում են այլ երկրներ: Ինչպիսի՞ն են այս առումով Հայաստանի ցուցանիշները 2013-ին եւ 2014-ի առաջին ամիսներին, ի՞նչի մասին են դրանք վկայում եւ ի՞նչ զարգացումներ դրանք կարող են ունենալ առաջիկայում:
Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թիվը մոտեցել է 1 մլն-ի
Ինչպես երեւում է աղյուսակից, վերջին 13 տարիներին Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թիվը տարեց-տարի աճում է: Այդ աճը կանգ չի առել անգամ ճգնաժամային տարիներին` 2008-2009-ին: 2013-ի հունվար-դեկտեմբերին, հաշվետվությունների տվյալների եւ հետազոտությունների արդյունքում ստացված ցուցանիշների համաձայն, Հայաստան են ժամանել 957240 զբոսաշրջիկներ : Այդ մասին տեղեկացանք էկոնոմիկայի նախարարության պաշտոնական կայքից:
Այստեղ եւս մեկ հստակեցում` ո՞վ է համարվում զբոսաշրջիկ: Համաձայն ՄԱԿ-ի Զբոսաշրջության համաշխարհային կազմակերպության (ԶՀԿ) մեթոդաբանության, զբոսաշրջիկ է համարվում յուրաքանչյուր անձ, ով հանգստանալու, բուժվելու, հարազատներին այցելելու, գործնական, կրոնական կամ այլ նպատակներով ճանապարհորդում է իր հիմնական բնակության վայրից մեկ այլ վայր` ոչ պակաս, քան 24 ժամ եւ ոչ ավելի, քան անընդմեջ 1 տարի ժամանակով: Ընդ որում, այս մեթոդաբանությամբ զբոսաշրջիկ համարվողները կարող են հանգրվանել ինչպես հյուրանոցներում կամ հյուրանոցատիպ այլ հանգրվաններում, այնպես էլ բարեկամների, հարազատների տանը, վարձով բնակարանում եւ այլն:
Վերոնշյալ 957 հազար զբոսաշրջիկներից հյուրանոցներում եւ հյուրանոցային հանգրվաններում տեղավորվել են գրեթե 149 հազարը, իսկ 808 հազարից ավելի մարդ հանգրվանել է հենց բարեկամների, հարազատների տներում կամ վարձով բնակարաններում:
Հետազոտությունների եւ փորձագիտական եզրակացությունների համաձայն, Հայաստան ժամանողների մոտ 60 տոկոսը ազգությամբ հայեր են: Նրանց թվում եւ, այսպես ասած, ավանդական Սփյուռքի մեր հայրենակիցներն են, եւ 90-ականներին Հայաստանից արտագաղթածները, եւ վերջին շրջանում մեկնածները, եւ աշխատանքային միգրանտները, որոնք դարձել են այլ երկրների քաղաքացիներ: Այդուհանդերձ, ներգնա զբոսաշրջությամբ զբաղվող կազմակերպությունները փաստում են, որ Հայաստան այցելող այլազգիների թիվը շարունակական աճ է արձանագրում, ընդլայնվում է նաեւ երկրների աշխարհագրությունը, որտեղից նրանք գալիս են:
2013-ին Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների 36,3 տոկոսը Եվրոմիության, 27,8 տոկոսը` ԱՊՀ եւ 35,9 տոկոսն այլ երկրներից են: Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թվի առումով առաջին տեղում Ռուսաստանն է: Այս երկրից անցյալ տարի Հայաստան է եկել զբոսաշրջիկների թվի 22,7 տոկոսը: Հաջորդը ԱՄՆ-ն է, որտեղից Հայաստան եկած զբոսաշրջիկները ամբողջի 12,2 տոկոսն են, երրորդը Ֆրանսիան` 7,7 տոկոս: Իտալիայից Հայաստան են եկել զբոսաշրջիկների ընդհանուր թվի 6,3 տոկոսը, Գերմանիայից` 6,1 տոկոսը, Իրանից` 5,8 տոկոսը եւ այլն:
Էկոնոմիկայի նախարարության տվյալներով, Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թիվն այս տարվա` 2014-ի առաջին եռամսյակում, շարունակել է աճել, կազմելով 154471, ինչը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի ցուցանիշը գերազանցում է 20,5 տոկոսով:
Ակնհայտ է, որ զբոսաշրջությունը Հայաստանում զարգանում է եւ հետագա զարգացման բավականին մեծ ռեսուրս ունի: Այսինքն, արդարացված կլինեն ներդրումները ներգնա զբոսաշրջության ոլորտում` մասնավորապես նոր հյուրանոցների եւ հյուրանոցային հանգրվանների կառուցման ուղղությամբ: Պատահական չէ, որ վերջին երկու տարում նման կառույցների թիվը գրեթե կրկնապատկվել է, ինչին իր նպաստն է բերել նաեւ ներքին զբոսաշրջության վերջին 2 տարիներին գրանցած աճը:
Սկսել ենք ավելի շատ հանգստանալ Հայաստանում
Ներքին զբոսաշրջությունը վերջին երկու տարում Հայաստանում կտրուկ զարգացում է ապրել: Դրան նպաստող կարեւոր գործոններն են, մի կողմից` նորանոր հյուրանոցների եւ հանգստյան տների ավելացումը, որը թեկուզ աստիճանաբար, բայց բերում է գների տարբերակմանը եւ ավելի էժան առաջարկների ի հայտ գալուն, մյուս կողմից` պետության կողմից սոցփաթեթում Հայաստանում եւ Լեռնային Ղարաբաղում հանգստի անցկացմանը միջոցներ հատկացնելը:
Նախ հյուրանոցների եւ հյուրանոցային հանգրվանների` հանգստյան տներ, առողջարաններ, հոսթելներ, մոթելներ եւ նմանատիպ կացարանների մասին: Էկոնոմիկայի նախարարության տվյալներով, 2012-ին Հայաստանում գործում էին մոտ 157 նման օբյեկտներ, որոնք միաժամանակ ի վիճակի էին տեղավորել մոտ 12 հազար մարդ:
Ներկա պահի դրությամբ, հյուրանոցների եւ հյուրանոցային հանգրվանների թիվը կազմում է 325: Այդ մասին մեզ հայտնեց էկոնոմիկայի նախարարության զբոսաշրջության վարչության պետ Մեխակ Ապրեսյանը : Նրա տեղեկացմամբ, այս բոլորը միասին կարող են միաժամանակ ապահովել 19 հազար մահճակալ/տեղ : Այդ թվում, Երեւանի 114 հյուրանոցները` 5 հազար տեղ, իսկ մարզերի 211 հյուրանոցային հանգրվանները` 14 հազար տեղ: Մեխակ Ապրեսյանը նշեց, որ այս թվի մեջ չեն մտնում մոտ 200 զբոսաշրջային տները գյուղական բնակավայրերում, որոնք շատ սիրված են հատկապես օտարերկրյա զբոսաշրջիկների կողմից:
Ինչ վերաբերում է ներքին զբոսաշրջությանը, ապա, դարձյալ զբոսաշրջության վարչության պետի տեղեկացմամբ, 2013-ին Հայաստանում հանգստացող հայաստանցիների թիվը կազմել է 669540, ինչը մոտ 30 տոկոսով ավելի է նախորդ 2012-ի համեմատ : 2014-ի առաջին 3 ամիսներին այդ թիվը կազմել է 61 հազար, ինչը 50 տոկոսով ավելի է նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածից:
Այսպիսով, եթե անցյալ տարի երկրի ներսում հանգստացել են 669 հազար մարդ, ապա, դատելով առաջին եռամսյակի ցուցանիշից, միանգամայն իրատեսական է, որ տարեկան ցուցանիշը կարող է հասնել 900 հազարի: Դրա ուղղակի վկայությունն է այն փաստը, որ զբոսաշրջային ներկայիս ակտիվ սեզոնի ժամանակ, հայաստանյան հանգստյան տներում եւ հյուրանոցներում, անկախ դրա թանկարժեք կամ համեմատաբար մատչելի լինելուց, ազատ տեղ գտնել գործնականում անհնար է : Ընդ որում, տեղերի մեծ մասը զբաղեցված է դեռեւս մեկ-երկու ամիս առաջ:
Ի դեպ, այս կացությունը նույնպես վկայում է բնակչության գերակշիռ մասի բարեկեցության որոշակի մակարդակի մասին` հակառակ կյանքից եւ կենսամակարդակից դժգոհությունների: Սակայն սրա մասին առավել հիմնավորված` փոքր ինչ ուշ: Իսկ Հայաստանում հանգստացող մեր համերկրացիների թվի ավելացումը միանշանակ ողջունելի փաստ է: Այն պետք է դրդի այս ոլորտի գործարարներին հանդես գալ հանգստի անցկացման ավելի բազմազան առաջարկներով եւ դրանց ճկուն ու հնարավորինս հասանելի գներով:
Ավելի քան 900 հազար հայաստանցիներ հանգստացել են արտերկրում
Անցյալ տարի Հայաստանից զբոսաշրջության նպատակով այլ երկրներ է մեկնել 906154 մարդ, ինչը նախորդ տարվա` 2012-ի համեմատ ավելի է 12,3 տոկոսով: 2014-ի առաջին եռամսյակում այդ թիվը շարունակել է աճել, կազմելով 162 հազար մարդ կամ 18,2 տոկոսով ավելի 2013-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ:
Ինչ խոսք, յուրաքանչյուրի իրավունքն է իր հանգիստն անցկացնել իր նախընտրած վայրում: Այս առումով անհասկանալի է միայն Թուրքիա հանգստանալու մեկնող մեր հայրենակիցների մտածելակերպը: Մի երկիր, որը ոչ միայն իրականացրել է մեր ժողովրդի ցեղասպանությունը, այլեւ շարունակում է բացահայտ թշնամանքով վերաբերվել Հայաստանին եւ վտանգ է ներկայացնում մեր ապահովության համար: Այս կացության մեջ նվազագույնը, որ չպետք է ինքներս նպաստենք այդ երկրի զարգացմանը եւ բացառենք մեր հանգստի անկացումը հենց այս երկրում:
Արտերկիր մեկնողների զգալի մասը հարեւան Վրաստանում, ծովի ափին իրենց հանգիստը անցկացնողներն են: Ավելի բարձր կենսամակարդակ ունեցողները նախընտրում են այլ երկրներ` նրանց համար ավանդական դարձած Կիպրոսից եւ Իսպանիայից մինչեւ էկզոտիկ Մալդիվյան կղզիներ: Ամեն պարագայում, վերադառնալով զբոսաշրջային տվյալների մեջ հիշատակվող կենսամակարդակին, փորձենք թվային արտահայտությամբ եզրակացությունների հանգել:
Այսպիսով, ավելի քան 900 հազար մարդ իր հանգիստն անց է կացնում Հայաստանից դուրս: Ակնհայտ է, որ միջինից ցածր եկամուտներ ունեցողների համար անհնար է անգամ հարեւան Վրաստանում հանգստանալը: Հետեւաբար, առնվազն այսքան մարդ միջին եւ միջինից բարձր կենսամակարդակ ունի, եթե կարող է իրեն թույլ տալ հանգիստն անցկացնել արտերկրում:
Գրեթե 700 հազար մարդ էլ հանգստանում տեղում` Հայաստանում: Սրանց մեջ արտերկիր մեկնողները դժվար թե լինեն: Քչերը արտերկրից վերադառնալուց հետո կմեկնեն հայաստանյան հանգստավայրեր եւ դրա փոխարեն կնախընտրեն ավելի երկար հանգստանալ արտերկրում: Կարեւորենք սոցփաթեթի նշանակությունը տեղում հանգստացողների առումով, որի ժամանակ հանգստի 1-3 օրը պետական ֆինանսավորմամբ է տեղի ունենում: Միեւնույն ժամանակ, փաստենք, որ միայն 120 հազար մարդ է օգտվում սոցփաթեթից եւ եթե ամբողջությամբ նրանց հանենք վերոնշյալ 700 հազարից, ապա դարձյալ պետք է արձանագրենք, որ գրեթե 600 հազար մարդ ի վիճակի է իր հանգիստն անցկացնել Հայաստանի հանգստավայրերում: Այսինքն, առնվազն 1,5 մլն մարդ ունեն բարեկեցության որոշակի մակարդակ , ի տարբերություն այլ հարյուր հազարավորների, որոնք չեն կարողանում իրենց հանգիստն անցկացնել արտերկրում կամ Հայաստանում, բայց ավելի լավ ապրողներից ավելի քիչ են բողոքում:
Այսպիսով, բոլոր ցուցանիշները խոսում են այն մասին, որ զբոսաշրջության երեք ուղղությունները` ներգնա, ներքին եւ արտագնա, աճի միտում ունեն: Դրանք չեն կարող խանգարել մեկը մյուսին : Ավելին, նման կացությունը բարենպաստ մրցակցային դաշտ կստեղծի տեղի զբոսաշրջային գործակալությունների եւ հյուրանոցային հանգրվանների սեփականատերերի համար` ավելի նպաստավոր պայմաններ ստեղծել Հայաստանում հանգստանալ ցանկացող տեղացիների եւ արտասահմանցիների համար: Սա չի նշանակում, իհարկե, թե այլեւս չունենք այս ոլորտում չլուծված խնդիրներ: Դրանք բազմաթիվ են` սպասարկման մակարդակից մինչեւ ճանապարհների անբարեկարգություն, մեր շրջակայքի աղտոտումից մինչեւ հասարակական զուգարանների բացակայություն, զբոսաշրջիկների համար խտրական գներ «կրակելուց» մինչեւ նրանց նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունք : Սրանց վերաբերյալ անհրաժեշտ է պետության, իշխանությունների եւ բնակչության համապատասխան մոտեցումն ու ընկալումը:
