Զրուցեցՙ ՀՐԱՉՈՒՀԻ ՓԱԼԱՆԴՈՒԶՅԱՆԸ
ստղիկ Գեւորգյանի նկատառումն է, զրույցի առիթըՙ Հայաստանի ժուռնալիստների միության 55-ամյակը
– Չկա մի բնագավառ, որտեղ տեղի ունեցող թեժ իրադարձություններին լրագրողներն իսկույն եւեթ չարձագանքեն: Ստեղծագործական միությունները եւս հայտնի են ժամանակ առ ժամանակ բռնկվող փոթորիկներով: Հակառակ դրանՙ ժուռնալիստների միությունում խաղաղ մթնոլորտ է: Ձեր շնորհի՞վ, տիկին Գեւորգյան, թե այնուամենայնիվ չորրորդ իշխանության պատասխանատվությունն է գերակայում:
– Մասնագիտության բերումով լրագրողները պարտավոր են կարեւոր իրադարաձություններին արագ արձագանքել. հասարակությունը նրանցից է սպասում ստույգ եւ օպերատիվ տեղեկատվություն: Ինչ վերաբերում է ստեղծագործական միություններում երբեմն նկատվող բռնկումներին, դա նորմալ գործընթաց է հենց ստեղծագործողների համար: Իսկապեսՙ խաղաղ մթնոլորտը շատ բնորոշ է մեր միությանը, թեեւ ժուռնալիստների միության անդամ են տարբեր կուսակցությունների, գաղափարախոսությունների մարդիկ:
– 55-ամյա միությունում վերջերս ի՞նչ նորամուծություններ են արվել:
– Այսօրվա միությունը, նաեւ լրագրությունը, արմատապես տարբերվում են խորհրդային ժամանակների իրողություններիցՙ փոխվել են համակարգը, լրատվական դաշտը, սկզբունքները: Միությունը մեծ ջանքեր է ներդնում ԶԼՄ-ների իրավական գործունեությունը համակարգելու համար, պայքարում է խոսքի ազատության, լրագրողների իրավունքները պաշտպանելու համար: Սրանք մեծ ձեռքբերումներ են:
– Ի՞նչն է միավորում միության անդամներին, որոշակի սկզբունքներ գոյություն ունե՞ն, թե ամեն ինչ թողնված է անհատի կամ լրատվամիջոցի հայեցողությանը:
– ՀԺՄ անդամներին միավորում են մասնագիտական համերաշխությունը, մեր ոլորտի բազմաթիվ հիմնախնդիրների քննարկումները, դրանց լուծման ուղիների որոնումը եւ իհարկեՙ իրականցման միջոցները:
– Տասը տարի միությունում համագումար չի հրավիրվել: Պատճառը կարգավիճակի անորոշությո՞ւնն էՙ ՀԿ, թե՞ ստեղծագործական միություն:
– Գրեթե տասը տարի էՙ չարչրկվում է ստեղծագործական միությունների կարգավիճակի հարցը: Օրենսդիրների, կառավարության, իշխանությունների բոլոր մակարդակների քննարկումները ցանկալի արդյունք չէին տալիս: Հանկարծ հայտարարեցին, որ ոչ մի օրենսդրությունում «ստեղծագործական միություն» կատեգորիան չկա, որ «միություն» անվանումը պետք է դուրս գցելՙ փոխարինելով «միավորում», «ընկերություն», «ընկերացկություն», «ասոցիացիա» բառերով: «ՀԿ-ների մասին ՀՀ օրենքի» նախագծով մեզ հավասարեցրին շուն պահողների, կալանավայրերից ազատվածների, գարեջուր սիրողների կազմակերպություններին: Վերջապես մարտի 11-ին Ազգային ժողովն առաջին ընթերցմամբ ընդունեց մեր առաջարկությունները, եւ կարծում եմՙ մենք վերստին կաշխատենք նույնՙ ստեղծագործողի արժանապատվությամբ:
– Մեր բուհառատ իրականությունում շատ են նաեւ լրագրություն ուսուցանողները, այդ թվումՙ «միջազգային»: Ի՞նչ կապ կա լրագրողական գլխավոր կազմակերպության եւ մանկավարժների միջեւ:
– Առաջին հայացքից դրական այդ երեւույթը մտահոգող լուրջ խնդիրներ ունիՙ սնկի պես ծնվեցին մասնավոր բուհերը, եւ բնականաբար դրանք համալրվեցին ոչ մասնագետ դասախոսներով: Այդ պատճառով մենք համագործակցում ենք գլխավորապես մայր բուհիՙ Երեւանի պետական համալսարանի ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետի հետ:
– Իսկ նույն առաքելությունն ունեցող ակումբների ու միությունների հետ համագործակցո՞ւմ եք:
– Այսօրվա բազմաթիվ ակումբների հետ չենք համագործակցում, ավելինՙ դրանց գործունեությամբ է պայմանավորված այն, որ մեր միության «Կլոր սեղանը» չի գործում: Չհամագործակցելը սկզբունքի հարց է:
– Հայաստանյան լրագրությունը կարելի՞ է ազատ համարել, երբ լրատվամիջոցներն ու հեռուստաալիքները պատկանում են քաղաքական որոշակի ուժերի, մեծահարուստների, հովանավորվում են միջազգային կազմակերպություններից, ազդեցություն ունեն նաեւ մեզ անհայտ ինչ-ինչ կենտրոններ:
– Այո, հայաստանյան մամուլն ազատ է, սակայն անկախ չէ, որովհետեւ Հայաստանում մամուլի շուկան դեռ չի ձեւավորվել: ԶԼՄ-ները կախված են պետությունից, քաղաքական կուսակցություններից, մեծահարուստներից:
– Ազատ մամուլի շնորհիվ ի՞նչ ձեռքբերուների ենք հասել: Ո՞րն է բացասականը:
– Մեր լրագրողների անվիճելի ձեռքբերումը խոսքի ազատությունն է: Սակայն շատ ցավալի է, որ դա երբեմն փոխվում է ամենաթողության:
– Մեր մամուլն ավելի զուսպ է դարձել: Ի՞նչն է դեր խաղացել, արդյո՞ք հասարակության զգոն վերաբերմունքը:
– Այսօր էլ անպատասխանատու մամուլ կա: Սակայն անձի պատիվն ու արժանապատվությունը վիրավորող հրապարակումների համար օրենքի ապաքրեականացումից հետո, երբ դատի տրվեցին մի քանի լրատվամիջոցներ ու լրագրողներ, էթիկայի կանոնների խախտման դեպքերը նկատելիորեն նվազել են:
– Տպագիր լրատվամիջոցները գնալով նվազում ենՙ փակվեց «Հայաստանի զրուցակից» շաբաթաթերթըՙ հայերեն եւ ռուսերեն տարբերակներով, «Ազգ» օրաթերթը դարձավ շաբաթաթերթ: Համացանցի ու կայքերի ընդլայնման պայմաններում սա բնականո՞ն ընթացք է:
– Չեմ կարծում, թե բնականոն ընթացքն է դա թելադրում, պարզապես պետք է ընդունել, որ մամուլն անկախ չէՙ կախված է իր ֆինանսական բացահայտ կամ ստվերային հովանավորից:
– Լրագրողի կերպարի ո՞ր գծերն եք հարգում: Նրա համար հայրենասիրությունը պարտադիր պայման համարո՞ւմ եք:
– Ամենից առաջՙ պատասխանատվությունը, մասնագիտական որակները եւ հպարտությունը սեփական ստորագրության համար: Հայրենասիրությունը բարձր արժեք է, պայման չէ: Բայց լրագրողի համար ունի մի խորհուրդՙ հոդված գրելիս միշտ մտածել, որ երկրի գերակայությունն ամենաառաջնայինն է:
– Երբեմն կարծիքներ են հնչում, թե հակառակորդը կարող է Հայաստան ոչ մի լրտես էլ չուղարկելՙ լրատվամիջոցների տեղեկությունները նրան հերիք են: Այսօր զսպող գործոնը ո՞րն էՙ միայն ներքին գրաքննի՞չը, որը կարող է եւ չլինել ու հիմնականում չկա:
– Հրաշալի է, որ գրաքննություն չկա: Ձեր հարցի համատեքստում պետք է գործեն ներքին ինքնակարգավորման մեխանիզմները:
– Ժուռնալիստների միությունը տպագիր պարբերական չունի, չունի նաեւ Երեւանի քաղաքապետարանը: Որպես Ավագանու անդամ երբեւէ չե՞ք մտածել միատեղ թերթ կամ ամսագիր հրատարակելու մասին:
– Լրատվամիջոց չունենք, որովհետեւ ամեն անգամ այդ հարցը քննարկելիս բախվել ենք ֆինանսական խնդիրներին, չենք ընդունել հովանավորության ոչ մի առաջարկ, որովհետեւ լրատվամիջոցը պետք է բացարձակապես անկախ լինի: Իսկ քաղաքապետարանի հետ համատեղ թերթ ունենալը ճիշտ չենք համարում, դրանք երկու տարբեր գործառույթներ ունեցող մարմիններ են:
– Պետական օղակներում եւ զանազան կազմակերպություններում շատ նախկին լրագրողներ կան: Դա լրագրության օգտի՞ն է:
– Ավելի շուտՙ պետության օգտին է, քանի որ լրագրողները որպես կանոն ավելի գրագետ են ու բանիմաց:
– Լրագրողներին հաճախ ոչ թե հարգում կամ հավատում, այլ նրանցից վախենում են: Սրա մեջ ողբերգություն չկա՞:
– Ողբերգություն չկա: Այդ վախը ֆիզիկական վախ չէ: Վախենում են հրապարակային դառնալուց, հասարակական պարսավանքից:
– Ոմանք տրտնջում են, թե իրավապահները եւ հասարակությունը որոշ կարգի թղթակիցներից պաշտպանված չեն: Մի՞թե ամեն իրավիճակում լրագրողն իրավացի է:
– Ցավոք, ինչպես այլ ոլորտներում, լրագրողական դաշտում էլ հայտնվում են մարդիկ, ովքեր կայացման խնդիր ունեն եւ իրենց մասնագիտական որակները բարձրացնելու փոխարեն «նշանավոր» են դառնում նման սադրանքներով:
– Մենք քաղաքացու մի նոր տեսակ ունենքՙ ակտիվիստ, որի հետ հաճախ շփոթում են նաեւ լրագրողներին: Դա ո՞ւմ համար է գովեստ:
– Ակտիվիստը քաղաքացիական հասարակության շարժիչներից մեկն է: Իսկ լրագրողի գործիքը գրիչն է, տեսախցիկը, ձայնագրիչը:
– Ըստ ձեզՙ ի՞նչն է պատճառը, որ մեր ընդդիմադիր մամուլը շատ համարձակ է, հաճախ հանդուգն, իսկ իշխանամետն ավելի երկչոտ է: Գուցե ավելի պատասխանատո՞ւ:
– Սա բնական երեւույթ է, բայց մեր ընդդիմադիր մամուլում շատ են չարությունը, անհանդուրժողականությունը: Լավ կլիներ, եթե ընդդիմադիր մամուլն իրոք ընդդիմադիրՙ բայց կառուցողական լիներ, ոչ թե պատվերով գործեր:
– Լրագրողական ժանրերը կարծես մարել ենՙ տեղը զիջելով միայն լուրին, վերլուծությանն ու հարցազրույցին: Պատճառը ո՞րն է, ժամանակի պահա՞նջը, տաղանդի բացակայությո՞ւնը:
– Դա մեր բոլորի ցավն է, մեր մասնագիտության լուրջ բացը, կորուստը: Հուսանք, որ լավ ժամանակները կվերադառնան:
– Լրատվամիջոցներում ու սոցիալական ցանցերում հայերենը լրջորեն վտանգված է: Այդ աղետի դեմ Միությունն ի՞նչ է ձեռնարկում:
– Բոլոր հնարավոր միջոցներով, բոլոր քննարկումների, բանավեճերի ժամանակ պայքարում ենք, բայց առայժմ… անարդյունք:
– Լրատվական դաշտում այսօր գերակայում են բռնությունների, այլասերության, պղծության, ինքնասպանության թեմաները: Մտահոգիչ միտում չէ՞:
– Կարծում եմՙ գլխավոր մեղավորը հեռուստաընկերություններն ենՙ իրենց խայտառակ սերիալներով, նրանք են հասարակությանն իջեցրել այդ մակարդակին:
– Ժուռնալիստների միության «Ոսկե գրիչ» մրցանակաբաշխությունը շարունակվո՞ւմ է:
– Այո, երեք տարին մեկ հրապարակախոսական լավագույն հոդվածների համար «Ոսկե գրիչ», նաեւՙ «Ազդարար» մրցանակ ենք շնորհում, իսկ Համաշխարհային հայկական կոնգրեսի հետ մրցանակներՙ ըստ հայտարարաված թեմաների:
– Կարծում եմՙ լավ կլիներ, եթե միությունը կարողանար նաեւ լավագույն հրապարակումների տարեգիրք տպագրել: Ինչեւէ, հարգելի տիկին Գեւորգյան, միությունում ձեր երկարամյա առաջնորդությունը ակնարկ է այն մասին, որ այդ աշխատանքը սրտանց սիրում եք, սիրում են Ձեզ: Իսկ մայրաքաղաքի Ավագանու անդամակցությունն ի՞նչ նպաստ է բերել միությանը եւՙ հակառակը:
– Իրավացի եք, ես շատ եմ սիրում իմ աշխատանքը եւ անչափ բարձր եմ գնահատում համագումարարի պատվիրակների վստահությունը իմ անձի նկատմամբ: Ինչ վերաբերում է Երեւանի Ավագանու անդամությանըՙ դա հասարակական աշխատանք է, բայց մեծ պատիվՙ իմ սիրելի Երեւանի համար օգտակար գործ անելու:
