Բաքու մեկնած հայկական պատվիրակության կազմը որոշելուց առաջ չի բացառվում, որ այն ձեւավորողները եւս մեկ անգամ դիտել են «Հարսնացուն հյուսիսից» հայտնի ֆիլմը: Հատկապես այն դրվագը, երբ որոշվում է, թե ո՞վ պետք է մեկնի Ռուսաստան` «Արտակի համար աղջիկ բերելու»:
Այս սկզբունքով, Կորյուն Նահապետյանը (պատվիրակության ղեկավար, հանրապետական) ընտրվել է որպես «համապատասխան մարդ` համապատասխան կուսակցությունից», Թեւան Պողոսյանը, որպես ծագումով ղարաբաղցի, ընդդիմադիր («Ժառանգություն»), եւ Ռիչարդ Կիրակոսյանը` որպես «անգլերեն իմացող մարդ»: Չմոռանանք, որ սեմինարը ՆԱՏՕ-ի` «Ռոուս-Ռոուդ»-ն էր, հետեւաբար, էլ ո՞վ, եթե ոչ Ռիչարդ Կիրակոսյանը նաեւ:
Հիշեցնենք, որ հայկական պատվիրակությունը Բաքու էր մեկնել միայն այն բանից հետո, երբ, ըստ Թեւան Պողոսյանի` «ադրբեջանական կողմը հայկական պատվիրակության անվտանգության բոլոր երաշխիքները տվել է»:
Կարո՞ղ էր արդյոք Հայաստանը պատվիրակություն չուղարկել Բաքու: Իհարկե կարող էր: Ընդ որում, չմեկնելու հիմնավորումը բավականին տրամաբանական կլիներ, օրինակՙ Բաքու չմեկնելով Հայաստանը կարող էր հայտարարել, որ «ՀՀ-ն պատվիրակություն չի ուղարկում մի երկիր, որտեղ հայ սպանելը չի համարվում հանցագործություն, եւ ձեռնպահ է մնում առայժմ մասնակցելու մի կազմակերպության կազմակերպած սեմինարներին, որոնցից մեկի ընթացքում քնած ժամանակ կացնահարել են հայոց բանակի սպային»:
Բայց Երեւանում որոշեցին մասնակցել Բաքվի սեմինարին, եւ դա եւս ունի իր տրամաբանական հիմնավորումը: Մասնավորաբար, ՆԱՏՕ-ի` այս օրերին անցկացվող, անցկացվելիք որեւէ միջոցառմանը մեր երկրի չմասնակցությունը կարող է ՆԱՏՕ-ում հիմք հանդիսանալ Հայաստանին էլ երբեք չհրավիրելու նման` «համագործակցությունը խթանող» սեմինարներին, հատկապես որ Հայաստանն ընտրել է զարգացման եվրասիական ճանապարհը: Սա, անխոս, կարող էր բացասաբար անդրադառնալ մեր երկրի համար: Բացի սրանից, Բաքու մեկնելը կարելի է հիմնավորել այն հանգամանքով եւս, որ Հայաստանը` ադրբեջանցիների հետ հենց Ադրբեջանում շփվելու որեւէ բարդույթ չունի, ինչն, անշուշտ, ողջունելի է:
Երկար եւ շատ խոսված սեմինարին ավելի մանրամասն չենք անդրադառնա, միայն նշենք, որ ի դեմս մեր` Բաքվում ներկայացված պատվիրակության բոլոր անդամների, բոլոր հայերին Ադրբեջանի խորհրդարանի նախագահը անվանել է «ահաբեկիչներ»: Հետեւաբար, ստացվում է, որ Բաքուն պատրաստ է ու կարող է իր սահմանների ներսում անվտանգության երաշխիքներ տալ «ահաբեկիչներին»:
Մերոնք հակադարձել են, իսկ հաջորդ օրն էլ (սեմինարի երկրորդ օրը) չեն մասնակցել նույն այդ խորհրդարանի նախագահի կազմակերպած պաշտոնական ճաշին, փոխարենը պարոնայք Նահապետյանը, Պողոսյանն ու Կիրակոսյանը նախընտրել են… շրջել Բաքվում: Ավելին, արդեն երեկոյան Ռիչարդ Կիրակոսյանն իր ֆեյսբուքյան էջում տեղադրում է իրենց, ըստ Ադրբեջանի խորհրդարանի նախագահի` «երեք ահաբեկիչների» լուսանկարը` Ադրբեջանի մայրաքաղաքում:
Ի՞նչն էր ուշագրավը Բաքվի սեմինարի ընթացքում կամ դրա շուրջը: Նախ, ադրբեջանական պաշտոնական հյուրընկալությունն ու հասարակական դժգոհությունների հոսանքը այս անգամ թերեւս աննախադեպ էին: Բաքվում չինովնիկները դեռ այսքան կոշտ ու այսքան կոպիտ լեզվակռվի մեջ չէին մտել մերոնց հետ, անգամ սպառնալով` կալանավորել նրանցից մեկի հորը (ադրբեջանցիները նման սպառնալիք էին հնչեցրել` Թեւան Պողոսյանի` «Ադրբեջանի տարածքում ապօրինություններ կատարած ու հետապնդվող» հորՙ ԼՂՀ նախկին վարչապետ Ժիրայր Պողոսյանի հասցեին):
Բացի սրանից, հայկական պատվիրակությանը Բաքվում «հյուրընկալեցին» նաեւ ցուցարարները, ովքեր հատկապես հայ պատվիրակների ելույթներից հետո պաստառներով ու բարձրախոսներով պահանջում էին «դուրս շպրտել հայերին` Ադրբեջանից»: Ճիշտ է, ոստիկանությունը ցրել է բողոքավորներին, նրանցից խլել պաստառները, որոնց բովանդակությունը, սակայն, ապացուցում է, որ ադրբեջանցիներն ընդհանուր առմամբ չեն հանդուրժում հայերի հետ, թեկուզ մի քանի օրով, համակեցությունը, ինչն իր հերթին անհնարին պետք է դարձնի մեր կողմից ազատագրված բոլոր հողերի երբեւէ «վերադարձը» Ադրբեջանին:
Հաջորդ, ինչը կարեւոր էր Բաքվի սեմինարի շուրջ, դրա մասին Հայաստանում տեղեկատվության աղբյուրներն էին: Սեմինարի գոնե առաջին օրը հայկական բոլոր կայքերը, գրեթե բոլոր լրատվամիջոոցները մեր իսկ պատվիրակության, նրա անդամների ելույթների մասին տեղեկատվություն էին հաղորդում` հիմք ընդունելով ադրբեջանական կայքերի հոդվածները: Տպավորություն էր ստեղծվում, որ պարոնայք Նահապետյանը, Պողոսյանն ու Կիրակոսյանը Բաքու ոտք դնելիս զրկվել են իրենց հեռախոսներից, համացանցից օգտվելու բոլոր տեսակի հնարավորություններից, անգամ նրանց թուղթ չեն տալիս, որ անհրաժեշտության պարագայում նամակ գրեն` հայրենիք:
Պարզվեց, որ այս ամենն այդպես չէ, մասնավորաբար Կիրակոսյանը սկսեց ակտիվություն ցուցաբերել համացանցում, Թեւան Պողոսյանն ու Կորյուն Նահապետյանը սկսեցին պատասխանել հեռախոսազանգերին (կամ զանգեր ստանալ) հենց վերջիներիցս ստացած տեղեկատվության վրա էլ, ուրեմն արձանագրենք, որ հայկական պատվիրակությունը Բաքվում ադրբեջանական կողմից որեւէ սադրանք, ապակողմնորոշիչ, կեղծ հայտարություն անպատասխան չի թողել, իսկ ընդհանուր առմամբ իրենց նորմալ են զգացել Ադրբեջանի մայրաքաղաքում:
Մնում է հասկանալ, տվյալ պարագայում կոնկրետՙ ՆԱՏՕ-ի ինչի՞ն է պետք նման կազմով սեմինարների անցկացումը: Հասկանալի է, որ այսՙ բավականին «սակավամարդ» կազմակերպությունը ընդլայնման խնդիր ունի, եւ, հետխորհրդային տարածքի հաշվին իր հնարավոր ընդլայնումը կազմակերպելու հիմնական նպատակ, բայց այնուամենայնիվ, ինչո՞ւ է ՆԱՏՕ-ն թույլ տալիս Հայաստան-Ադրբեջան հակամարտության շուրջ որեւէ բորբոքում, կամա թե ակամա դառնալով դրա հիմք-առիթը: Որ ՆԱՏՕ-ն այս ամենը թույլ է տալիսՙ կասկած չկա, քանի որ, օրինակ, սեմինարի առաջին օրը տեղի ունեցած հայ-ադրբեջանական պատգամավորական լեզվակռվին ՆԱՏՕ-ի որեւէ պատվիրակ չի միջամտել, թերեւս` «թող որքան ուզում են խոսեն, միեւնույն էՙ այն ինչ խոսում են, հետո կօգտագործենք իրենց դեմ» հաշվարկով:
Մեր պատվիրակությունը չորեքշաբթի երեկոյան Բաքվից Թբիլիսիով վերադարձել է Հայաստան: Բոլորը:
Փառք Աստծո…
