ՊԱՅԾԻԿ ԳԱԼԱՅՃԵԱՆԸ եւ ՅԱԿՈԲ ՎԱՐԴԻՎԱՌԵԱՆԸ, Երեւան, 12 մայիս, 2014. կրճատումներով
ՄԱԿ-ի մօտ Հայաստանի նախկին դեսպան, այժմ ԱԳՆ փոխնախարար
– Աշխատանքային բեղմնաւոր ու եռուն շրջան մը բոլորեցիք Նիւ Եորքի մէջ: ՄԱԿ-ի շրջանակներու մօտ քաղաքական բաւական ձեռքբերումներ արձանագրուեցան. արժանավայել կերպով այդ նստաշրջաններուն ներկայացուեցաւ մեր հայրենիքը յանձին Ձեզ:
– Նախ շնորհակալ եմ տրուած գնահատականների համար: Պէտք է ասել, որ անցնող շրջանի յաջողութիւնները ես կիսում եմ Ձեզ եւ մեր համայնքային միւս կառոյցների ղեկավարների ու ներկայացուցիչների հետ: Համատեղ աշխատանքի արդիւնքն է, որ առիթ կ՛ընծայէ յետադարձ հայեացք նետելու եւ ասելու, որ յաջող շրջան էր: Որովհետեւ հնարաւորութիւն ստեղծուեց բաւականին եռանդուն ձեւով ներգրաւուել ՄԱԿ-ի աշխատանքներում, մասնաւորապէս այդ կազմակերպութեան տարբեր մարմիններումՙ Գլխաւոր ասամբլէայի, Անվտանգութեան խորհրդի, Տնտեսական ու սոցիալական խորհրդի, ինչպէս նաեւ ՄԱԿ-ի տարբեր հիմնադրամների եւ ծրագրերի, որոնք կարեւոր են Հայաստանի համար:
Իւրայատուկ նշանակութիւն ունէին նաեւ համայնքի հետ մեր կապերը, առնչութիւնները, հանդիպումները: Եւ այս հարցումՙ մանաւանդ Թէքէեան մշակութային միութեան հետ գործակցութիւնը, որովհետեւ Թէքէեանը առաջին իսկ օրուանից եղաւ մեր կողքին, համատեղ ծրագրերով հանդէս եկանք եւ այդ միջոցառումների միջոցով ներկայացրեցինք մեր մշակոյթը, գրականութիւնը, թատրոնը, պատմութիւնը, եւ այդ յաջողութիւնների համար առաջին հերթին կը ցանկանայի նշել թէքէեանականների անմնացորդ նուիրումը եւ եռանդուն համագործակցութիւնը:
– Ձեռքբերումներէն որո՞նք կ՛առանձնացնէիք:
– Գիտէք, ՄԱԿ-ը իւրայատուկ կառոյց է, բազմակողմ դիւանագիտութեան կարեւորագոյն հարթակ, ուր գրեթէ ամէն օր տեղի են ունենում կարեւորագոյն հանդիպումներ, քննարկումներ, ու մեր երկիրը մշտապէս մաս է կազմել այդ քննարկումներին: Տարբեր առիթներով ելոյթներ ենք ունեցել ներկայացնելով Հայաստանի դիրքորոշումն օրակարգի այս կամ այն հարցի շուրջը:
Նաեւ ժամանակ առ ժամանակ Նիւ Եորք են ժամանել Հայաստանի պատուիրակութիւնները մասնակցելու տարբեր քննարկումներին: Այստեղ կը յիշատակէի ՀՀ նախագահի, արտաքին գործերի նախարարի եւ կառավարութեան միւս անդամների այցելութիւնները Նիւ Եորք, նրանց ելոյթները ՄԱԿ-ում, որոնք առիթներ էին մեզ համար միջազգային հանրութեանը ներկայացնելու Հայաստանը յուզող հիմնախնդիրների շուրջ մեր դիրքորոշումներըՙ ներառեալ Արցախեան հարցի կարգաւորման, Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման շուրջ մեր տեսակէտները ՄԱԿ-ի բարձրագոյն ամբիոնից, որպէսզի լսելի դառնան Հայաստանի եւ Սփիւռքի միասնական մօտեցումները այդ հարցերում :
Ինչ վերաբերում է Արցախի հիմնախնդրին, ապա պէտք է նշեմ, որ մենք ամէն ինչ արել ենք Նիւ Եորքում, որպէսզի այդ միջազգայնօրէն համաձայնուած Մինսկի խմբի ձեւաչափը պահպանուի, այն չշահարկուի Ադրբեջանի կողմից:
Ուրախ եմ արձանագրելու, որ անցնող շրջանում բարեբախտաբար չընդունուեց որեւէ բանաձեւ կամ որոշում, որը կարող էր խոչընդոտել Արցախի հիմնահարցի բանակցային գործընթացին: Աւելին, ՄԱԿ-ի գլխաւոր քարտուղարը առիթներով հանդէս է եկել յայտարարութիւններովՙ աջակցելով ԵԱՀԿ ՄԻՆՍԿի խմբին:
Առիթը կ՛ուզենայի օգտագործել շնորհակալութիւն յայտնելու ձեզ, նաեւ հայաստանեան ու սփիւռքեան զանգուածային լրատուամիջոցների ներկայացուցիչներին, որոնք իրենց ուշադրութեան կեդրոնում պահեցին ՄԱԿ-ում մեր կատարած աշխատանքը, այն հասու դարձնելով հայ եւ օտար ընթերցողին:
– Նիւ Եորքէն առաջ, դիւանագիտական երկու տարբեր տեղեր` նախ Ժընեւ ու ապա` Թեհրան գտնուած էք: Ինչպէ՞ս կը գնահատէք տարբերութիւնը այս երեք միջավայրերուն:
– Նախ նշեմ ընդհանրութեան մասին: Ե՛ւ Ժընեւի, ե՛ւ Թեհրանի, ե՛ւ Նիւ Եորքի մէջ մեր շուրջ համախմբուած են եղել սփյուռքահայ կառոյցները եւ բարեկամները: Նրանց ներգրաւուածութիւնը եւ աջակցութիւնը անգնահատելի է: Վստահ եմ, որ այդ աջակցութիւնը եւ կապը այսուհետեւ պիտի շարունակուի: Մանաւանդ Նիւ Եորքում, ուր բաւականին մեծ ներուժ կայ թէ մասնագիտական եւ թէ մարդկային կարողութիւնների առումներով :
– Այս առումով կը խորհիմ, որ փոքր դժուարութեան մը դէմ յանդիման գտնուեցաք, երբ պրոտոգոլները կը ստորագրուէին: Ձեւով մըՙ երկու տեսակ մտածողութիւն կար այդ օրերուն: Արդեօ՞ք Ձեր ըսած այդ համերաշխ գործակցութեան արգելք հանդիսացան այդ արձանագրութիւնները:
– Ո՛չ. այդ շրջանում մենք խնդիրներ չենք ունեցել, եղել են բաց ու անկաշկանդ քննարկումներ, որոնց ընթացքում վեր են հանուել Հայաստանի տարածաշրջանային մարտահրաւէրները, եւ այդ քննարկումները եղել են կառուցողական: Այդ օրերին, եթէ յիշում էք, նախագահ Սարգսյանը իրականացրել է համահայկական այցելութիւն հայաշատ համայնքներ, եղել է նաեւ Նիւ Եորքում, որին մասնակցեցին համահայկական եւ համայնքային կառոյցների ներկայացուցիչները: Դա մեզ համար առիթ էր այդ մասին խօսելու, միասնաբար խորհելու, եւ այդ շրջանը արգելք չեղաւ մեր դիւանագիտական աշխատանքին, այլ ընդհակառակըՙ մենք ունեցանք առաւել համագործակցութեան եւ աջակցութեան հնարաւորութիւն: Միասնաբար եւ անարգելք աշխատել ենք տարբեր ծրագրերի շուրջը, տարբեր կազմակերպութիւնների եւ տարբեր կուսակցութիւնների ու կառոյցների հետ:
– Յաջորդ հարցումը կը վերաբերի յուշագրութեան: Եթէ ՄԱԿ-ի մէջ արտասանած Ձեր խօսքերը զանազան առիթներով, ինչպէս նաեւ հանդիպումները, ժողովները մէկբերէք հատորի մը մէջ, կը խորհինք օգտակար աշխատանք մը եղած պիտի ըլլայ մեր դիւանագիտական պատմագրութեան եւ ուսանելի` վաղուան երիտասարդ մեր դիւանագէտներուն համար:
– Շատ հետաքրքրական առաջարկ է, մասնաւորապէս յաջորդ սերունդներին փոխանցելու ու շարունակականութիւնը ապահովելու առումով: Ես այսօր էլ պատրաստ եմ իմ դիւանագիտական աշխատանքին զուգահեռ ժամանակ առ ժամանակ հանդէս գալ դասախօսութիւններով, սակայն համարում եմ, որ տակաւին վաղ է յուշագրութեան մասին մտածելը: Դիւանագիտութեան մէջ յուշերը գրւում են աւելի ուշ շրջանում: Կան հարցեր կամ խնդիրներ, որոնց մասին ընդհանրապէս ցանկալի է դեռեւս չխօսել, հաշուի առնելով դրանց կարեւորութիւնը, շարունակական բնոյթը եւ շարունակուող գործընթացները եւ այլն:
– Երբեւիցէ առիթ ներկայացա՞ծ է Ձեզի ՄԱԿ-ի մէջ խօսելու Հայկական սփիւռքի մասին:
– Տարիներ առաջ ՄԱԿ-ի Գլխաւոր ասամբլէայում եղան հետաքրքրական քննարկումներ. դրանցից մէկը նուիրուած էր Երկրորդ աշխարհամարտի աւարտի 65-ամեակին, եւ մեզ համար այն առիթ էր խօսել ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաեւ սփիւռքահայութեան մասնակցութեան, ֆաշիզմի դէմ տարուող պայքարում նաեւ սփիւռքի ներդրման մասին:
Նաեւ եղաւ հետաքրքրական առիթ, երբ Գլխաւոր ասամբլէայում յոբելեանական նիստ էր նուիրուած տիեզերք մարդու առաջին թռիչքի վերաբերեալ, եւ այստեղ էլ մենք անմասն չենք մնացել, որովհետեւ հայ գիտնականները, այդ թւում նաեւ նրանքՙ ովքեր 50-ականների վերջին ու 60-ականների սկզբին ապրում էին Հայաստանից դուրս, առանձնայատուկ դերակատարում են ունեցել Կակարինի յաջողուած թռիչքին: Սրանք մեզ համար առիթներ էին վերհանելու նաեւ սփիւռքահայութեան դերը:
Այլ համատեքստում էլ նշեմ, որ մեր մշտական ուշադրութեան ներքոյ են եղել սիրիահայ մեր քոյրերին ու եղբայրներին բաժին հասած անասանելի դժուարութիւնները, որոնց մասին եղել են քննարկումներ ՄԱԿ-ի ԱԽ-ում եւ որոնց ընթացքում Հայաստանը հանդէս է եկել իր յատուկ դիրքորոշումներով:
– Ամերիկայի մէջ երկու դեսպաններ ունինք. մայրաքաղաք Ուաշինկթընի եւ Նիւ Եորքի մէջ: Կրնաք չպատասխանել այս հարցումին: Եղաւ շրջան մը, երբ առաւելաբար ուշադրութիւնը կեդրոնացաւ Ձեր վրայ: Ինչո՞վ կը բացատրէք այդ երեւոյթը:
– Նիւ Եորքում եղածս ժամանակահատուածը համընկաւ նաեւ մեր երկրի անկախութեան քսանամեակին, նաեւ ՄԱԿ-ում մեր երկրի անդամակցութեան, ինչպէս նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան զինուած ուժերու հիմնադրման յոբելեանական տօնակատարութիւններին: Սրանք առիթներ էին, որ մենք օգտագործեցինք առաւել համախմբուելու Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիասնութեան շուրջ եւ այդ առթիւ կազմակերպուել էին բազմաթիւ հանդիսութիւններ: Հիմնական մասը կեդրոնացուած էր Նիւ Եորքի եւ Նիւ Ճըրզիի շրջաններում, եւ Թէքէեանը անմասն չմնաց այդ հանդիսութիւնները կազմակերպելու նախաձեռնութեան մէջ եւ միշտ կանգնեց մեր ներկայացչութեան կողքին:
Այնպէս որ մօտ կանգնած լինելով աշխարհագրական առումով սփիւռքեան կառոյցների կեդրոնակայաններին, ուր կեդրոնացած է նաեւ հայութիւնը, մենք պարտաւոր էինք եւ հաճելի պարտականութիւն էր աւելի մօտիկից շփուելու եւ աւելի յաճախակի համագործակցելու սփիւռքահայութեան հետ:
– Ինչպէ՞ս կը գնահատէք աշխատանքը երկու հակոտնեայ քաղաքական կազմակերպութիւններուն` ՌԱԿ-ի եւ ՀՅԴ-ի, որոնք թէեւ միշտ ալ հաշտ չեն եղած, սակայն Նիւ Եորքի մէջ գոնէ անոնց գործակցութիւնը, ի տարբերութիւն ուրիշ գաղութներու, եղած է համերաշխ:
– Ինձ համար իրապէս գօտեպնդող է եղել եւ ուրախալի համայնքային միջոցառումներին, մանաւանդ վերը յիշուած տօնակատարութիւնների առիթով վայելել սփիւռքեան մեր աւանադական կառոյցների համագործակցութիւնը եւ ներկայութիւնը: Սա կարեւոր պատգամ է ուղղուած բոլորիս եւ ի մասնաւորի գալիք սերնդին: Այսօր գոյութիւն ունեն նոր հրամայականներՙ մէկտեղել մեր ազգային ներուժը հաշուի առնելով Հայաստանի կայուն զարգացման, Արցախի անվտանգութեան, սփիւռքեան որոշ գաղթօջախներին բաժին հասած մարտահրաւէրները: Միասնաբար հանդէս գալը առաւել քան անհրաժեշտ է մասնաւորապէս այս շրջանում, երբ ընդառաջ ենք գնում Հայոց ցեղասպանութեան ոգեկոչման 100-րդ տարելիցին: Ես ողջունում եմ այս համագործակցութիւնը եւ յոյս ունեմ, որ ապագային այն եւս շարունակուի ի շահ հայ ժողովրդի:
– Մօտ քսան տարիներ արտասահման գտնուելով, արդեօք դիւրին պիտի ըլլա՞յ Երեւանի մէջ առօրեայ կեանքին վարժուիլ, համակերպուիլ երեւանեան նիստ ու կացին, առօրեային:
– Ժամանակաւոր բնակութեան վայրեր փոխելը մեր աշխատանքի իւրայատկութիւններից է, մեզ համար սովորական երեւոյթ է ամէն չորս-հինգ տարին մէկ փոխել բնակութեան վայրը: Ուրախ եմ, որ առիթ պիտի ունենամ տեւական ժամանակ լինել այստեղՙ տանը, իմ հարազատ քաղաքում. գուցէ այս անգամ աւելի երկար վերամիաւորուել հարազատաների եւ ընկերների ու հոգեհարազատ միջավայրի հետ:
– Ի՞նչը պիտի կարօտնաք առ հասարակ Նիւ Եորքի կեանքէն:
– Ամենաշատը պիտի կարօտեմ Նիւ Եորքի հարուստ մշակութային միջավայրը: Այդ միջավայրը, մշակութային հաստատութիւնները, թանգարանները, համերգային սրահները վստահ եմ, որ կարող եմ լրացնել այսօր Հայաստանում առկայ մշակութային ներուժով. տեսնում էք թէ որքան եռուզեռ կայ մեր շուրջը, կարեւորը արագօրէն յարմարուելն է ու վերինտեգրուելը:
Հարցազրոյցը վարեցին`
