Ըստ երեւույթին, նախախնամության մատը խառն է, որ Շուշին ազատագրվել է մայիսի 9-ին: Թե չէ Ադրբեջանում ինչպե՞ս էին պարպելու պարտության դառնությունը: Բայց սխալ կլինի ասել, թե Բաքվում ֆաշիզմի դեմ տարած հաղթանակի տոնակատարություններով են փոխհատուցում Շուշիի «կորուստը»: Ամենեւին:
Այդ երկրում տոն է մայիսի 10-ը` Հեյդար Ալիեւի ծննդյան օրը: Պաշտոնապես միջոցառումներին տրվել է «Ծաղկի տոն» անունը: Այս տարի Հոլանդիայից ներկրվել է 4 մլն. միայն կարմիր վարդ: Ծաղկազարդարվել է Բաքվի ողջ կենտրոնը, իսկ Ադրբեջանի զինված ուժերի «ընտրյալ ստորաբաժանումները քայլերթ են կատարել մայրաքաղաքի գլխավոր պողոտաներով եւ փողոցներով»: Դրանք կոչված են Հեյդար Ալիեւի եւ նրա «կյանքի անբաժան ընկերուհի» Զարիֆա Ալիեւայի անուններով:
Նույն օրը, սակայն, ադրբեջանական սոցիալական ցանցերում հայտնվել է 22 վայրկյան տեւողության տեսահոլոհակ. Բաքվի Շատրվանների հրապարակում ի ցույց ամենքի կանգնել է մի երիտասարդ` սեւ հագուստով, որի «վերնաշապկին ամրացված էր երրորդ ռեյխի զինանշանը»: Ի՞նչն է ադրբեջանցի երիտասարդին ստիպել, որ «համազգային առաջնորդի» ծննդյան օրը Բաքվի կենտրոնում հայտնվի ֆաշիստական խորհրդանշանով` հայտնի չէ:
Բայց փաստի առթիվ հայտարարություն է տարածել Ադրբեջանի դատախազությունը, որտեղ ասված է, թե «յուրաքանչյուր քաղաքացի ունի ազատ արտահայտվելու իրավունք, եւ այդ եզակի դեպքը չի խոսում այն մասին, որ Ադրբեջանում կան նեոնացիստական տրամադրություններ, առավել եւս` դրանք կրող խմբավորումներ»:
Ըստ երեւույթին, երիտասարդը ոչ թե ցուցադրել է իր կողմնորոշումը, այլ փորձել է հասարակության ուշադրությունը հրավիրել երկրում պետականորեն հովանավորվող կռապաշտության վրա: Ամենայն հավանականությամբ, իրավապահ մարմիններն էլ դա հասկացել են: Հակառակ դեպքում դատախազության արձագանքն այդքան մեղմ չէր լինի:
Ադրբեջանցի երիտասարդը փաստորեն փորձել է Հեյդար Ալիեւի անձի պաշտամունքը համեմատել 1930-ական թվականներին Գերմանիայում Հիտլերի պանծացման հետ եւ զգուշացնել, թե ինչ վտանգներով է հղի հասարակության համընդհանուր զոմբիացումը: Իսկ որ Ադրբեջանում իշխող ընտանիքը գնալով անցնում է բոլոր սահմանները, դրանում ոչ ոք չի կասկածում:
Համացանցում հայտնվել է տեսահոլովակ, որտեղ իրավապաշտպան Լեյլա Յունուսովան պատմում է ձերբակալության ժամանակ իր հանդեպ անմարդկային վերաբերմունքի մասին: Լրագրողներից մեկը դատախազության քննիչ Իսկանդեր Լեմբերանսկիին հարցնում է. «Մի՞թե ադրբեջանցի տղամարդուն վայել է ադրբեջանցի կնոջ հետ մտնել զուգարան»: Լեմբերանսկին, նկատի ունենալով Լեյլա Յունուսովային, պատասխանում է. «Նա ադրբեջանցի կին չէ, նա հայ կին է»:
Ինչո՞վ պետականորեն հովանավորվող ֆաշիզմ չէ սա: Իրավապահ մարմնի ներկայացուցիչը, գիտակցելով հանդերձ, որ իրեն տեսաձայնագրում են, հրապարակայնորեն ասում է, որ Լեյլա Յունուսովայի դեմ գործադրված բռնություններն արդարացվում են, քանի որ «նա հայ կին է»:
«Միջադեպը» կարելի էր անուշադրության մատնել` համարելով, որ Իսկանդեր Լեմբերանսկին «հանդուրժողական Ադրբեջանում ցավալի բացառություն է», եթե դրան չհետեւեր իշխանամետ մամուլի անդրադարձը: Մի ամբողջ շարք հրապարակումներում «բացահայտվել է», որ Լեյլա Յունուսովայի ամուսնու` կոնֆլիկտաբան-իրավապաշտպան Արիֆ Յունուսովի «հայրը վաղ հասակում զրկվելով ծնողներից, մեծացել է հայկական ընտանիքում, ամուսնացել հայ աղջկա հետ»:
Ադրբեջանցի «հետախույզները» փորփրել են անցյալը եւ պարզել, որ Արիֆ Յունուսովի մայրը` «Արշալույս Բարսեղյանը, ծնունդով Լեռնային Ղարաբաղի Մարտունու շրջանի Ճարտար գյուղից է»: Թվարկվել են Արիֆ Յունուսովի` ազգությամբ հայ զարմիկներն ու զարմուհիները, «որոնց հետ նա երբեք կապերը չի խզել եւ այսօր էլ հաղորդակցվում է»:
Ի՞նչ է ստացվում, մարդն իրավունք չունի նամակագրական կապ պահել բարեկամների հետ միայն այն պատճառով, որ նրանք հա՞յ են: Այո, այդպես է հասկացվում: Թե չէ ի՞նչ կարիք կար հրապարակայնացնելու Արիֆ Յունուսովի` Ռուսաստանի հեռավոր շրջաններից մեկում ապրող «հայ զարմիկի» անունը, որի հետ, ինչպես նախկին «խղճի կալանավոր» Ֆաթուլլաեւն է պնդում, «Բարսեղյան- Յունուսովը պարբերաբար հանդիպել է անգամ «Խոջալուի ցեղասպանությունից» (չակերտները մերն են- Վ. Ա.) հետո»:
Այդպես ֆաշիստական Գերմանիայում գեստապոն էր բացահայում այս կամ այն մարդու «հանցավոր կապերը հրեաների հետ» կամ մանրազնին ուսումնասիրում, թե արդյոք որեւէ մեկի նախապապը կամ տատը հրեա չի՞ եղել: Այո, միայն ֆաշիստական Գերմանիայում էր գործում «մաքուր արիական ծագման» սկզբունքը: Ֆաշիզմի կործանումից շուրջ 70 տարի անց, ինչպես տեսնում ենք, Ադրբեջանում օրենքից դուրս են հայտարարվում նրանք, որ «հայկական արյուն ունեն»:
Ինչո՞ւմ են մեղադրվում Յունուսով ամուսինները: Պարզվում է, որ 1991-ին, երբ «ադրբեջանական հատուկ ծառայությունները Լեռնային Ղարաբաղը մաքրելու հաջող գործողություն էին իրականացնում (խոսքը ԽՍՀՄ զինված ուժերի միջոցով ԼՂ հայ բնակչության բռնատեղահանության նպատակով սկսած «Կոլցո» զարհուրելի անվանմամբ հատուկ ռազմագործողության մասին է – Վ. Ա.) Լեյլա Յունուսովան, լինելով Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի հիմնադիրներից մեկը, հայկական խաղաղ Չայքենդի (Գետաշենի- Վ. Ա.) եւ Ղարաբաղի դեմ «ադրբեջանական հաղթական հատուկ գործողությունը» (չակերտները մերն են- Վ. Ա.) կանգնեցնելու ահազանգ է հնչեցրել»: Ընդ որում, հոդվածի հեղինակը Լեյլա Յունուսովային անվանում է ոչ այլ կերպ, քան` «Արշալույս Բարսեղյանի հարս»:
Խնդրի հիմքում, ինչպես տեսնում ենք, դրվում է ոչ թե Յունուսովայի քաղաքացիական կեցվածքը, այլ` նրա ամուսնու «հայկական արյունը», ինչը բացահայտ այլատյացություն է, ռասիզմի անթաքույց դրսեւորում: «Շատերն են հիշում հեռուստաատեսության ուղիղ եթերում այն կադրերը, երբ հայտնվում է կարմիր, կողաճեղքերով շրջազգեստ հագած 36-ամյա երիտասարդ կինը, որ քարտեզի վրա ցույց է տալիս Մարտակերտում ադրբեջանական զորքերի դասավորությունը: Ի՞նչ էր դա, անձեռնհասությու՞ն, թե՞ դավաճանություն: Չէ՞ որ Բարսեղյանի հարսի (Լեյլա Յունուսովայի, որ մի կարճ ժամանակահատված զբաղեցրել է Ադրբեջանի ՊՆ տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի պետի պաշտոնը- Վ. Ա.) ելույթից մի քանի ժամ անց ադրբեջանական բանակի դիրքերը հակառակորդի կողմից անողոքաբար ոչնչացվեցին»,- գրում է virtualaz.org-ը:
Զավե՞շտ է: Առաջին հայացքից` այո, քանի որ Մարտակերտում եւ առհասարակ ադրբեջանա-ղարաբաղյան ռազմաճակատի որեւէ հատվածում հայկական ուժերը Լեյլա Յունուսովայի «հուշարարության» կարիքը երբեք չեն ունեցել. ամեն ինչ եղել է աչքի առաջ: Բայց հոդվածի հեղինակի նպատակն է` Յունուսովային ներկայացնել որպես «Արշալույս Բարսեղյանի հարսի, որը ժամանակին հայկական կողմին հույժ գաղտնի տեղեկություններ է փոխանցել` ուղիղ հեռուստաեթերում ցույց տալով ադրբեջանական բանակի դասավորությունը Մարտակերտում»:
Այդպես ադրբեջանական հասարակությանը ներշնչվում է, որ եթե «Արշալույս Բարսեղյանի հարսը չզբաղեցներ ՊՆ տեղեկատվության եւ վերլուծության վարչության պետի պաշտոնը, ապա Ադրբեջանը չէր կորցնի Շուշին, Մարտակերտում ադրբեջանական բանակի դիրքերն անողոքաբար չէին ոչնչացվի»: Սա է նախկին «խղճի կալանավոր» Ֆաթուլլաեւի հիմնական ասելիքը, որից Ադրբեջանում մարդիկ պետք է համոզվեն, որ «իշխանություններն արդարացի են, երբ Յունուսովներին հետապնդում են, չէ՞ որ նրանք ծպտված հայեր են»:
«Նրա հետագա իրավապաշտպան գործունեությունն ուղղված էր նրան, որպեսզի ադրբեջանական հասարակությունից թաքցնի նրանց անունները, որ մայիսի 8-ին ականազերծել են Շուշիի մատույցները: Նա կուրորեն պաշտպանել է Շուշիի պարետ Էլբրուս Օրուջեւին, նա լռել է գլխավոր շտաբի պետի պաշտոնում հայտնված` ռուսական գործակալ Շահին Մուսաեւի հանցագործությունների մասին»,- հոգու եւ սրտի «անկեղծ պոռթկումով» Լեյլա Յունուսովային մերկացնում է haqqin.az-ի «հիմնադիր» Ֆաթուլլաեւը` ոչ մի խոսք չասելով այն մասին, որ Էլբրուս Օրուջեւը բանտային կալանքից ազատվել է Հեյդար Ալիեւի իշխանության գալուց հետո, արժանացել գեներալ-մայորի կոչման, իսկ «ռուսական գործակալ» Շահին Մուսաեւը, դարձյալ Հեյդար Ալիեւի օրոք, նախ դարձել է Վրաստանի զինված ուժերի ռազմական խորհրդատու, ապա վրացական զորքերի Սուխումիում կրած ջախջախիչ պարտությունից հետո անցել նախ Ստամբուլ, ապա` հայտնվել Չեչնիայում:
Այդ ճշմարտությունն ասելու համարձակություն Ֆաթուլլաեւը չունի: Նա մամուլում տիրաժավորում է միայն այն, ինչ իրեն մատակարարում են ադրբեջանական հատուկ ծառայությունները: Ահա Արիֆ Յունուսովի էլեկտրոնային նամակը իրավապաշտպան Ժաննա Կրիկորովային. «Ես հիմա աշխատում եմ մեր տարածաշրջանային համագործակցության նախագծի վրա: Կարծում եմ` հունվարի վերջին պատրաստ կլինի: Հետո հանդիպելուց կամ «մեյլով» կքննարկենք…»:
Եթե սա իրական նամակ է, ապա հարց է ծագում` որտեղի՞ց է հայտնվել Ֆաթուլլաեւի տրամադրության տակ: Պարզ է` Ադրբեջանի ԱԱ նախարարության համապատասխան ծառայությունն է «մատակարարը»: Իսկ դա նշանակում է, որ տարիներ ի վեր Արիֆ եւ Լեյլա Յունուսովները գտնվում են ադրբեջանական «հակահետախուզության» հսկողության տակ միայն այն պատճառով, որ Արիֆ Յունուսովի մայրն Արշալույս Բարսեղյանն էր:
Այլ բացատրություն չկա: Ֆաթուլլաեւը եզրափակում է. «Արիֆ Յունուսովը ոչ միայն նամակներ է գրել Ղարաբաղ եւ Հայաստան, այլեւ Ղարաբաղի, Հայաստանի եւ Ռուսաստանի իր հարազատներից ստացել բազմաթիվ ուղերձներ»: Իսկ դա ադրբեջանական «ազգային մտածելակերպի կտրվածքով» արդեն իսկ ծանրագույն հանցագործություն է: Նմաններն Ադրբեջանի «պայծառ արեւի» տակ տեղ չունեն:
… Իսկ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի «միամիտ» համանախագահներն Իլհամ Ալիեւին հորդորում են «հասարակությանը նախապատրաստել ոչ թե պատերազմի, այլ` խաղաղության»:
– Ես ձեզ խաղաղություն եմ բերել,- Հիտլերի հետ «համաձայնության գալուց հետո» բրիտանացիներին վստահեցնում էր վարչապետ Չեմբեռլենը: Ինչ եղավ հետո` հայտնի է:
– Ֆրանսիան պատրաստ է ընդունելու Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահներին,- երկօրյա այցի ավարտին Երեւանում հայտարարել է Ֆրանսիայի նախագահ Օլանդը:
Մինչդեռ հարկ էր հայտարարել, որ Ֆրանսիան չի կարող հյուրընկալել մի «նախագահի», որի երկրում ֆաշիստական այլատյացությունը պետականորեն ուղղորդվող քաղաքականություն է: Պետական հանցագործների հետ չեն պայմանավորվում, նրանց հայտարարում են օրենքից դուրս: Հանուն արդարության եւ խաղաղության: Օլանդի այցի նախօրեին երեւի թե դա էր ցանկացել ասել երրորդ ռեյխի զինանշանով Բաքվի կենտրոնում լռելյայն ցույցի ելած երիտասարդը:
Ստեփանակերտ
