Իմաստաբանական բառարան

ՀԱԶԱՐ ու ՄԻ ԲԱՆ

Շատերին Է թվում, որ 1000-ը 999-ին հաջորդող թիվ է: Ուզում եմ շատերին հիասթափեցնել. 1000-ն ու 100-ը մեր միտքն ու երեւույթների նշանակությունն ավելի պատկերավոր արտահայտելու միջոցներ են նաեւ: Հենց դրա համար էլ Բաղտասար Դպիրը (թող մի քիչ էլ չափազանցված թվա) ասում է՝ «Սե՜ր իմ, սե՜ր իմ, ավա՜ղ, սիրով տամ քեղ ՀԱԶԱՐ բարեւ»:

Սիլվա Կապուտիկյանն էլ առանց չափազանցնելու, իբրեւ պատգամ ՀԱԶԱՐագանց հայոց լեզուն է հանձնում որդուն:

Պարույր Սեւակը հայոց լեռնաշխարհի բյուր աղբյուրների առեղծվածը բացահայտում է պատկերավոր խոսքերով՝ առանց գոտու ոտքի ելած ու հազար ու բյուր լեռների վերածած եղաբյրների աչքից հոսող արցունքներից, ու այլաբանորեն ասում.

«…Եղբայրները քարանում են,

Դառնում լեռներ հազար ու բյուր,

Նրանց աչքի արցունքները`

ՀԱԶԱՐ աղբյուր…»

Երբեմն էլ վեհ նպատակին հասնելու համար հազար տարին էլ չի բավարարում: Թերեւս Հովհաննես Բադալյանն էլ անհասանելի թվացող իր յարին տեսնելու համար երգացանկը հարստացրել էր «ՀԱԶԱՐ տարի կսպասեմ, միայն թե գաս, անո՛ւշ յար» երգով:

Վերհիշենք նաեւ մեր կացնակիր հարեւանի մասին Հովհ. Թումանյանի հայտնի արտահայտությունը. «…ՀԱԶԱՐ տարում հազիվ դարձավ մարդասպան»: (Ընդունեք, որ Մեծն Թումանյանի հաշվարկն այս դեպքում չափազանցված չէ):

Սայաթ–Նովայի սիրտը խոցող ցավերն էլ այնքան շատ են, որ հաշիվը կորցրել ու, մի քիչ չափազանցված, ներկայացրել է դրանց թիվը.

Գ ուզիմ ումբրըս հենց անցկացնիմ` օրըս մունաթ չըքաշէ.

ՀԱԶԱՐ դարդ ունենամ` դարըս մունաթ չըքաշէ:

ՀԱԶԱՐ-ը հնչում է ոչ միայն մեր բանաստեղծների ու երգիչների շուրթերից: Այն կիրառելի է նաեւ առօրյա խոսակցության մեջ: Երեխան ուշ է տուն գալիս, վրա ենք տալիս, թե՝ «նայե՞լ ես ժամացույցին, գիշերվա ժամը ՀԱԶԱՐԻՆ տուն ե՞ն գալիս»: Դե էստեղ, «ՀԱԶԱՐ» բառի մեջ հազար հատ հանդիմանություն ու կշտամբանք կա:

 Կամ, տարիներ անց բարեկամիդ հանդիպելիս, բացականչում ես, թե ՀԱՐՅՈՒՐ տարի չեք հանդիպել:

Երկար տարիների հոգեմաշ բեռը վտիտ ուսերին 80-ամյա հոբելյարին եւս 100 տարվա անհոգ կյանք մաղթելով՝ բաժակը բաժակի հետեւից կենացներ արտասանող թամադային սրամիտ գյումրեցին հակադարձում է. «կուզիս ճանճ էղնիմ կպնիմ պատի՞ն»:

Խոսքս ավարտում եմ բաժակը բաժակի հետեւից բարձրացնելու հետեւանքների մասին պարսիկ բանաստեղծ Մոլանայի երկտողով. 

Ես հարբած եմ, դու խելագար, ո՞վ պիտ ցույց տա մեր ճամփան,

ՀԱՐՅՈՒՐ անգամ քեզ ասացի՝ պետք չէր անցնել չափն այդքան: