Թվերով ու տոկոսներով հայաստանյան հանրությանը ներկայանալու ՀՀ գործադիր մարմնի, որն է կառավարության աշխատաձեւը, կարելի է թե՛ ընդունելի, թե՛ յուրօրինակ դիտարկել: Առաջինի պարագայում դրանք ցուցիչներ են, որոնք արտահայտում են կատարված աշխատանքների արդյունքները, երկրորդի դեպքում հարցեր են ծնվում, որոնք միշտ չէ որ արտահայտում են գործընթացի իրական պատկերը: Եվ ակամայից հայտնվում է հակասության զգացումը, երբ թվերը կան, իսկ արդյունքներն այն չեն, ինչ հարկ է ակնկալել դրանց շնորհիվ ու ինչու ոչ` օգնությամբ: Եվ ծնվում է սպասվող հարցը` երբ ՀՀ շարքային քաղաքացին կզգա 13 տոկոս կազմող երկրի տնտեսական աճի մոգական ազդեցությունը: Տնտեսվարական մտքի որոշակի հատվածը սույն հարցի պատասխանը մշտապես է հնչեցնում` ոչ առաջիկա տարիներին, քանզի աճին զուգահեռ կան նաեւ տնտեսությունում առկա այլ գործոններ, որոնք խոչընդոտում են արդյունքների ամրագրմանը, դրանց տեսանելիության հաստատմանը: Այստեղ էական է գնաճ համարվողի հանգամանքը, որը հիմնականում երկու գործոնով է պայմանավորվում: Առաջինում աշխատավարձերի ճկուն քաղաքականության ամրագրումն է, աշխատանքային պայմանների բարելավմանն ուղղված միջոցառումների իրականացումը, սոցիալական ու հարկային պարտավորությունների հանդեպ պահվածքը: Երկրորդի պարագայում գնաճի հանդեպ կամայականության դրսեւորումն է, տնտեսության վարումից շեղվելը, գերշահույթի ստացումը, որն իր հերթին խնդիրներ է առաջացնում: Հայաստանի հանրապետության 2022-ի տնտեսության պարագայում ունենք մի վիճակ, երբ 13 տոկոս աճի պարագայում առկա է մոտ 10 տոկոսի հասնող անորոշից-անհասկանալի-անկառավարելի գնաճ: Սա` վերաֆինանսավորման աննախադեպ բարձր՝ 10.75 տոկոս պարագայում:
Ամենայն անկեղծությամբ նշում եմ, որ ակտիվ լրագրությամբ զբաղվող քաղաքացին լինի թե իր հարյուր հազարավոր հայրենակիցները, պարտավոր չեն այսօրինակ հարցերից ու դրանք խնդիրների վերածելուց պատասխանների փնտրտուքի տրվել: Փոխարենը նրանք համոզված են, որ տնտեսվարական պարզ ու հասարակ քայլերի օգնությամբ 2022-ի համար նախանշված 4 տոկոս գնաճը կարելի էր ոչ միայն զսպել, այլեւ նվազեցնել, քանզի երկիր մոլորակի վրա նման պետություններ էլ կան: Ասենք` հաց-հացամթերքների արտադրության ոլորտում արձանագրված սպասված թե աննախադեպ գնաճը հասցնել նվազագույնի, անգամ գնանկում ապահովել: Պարզից էլ պարզ է, թե ինչպես` հաց-հացամթերիքների պատրաստման հումք ցորենն ու ալյուրը սեփական երկրում արտադրելու միջոցով, քանզի դրա համար անհրաժեշտ բոլոր պայմանները կան: Վարելահողերն առկա են, ալրաղացները գործում են, միջին հզորության արտադրությունների ցանցն առկա է անգամ ամենափոքր բնակավայրերում: Մեր մարդիկ մնան վիճակը տարօրինակից մինչեւ անբացատրելի են համարում, քանզի որերորդ տարին է նորօրյա իշխանությունը հացահատիկային մշակաբույսերի արտադրության խթանման նպատակով ոչ հարուստ բյուջեից ահռելի միջոցներ է հատկացնում, հարկային զիջումների է գնում: Ավաղ, արդյունքները տեսանելի չեն, պատճառներն անհայտ: Խիստ տարօրինակ է, որ մայիս ամսին ենք անցել, իսկ ՀՀ կառավարության նիստերից որեւէ մեկում այդպես էլ չքննարկվեց գարնան գյուղատնտեսական աշխատանքների վերաբերյալ որեւէ հարց: Արդյո՞ք պատասխանատվության բաժին չունեն երկրի պարենային ապահովության համար պատասխանատու ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության պաշտոնյաները, պետական սերմնաբուծական կենտրոնները, ագրարային անվանվող գյուղատնտեսական բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները: Այս հաստատություններում գիտական թեզեր են պաշտպանվում թե ինչ է անհրաժեշտ հայաստանյան վարելահողերում հեկտարից 2 տոննա ցորենի ստացումը 6-7 տոննայի հասցնելու ուղղությամբ, որն այդպես էլ տեսականից գործնականի չի վերածվում: Պարզապես` պահանջելու ցանկություն չկա, քանզի վիճակագրական տվյալներով ամեն ինչ կարգին է, ոգեւորությունը նվազեցնելու անհրաժեշտություն չկա:
Փաստ է, որ թշնամի հարեւանի սանձարձակ պահվածքի պարագայում ՀՀ տնտեսությունը այլ որակներ պետք է ցուցաբերի, ապահովության ու անվտանգության առավելագույն ցուցանիշներ սահմանի, արտակարգ իրավիճակներին հատուկ համարժեք քայլեր ձեռնարկի: Ավաղ, վարչապետական այն մոտեցումը, թե, ասենք տնտեսության հիմնական ցուցանիշներից պետական պարտք-համախառն ներքին արդյունք համամասնությունը թեթեւ իրավիճակ է ապահովում կառավարման առումով, այսուհանդերձ ոչ քիչ թվով տնտեսագետներ մտահոգիչ են համարում, անգամ` առավել մտահոգիչ ու անգամ վտանգավոր: ԱԺ ներկայացված տարեկան հաշվետվության զեկույցում նշվում է, որ տոկասադրույքներով հանդերձ 2023-ին պարտքի մարման գումարը հասնում է 600 մլրդ դրամի, դոլարային արտահայտությամբ` 1.5 մլրդ դոլարի, որն ահռելի թիվ է մոտ 5 մլրդ դոլար կազմող ՀՀ բյուջեի եւ 10 մլրդ դոլար պարտքի պարագայում: Դժվար չէ գուշակել, թե ինչի կհանգեցնի հերթական նոր պարտք վերցնելը: Ի դեպ` Վրաստանի պետպարտքը 8 մլրդ դոլար է:
Տնտեսության վերաիմաստավորում բոլոր առումներով, ներմուծում-վերաարտահանումից առավել սեփական արդադրության արտադրանքի թողարկում, ահա այն գործելաոճը, որն առաջնահերթն անհրաժեշտ է իրականացնել արհավիրքի առջեւ գտնվելու պարագայում: Այստեղ թերեւս ցանկալի է խոստացված հայկական «Դավոս»-ի կազմակերպումը, որտեղ կհամատեղվեն աշխարհասփյուռ մեր հայրենակից գործարարների ու տնտեսագետների ջանքերը: Այդ հայկական ներուժ հայտարարվողն ու հռչակվողն ի վերջո կա չէ՞, որը ժամ առաջ հայությանը ծառայեցնելն է օրվա հրամայականը: Ի վերջո` բանկերում միլիարդներ կան, որոնք նպատակային ծրագրերի են սպասում:
ԳԵՂԱՄ ՔՅՈՒՐՈՒՄՅԱՆ
Հ.Գ.- Տեսեք ինչ է գովազդվում հայաստանյան առեւտրային ցանցում` հայկական արտադրության երկար դեղին բրինձ: Թե որտեղ է այն մշակվել, չի ասվում: Ինչ բաժին ունի այն ՀՀ հիշատակված տնտաճի մեջ` նույնպես. գաղտնի՞ք է: Դրոշները խորհրդանշում են երկրները:
