Արցախը Ռուսաստանի համար պլացդարմի է վարածվում
«Ազգ»ի զրուցակիցն է Արցախյան առաջին պատերազմի մասնակից, ռազմական վերլուծաբան Արթուր Եղիազարյանը
– Ձեզ համար պա՞րզ էր, թե մոտ երկու շաբաթ առաջ ինչ կատարվեց Արցախում, երբ ադրբեջանցիներն առաջ եկան Քարագլխի բարձունքի տարածքում ու դիրքավորվեցին:
– Տեղի ունեցածը տրամաբանական շարունակությունն է բոլոր այն քայլերի, որ անընդհատ տեսնում ենք նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունից հետո: Ադրբեջանցիներն առաջ են գալիս ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության տարածքում՝ Սեւ լճի շրջանում, այլ նաեւ Արցախում: Օգտվելով համաշխարհային իրանանցումից ու Ուկրաինայում տիրող իրավիճակից՝ փորձում են հերթական անգամ բարելավել դիրքերը: Այս պահին չեմ մտածում, որ լայնամասշտաբ պատերազմ կսկսվի, բայց դրա վտանգը կա, ու այն մի օր լինելու է: Ուսումնասիրելով հակառակորդի՝ բաց աղբյուրներում հասանելի տեղեկատվությունը, որտեղ ներկայացվում է, թե պաշտոնական Բաքուն պատերազմից հետո ինչ զինատեսակներ է գնել (դեռ չասած, որ գնումների կամ ձեռքբերումների մեծ մասն էլ փակ է, չի հրապարակվում), ապա պարզ է դառնում, որ նրանք պատրաստվում են նոր գործողությունների: Ի տարբերություն Ադրբեջանի՝ Հայաստանի զինված ուժերը մինչեւ այժմ անգամ գլխավոր շտաբի պետ չունեն (պարտականությունները պաշտոնակատար Կամո Քոչունցն է իրականացնում- խմբ.): Ինչ վերաբերում է Քարագլխի բարձունքին, ապա այն Արցախը կիսում է, ու եթե հակառակորդը տիրապետի այդ բարձունքին, ապա կկարողանա հսկել մի շարք ավտոճանապարհներ, համայնքներ ու Խաչեն գետը:
-Տեսակետ կա, որ ադրբեջանցիների համար ռազմավարական նշանակություն ունի հատկապես Խրամորթ գյուղը, որովհետեւ Աղդամում մտադիր են լայնածավալ շինարարություն սկսել, Համակարծի՞ք եք այդ տեսակետի հետ:
-Իհարկե համակարծիք եմ: Նրանք ռազմավարական խնդիր են լուծում՝ ցանկանալով ուղղակի հայաթափել Արցախը: Ու դա անում են այն ձեռագրով, որ եթե մարդիկ ինքնակամ չլքեն տեղանքը, ապա դա ստիպված անեն՝ անապահովության զգացում ունենալով, ինչն էլ հենց տեսնում ենք այսօր: Հիմա Քարագլխի մի հատվածում ամրացել, ճանապարհներ են մաքրում, կածաններ գցում, դրան զուգահեռ Փառուխ գյուղում, որ այսօր ռուս խաղաղապահների ձեռքում է, բնակչություն չկա: Ու քանի դեռ մարդիկ չեն վերադարձել, նշանակում է՝ կորցրել ենք այդ հատվածը: Այսպիսով ադրբեջանցիները փորձում են անվստահություն սերմանել նաեւ Արցախում խաղարար առաքելություն իրականցող ուժերի հանդեպ, որ ըստ նոյեմբերի 9-ի պայմանագրի՝ ժամանակավոր են գտնվում Արցախում: Չնայած կարծում եմ՝ մինչեւ այդ ժամկետի ավարտը որոշակի փոփոխություններ տեղի կունենան, ինչին պետք է պատրաստ լինենք:
– Ի՞նչ փոփոխություններ նկատի ունեք:
– Ըստ իս՝ խաղարարար առաքելություն իրականացնող ռուսական զորքերը 5-ամյա ժամկետը լրանալուց հետո հայկական 2-րդ հանրապետությունից չեն հեռանա: Ռուսաստանն Արցախում տեղակայած իր ուժերի միջոցով Մերձավոր Արեւելքում ցանկանում է հենակետ ունենալ: Չնայած Թուրքիայի պանթուրքիստական նկրտումներին, որ ցանկանում է տարածաշրջանն օր առաջ առանց Ռուսաստանի ներկայության տեսնել, այնուամենայիվ՝ Հայաստանի ռազմավարական դաշնակիցը չի լքի Արցախը:
– Արցախն, այսինքն, Արցախը պլացդա՞րմ է Ռուսաստանի համար:
– Ցավոք, այո: Մենք կորցրել ենք սուբյեկտայինությունը, հետեւաբար՝օբյեկտի վերածվել: Ամեն ինչ պետք չէ նետել ռուսների դաշտ ու ասել, թե Արցախի պատասխանատուն ու անվտանգության երաշխավորը միայն նրանք են: Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության կողմերից մեկն էլ Հայաստանն է ու պարտավորություն ունի Արցախի նկատմամբ: Հայաստանը պարտավոր է օր առաջ ուղղել մեջքը, ինչից հտո միայն թե՛ դաշնակիցը, թե՛ թշնամին հաշվի կնստի մեզ հետ:
– Խոսում ենք ադրբեջանական բանակի զինանոցը համալրելու մասին, այնինչ 44-օրյա պատերազմից հետո անհայտ է՝ արդեն Հայաստանի օդը փա՞կ է, թե՞ ոչ:
– Կդժվարանամ մեկնաբանել, քանի որ իշխանությունը 44-օրյա պատերազմից հետո տեղեկատվություն տրամադրելու հարցում խիստ ժլատ է: Փաշինյանի իշխանությունը պետության անվտանգությանն ու պատշպանությանը վերաբերող հարցերում սակավախոս է՝ ոչ թե ռազմական կամ պետական գաղտնիքի դրույթներից ելնելով, այլ պարզապես նախընտրում է քիչ խոսել, որ ցավոտ ու խնդրահարույց հարցերը հնարավորինս քիչ քննարկվեն, իսկ դա արդեն տագնապեցնող ու մտահոգիչ է:
– Շուտով մեկ տարի կլինի, ինչ ադրբեջանական զորքը ներխուժել է Հայաստանի սուվերեն տարածք՝ Սեւ լիճ, ու հրաժարվում է նահանջել: Ձեզ համար պա՞րզ է, թե ինչ տեղի ունեցավ մեկ տարի առաջ:
– Սեւ լճի այդ հատվածը, որտեղ տեղակայվել են ադրբեջանական զորքերը, Սյունիքի մարզի ամենանեղ հատվածն է, ու դա մտածելու տեղիք է տալիս, որ հնարավորության դեպքում ռազմական ճանապարհով Հայաստանը երկու մասի կբաժանեն՝ վերցնելով, այսպես ասած, բաղձալի «միջանցքը»: Եթե ուղիղ գծով նայենք, ապա Սեւ լճից դեպի Նախիջեւանի Շախբուզի շրջան ամենակարճ հատվածն է: Տեսակետ կա, որ այդ ամենը դիտավորություն է: Պաշտոնյաներն ասում են՝ երբ որ սահմանագծման ու սահմանազատման ժամանակը գա, նրանք հետ են քաշվելու: Բայց ի՞նչ է նշանակում՝ հակառակորդն այսօր քո սուվերեն տարածքում է, իսկ դու խոսում ես «ժամանակ կգա, կհեռանան» ձեւակերպումներով: Այս ամենը հիմք է տալիս մտածելու, որ թշնամուն միտումնավոր են թողել մուտք գործել Հայաստան, որ առեւտրի ճանապարհով հարցը լուծվի: Ադրբեջանցիներին մինչեւ դուրս չշպրտես, դուրս չեն գա ոչ մի տեղից:
– Բայց հանուն արդարության պետք է ասել, որ պատերազմը նոր էր ավարտվել, հայկական զինված ուժերում զինվորականների ու միջոցների՝ տեխնիկայի, զենքերի, պակաս կար, ու այս ամենն էլ կարող էր հակառակորդի առաջխաղացմանը նպաստող գործոն լինել:
– Իհարկե ճիշտ դիտարկում եք ներկայացնում: Թշանմին օգտվում է մեր բացերից, սխալներից ու թույլ կողմերից: Օրգանիզմն ախտահարվում է բացված վերքից. հիմա սահմանի այն հատվածները, որ դեռ թույլ են, կազմակերպված չեն, բնականաբար թշնամին հենց այդտեղից է փորձում խոցել:
Զրույցը՝ ՍԵՎԱԿ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԻ