Ադրբեջանը հարստացնել արսենալը: Նախագահ Իլհամ Ալիեւն օրերս հայտարարել է, որ ադրբեջանական բանակը շարունակում է նոր սպառազինությունների գնման գործընթացը, եւ արդեն բազմաթիվ պայմանագրեր են ստորագրել՝ թե՛ անօդաչու թռչող սարքեր, թե՛ խոցման բարձր ճշգրտություն ունեցող հեռահար հրթիռներ ձեռք բերելու համար: «Մեզ համար բանակն ամրապնդելը թիվ մեկ խնդիրն է: Պատերազմից հետո բանակաշինության համար նորանոր քայլեր են մշակվում եւ իրականացվում: Եվ քանի որ աշխարհաքաղաքական իրավիճակը գնալով սրվում է ու մեր տարածաշրջանում նոր սպառնալիքներ կան, Հայաստանում էլ գլուխ են բարձրացնում ռեւանշիստական ուժերը, հետեւաբար բանակը վերազինելը պարզապես անհրաժեշտ է»,- ասել է Ալիեւը:
Սրան զուգահեռ՝ ի՞նչ քայլեր է անում Հայաստանը: Արժանահավա՞տ են արդյոք իշխանական պատգամավորների հայտարարություններն այն մասին, թե Հայաստանը վերջին երեք տարում երկու անգամ ավելի զենք է գնել, քան՝ նախորդ տասը տարիներին, անվտա՞նգ է արդյոք Հայաստանի օդային սահմանը: Թվարկված ու հարակից այլ հարցերի շուրջն «Ազգ»-ը զրուցել է ռազմական փորձագետ, պահեստազորի փոխգնդապետ, Ռազմական ինստիտուտի նախկին դասախոս Հրաչյա Պետրոսյանցի հետ:
– Պարոն Պետրոսյանց, Ալիեւը բարձրագոչում է հեռահար հրթիռների ձեռքբերման մասին ու ընդգծում՝ թիրախում ոչ միայն «Հայաստանի ռեւանշիստական ուժերն են», այլեւ՝ «տարածաշրջանի սրվող իրավիճակը»: Ի՞նչ «մեսիջ» կա վերոնշյալ հայտարարության տողատակերում:
– Տարածաշրջանի ռազմաքաղաքական իրավիճակը, այո, բավականին բարդ է, իսկ Ադրբեջանը ներքաշված է աշխարհաքաղաքական այնպիսի խաղերի մեջ, որ ուղղված են նաեւ Իրանի դեմ: Ադրբեջանը մինչեւ այս՝ հեռահար հրթիռներ ձեռք բերելու մասին հայտարարելը, իր զինանոցում ուներ եւ ունի բավարար միջոցներ, որ կարող է խոցել Հայաստանի որեւէ կետ: Հետեւաբար՝ նրա հայտարարության հռետորաբանությունը ոչ միայն Հայաստանին, այլեւ Իրանին էր ուղղված:
– Այսինքն՝ հարկ եղած դեպքում այդ հրթիռները նաեւ Իրանի՞ գլխին կպայթեն:
– Ոչինչ պետք չէ բացառել: Համակողմանիորեն վերլուծելով բոլոր դեպքերն ու իրադարձությունները՝ տարածաշրջանի պետությունների առաջնորդների քաղաքական տեքստերը, նրանց այցերն այլ երկրներ, նկատում ենք՝ Ադրբեջանը ներքաշված է հակաիրանական խաղի մեջ, ինչն ակնհայտորեն ընդգծվում է Ադրբեջանի ու Իսրայելի խորն ու մտերմիկ հարաբերությունների համատեքստում:
– Իսկ մեր բանակը 2020-ի աղետաբեր ու ավերիչ պատերազմից հետո մեջքն ուղղո՞ւմ է:
– Յուրաքանչյուր պետություն միշտ ու որեւէ ժամանակ պետք է մեծացնի ռազմական պոտենցիալը: Եթե թշնամին նոր զենք է գնում, ապա դրա կրկնակին ու եռակին պետք է ձեռք բերել: Տասնամյակներ շարունակ մենք, ցավոք, այդպես չենք գործել, ինչի հետեւանք էլ 2020-ի պատերազմը եղավ:
Ինչ վերաբերում է հարցին, թե պատերազմից հետո ի՞նչ է արվել բանակը վերազինելու համար, ապա հասարակությանը հասանելի տեղեկություններով՝ որոշակի քայլեր արվել են, արվում են: Գուցե՝ ավելին է արվում, պարզապես դրա մասին չի բարձրաձայնվում, ինչն օրինաչափ է ռազմական գաղտնիքի տեսանկյունից, շատ բաների մասին պետք չէ բարձրաձայնել: Բանակը պետք է լուռ զարգացնել:
– Բայց արդյո՞ք այժմ զարգացնում են:
– Կարծում եմ՝ ոչ:
– 44-օրյա պատերազմի ժամանակ ամենից հաճախ հնչող խոսքը, արտահայտությունը, մտահոգությունը հետեւյալն էր՝ «օ՛դը փակեք»: Բայց 2021-ի սեպտեմբերյան մեկօրյա պատերազմի ժամանակ տեսանք, որ արդեն ոչ միայն Արցախի, այլեւ Հայաստանի օդն է անպաշտպան:
– Գիտեք՝ ունեցած կամ ձեռք բերած ռազմական տեխնիկան չի լուծում ոլոտի հիմնախնդիրները: Դեռեւս 2018-ին, երբ զորացրված սպաների միության ներկայացուցիչներով հանդիպել էինք փոխնախարար Գաբրիել Բալայանի հետ, ես, արձագանքելով ռազմական նոր տեխնիկա ձեռք բերելու պայմանավորվածությունների ու բանակցությունների մասին նրա տրամադրած ինֆորմացիային, հարց տվեցի՝ ո՞ւմ են պետք պայմանավորվածությունները, եթե այդ ամենը մնալու է պահեստներում, չի օգտագործվելու, քանի որ մասնագետներ չունենք: Մեր բանակի խնդիրն, առաջին հերթին, մասնագետների պակասն է: Հիմա էլ եմ նույն հարցը տալիս՝ ունե՞նք անհրաժեշտ մասնագետ-կադրեր, որ կարողանան օգտագործել այն տեխնիկան, որ ունենք կամ կունենանք ապագայում: Գաղտնիք չէ նաեւ, որ վերջին տարիներին Ռազմական ինստիտուտում դիմորդների ու ընդունվողների լուրջ պակաս կա: Եվ մենք, փաստորեն, ոչ միայն որակ, այլեւ քանակ չենք կարողանում ապահովել:
Զենքից ու ռազմական տեխնիկայից առավել ռազմի դաշտում կարեւոր է զինվորների բարոյահոգբանական վիճակը: Մարտական գործողություններում հաջողություն գրանցելու թիվ մեկ գրավականը զորամասի ներդաշնակումն է: Եթե նույնսիկ մակերեսորեն վերլուծում ենք 2020-ի մարտական գործողությունները, ապա կտեսնենք՝ այն ստորաբաժանումները, այն զորամասերը, որ ներդաշանկված էին, ունեին մարտական պատրաստվածության որոշակի աստիճան եւ բարոյապես պատրաստ էին, կատարել են իրենց խնդիրը: Չներդաշնակված ստորաբաժանումները համատեղ մարտի տանելու հետեւանքը մարտական առաջադրանքի տապալումը կարող է լինել:
– Հակառակորդը մոտ տասն օր է պարբերաբար կրակում է Հայաստանի ու Արցախի շփման գծի ուղղությամբ, հնարավո՞ր է՝ կրակոցներին ավելի խոշոր ու լայնածավալ ռազմական գործողությունները հաջորդեն:
– Հարցին պատասխանելուց առաջ նախ եկենք բանաձեւենք՝ ի՞նչ է պատերազմն ու ե՞րբ է սկսվում այն: Դա քաղաքականության շարունակությունն է, որ սկսվում է այն ժամանակ, երբ հակամարտող կողմերից մեկն իր կամքը քաղաքական ճանապարհով չի կարողանում թելադրել մյուս կողմին: Եվ Բաքուն, գրեթե ամենօրյա ռիթմով խախտելով հրադադարի ռեժիմը, հենց այդ՝ իր կամքը թելադրելու քաղաքականությունն է փորձում առաջ մղել:
Ենթադրություն անել չեմ ցանկանա, բայց բոլորին հասանելի տեղեկատվությունը վերլուծելով՝ կարող ենք եզրահանգել, որ ավելի լայնածավալ ռազմական գործողությունների որոշակի վտանգ ու սպառնալիք կա: Այժմյան իրավիճակը թեեւ ոչ ամբողջությամբ, բայց համեմատլի է 2020-ի ամռան հետ: Այն ժամանակ նույնպես ադրբեջանցիները մի քանի զորավարժություններ արեցին, դրանց անվան տակ մոբիլիզացիա իրականացրին ու Թուրքիայից ռազմական տեխնիկա բերեցին սահմանի մոտ ու այդպես էլ այդտեղից չհեռացին: Հետո բանակային 6-րդ կորպուսը ստեղծեցին ու զորքն առաջ քաշեցին սահմանի ուղղությամբ: Այժմ թեեւ այդ ծավալները չկան, բայց Բաքուն նորից զորավարժություն է իրականացնում ու դրա անվան տակ թե՛ զորքն է առաջ բերում, թե՛՝ ուժեր կուտակում սահմանի երկայնքով: Իսկ դա արդեն իսկ որոշակի վտանգ է:
– Ռազմական ոլորտի մասնագետներից ոմանք կարծում են, որ Ադրբեջանի հաջորդ հարձակումը կարող է լինել շփման գծի այն հատվածից, որտեղից դա ամենաքիչն ենք սպասում:
– Կարծում եմ՝ բոլոր կողմերից էլ կարող է հարձակում լինել, հարցն այն է, թե որքանով ենք ճիշտ պատկերացնում հակառակորդի ծրագրած պլանները: Պետք է վերլուծել հնարավոր բոլոր տարբերակները, սցենարները ու պատրաստ լինել դրանց: Ամեն դեպքում հասկանում ենք՝ նրանց քաղաքականությունը Զանգեզուրին է ուղղված, հետեւաբար մնացած բոլոր ուղղություններով ինչ շարժում կամ հարված էլ որ լինի, ուշադրությունը շեղելու նպատակով է արվելու:
Զրույցը՝ ՍԵՎԱԿ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԻ
