Վերջին մի քանի օրերին ռուսաստանյան պաշտոնական ու փորձագիտական շրջանակներում առնվազն լուրջ դժգոհությունների ալիք է բարձրացել՝ կապված ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի որոշ հայտարարությունների եւ Հայաստանյան այնպիսի իրադարձությունների հետ, որոնց Մոսկվան ավանդաբար նյարդայնորեն է արձագանքում:
Խոսքը վերաբերում է ե՛ւ Բերձորի միջանցքի իրավիճակի հետ կապված ՌԴ խաղաղապահների հասցեին հնչած քննադատությանը, ե՛ւ իտալական պարբերականին օրերս Փաշինյանի հարցազրույցում Մոսկվայի որպես դաշնակցի պահվածքից դժգոհությանը կամ Ռուսաստանի արտգործնախարարության ներկայացուցչի հերթական մեղադրանքին մեր ԱԳՆ խոսնակի պատասխանին, ե՛ւ Հռոմի ստատուտին միանալու հարցի մեր խորհրդարանի օրակարգ մտնելուն, ե՛ւ խաղաղապահ առաքելության գծով Հայաստանում օրեր հետո կայանալիք հայ-ամերիկյան համատեղ զորավարժությանը:
Այս խնդիրներին ակտիվորեն անդրադարձող մոսկովյան «Եվրասիա դեյլի» լրատվական գործակալությունը սեպտեմբերի 3-ին հրապարակած իր մի հոդվածը վերնագրել է այսպես. «Փաշինյանը Ղարաբաղի իրավունքի մասին Բաքվի հետ չի վիճում, բայց պնդում է, որ Մոսկվան վիճի»: Սա այն իրավիճակի մասին է, երբ ռուսական կողմը, ի դեմս իր ԱԳՆ-ի, ՀՀ վարչապետին է մեղադրում Արցախն Ադրբեջանի մաս ճանաչելու եւ դրանով իրավիճակ փոխելու հարցում, իսկ հայկական կողմը դա հայտարարում է Ռուսաստանի կողմից պատճառաբանություն՝ Բերձորի (Լաչինի) միջանցքի հարցում ստանձնած պարտավորությունը չկատարելու համար: Բերվում է ըստ երեւույթին ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի արտահայտած այն միտքը, թե բոլորն են ճանաչում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը եւ ՌԴ նախագահ Պուտինն էլ է 2020 թ. նոյեմբերի 17-ի իր հարցազրույցում ասել, որ Ղարաբաղն Ադրբեջանի մաս է:
Մինչդեռ, այս վերջինի մասին ասվում է հոդվածում, Ռուսաստանի առաջնորդն այդ արտահայտությունն անելիս ընդգծել է՝ «միջազգային իրավունքի տեսակետից»: Հոդվածագրի մեկնաբանությամբ, այդ հիշատակումն անտեղի չէ, միջազգային իրավունքը կոչ է անում հարգել տարածքային ամբողջականության, այդ թվում եւ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության սկզբունքը, բայց միջազգային իրավունքի մեկ այլ սկզբունքը՝ սեւով սպիտակի վրա ամրագրված ՄԱԿ-ի կանոնադրությունում, ասում է ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի մասին, որպես միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքի: Եվ այս երկուսի համակցության մշակման համատեքստում են տեղի ունեցել ղարաբաղյան առաջին պատերազմից հետո բանակցությունները, Մոսկվայի կողմից նույն մոտեցումն է եղել նաեւ 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության տեքստը կազմելիս: Եվ հենց դրա մասին է խոսել Պուտինը Վալդայի ֆորումում՝ Ալեքսանդր Իսկանդարյանի հարցին ի պատասխան նշելով, որ Արցախի կարգավիճակի հարցում Մոսկվան կաջակցի Երեւանի դիրքորոշմանը:
Նման պնդումների հետ կապված մանրամասներում, իհարկե, կարելի է վիճել, բայց դա առանձին խոսակցության նյութ է: Հիշյալ հոդվածում, սակայն, կա առնվազն մի հարցադրում, որը գուցե ավելորդ չի լինի հիշել առաջիկայում, եթե փորձելու լինենք այնուամենայնիվ ինչ-որ բան փոխել:
Փաշինյանը, ինչպես նշում է հոդվածի հեղինակը, Պրահայից հետո խոսում է Արցախն Ադրբեջանի մաս ճանաչելու, բայց ոչ մի բառ չի ասում Արցախի ինքնորոշման իրավունքի մասին: Բոլորովին այլ պատկեր կլիներ, եթե նա Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ճանաչելու հետ մեկտեղ դա էլ ասեր: Ալիեւն, իհարկե, չէր համաձայնի: Բայց այդ դեպքում Փաշինյանը կարող էր իր կողմից ասել. «Այո, մենք ճանաչում ենք Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, բայց Երեւանը միաժամանակ ընդգծում է Արցախի ինքնորոշման իրավունքը եւ որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ կնպաստի ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը համապատասխան այդ իրավունքի իրացմանը: Օրինական իրավունք, որն Արցախի (հոդվածում հենց այս անունն էլ տրվում է) հարցում ոչ մեկ անգամ արտացոլվել է միջազգային փաստաթղթերում, այդ թվում՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարություններում:
Եվ, ըստ հրապարակման, ստացվում է, որ Երեւանն ինքը Արցախի հարցում Բաքվի հետ ոչ մի վեճ չունի, ամբողջովին հրաժարվում է Արցախից, բայց պնդում է, որ Բաքվի հետ վեճը շարունակի Մոսկվան:
Այդպես ճի՞շտ է, թե՞ ոչ. երեւի այս էլ է խնդիրը:
ԳԵՂԱՄ ՄԿՐՏՉՅԱՆ