Այս կյանքում ոչինչ պատահական չի լինում: Իր ողջ լրագրողական եւ քաղաքական գործունեության ընթացքում նա մշտապես հետապնդեց Արցախի հարցն ու Հայոց ցեղասպանության ճանաչման խնդիրը, եւ Աստծո կամոք վերջին հրաժեշտն էլ տեղի ունեցավ ապրիլի 24ին Պրահայի Ստրաշնիցեի գերեզմանատանը: Այստեղ էին հավաքվել ոչ միայն ընտանիքի անդամներն ու զինակից ընկերները, գործընկերները, այլեւ չեխահայ համայնքի ներկայացուցիչները:
Հայաստանի 1988 թվականի երկրաշարժից հետո, Ղարաբաղյան շարժման առաջին օրերից հայկական հարցի հետ կապված հեռուստալրագրող-քաղաքական գործիչը մշտապես խոսեց ու տարածեց հայությանն աջակցող իր խոսքը, փորձեց նպաստել իր ուժերի ներածին չափով: 2006ին նաեւ իր ջանքերով Չեխիայի սենատում կազմակերպվեց Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված միջազգային գիտաժողով, որը հեռարձակվեց չեխական հեռուստատեսությամբ: Բայց քանի որ այս հարցում խորհրդարանում համակիրներ ու աջակիցներ չուներ, սպասում էր հարմար պահի, որպեսզի բարձրացներ Ցեղասպանության ճանաչման հարցը:
Դեռեւս 2005 թվականին մեզ հետ զրույցում ասում էր, որ Չեխիան պետք է ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը, բայց ամենակարեւորը Թուրքիայի կողմից ճանաչումն է: «Թուրքիան պետք է թոթափի իր անցյալի բեռը»,- ասում էր նա:
Ապա պատասխանելով մեր հարցին նշում էր. « Ցեղասպանության ճանաչումն ունի մի հիմնական նշանակություն, որը կկարգավորի ռուսական ազդեցությունը Հայաստանի վրա: Ռուսաստանն այժմ Հայաստանի համար ոչ միայն դաշնակից է, այլեւ փրկության քար: Հայաստանն այդ դաշնակցի կարիքն ունի, քանի որ զգում է թուրաքական ազդեցությունից պաշտպանվելու կարիք: Եթե Թուրքիան դառնա նորմալ ժամանակակից եվրոպական պետություն, եւ ունենա նորմալ տնտեսական ու քաղաքական հարաբերություններ Հայաստանի հետ, Ռուսաստանի ազդեցությունը Հայաստանի վրա օրեցօր կնվազի: Հետեւաբար Թուրքիայի կողմից ճանաչումն ունի նաեւ ստրատեգիական նշանակություն Հայաստանի համար»: Ժամանակը ցույց տվեց, որ Թուրքիան նման պետություն դառնալու ցանկություն չունի:
Իհարկե, 2005 թվականին տրված գնահատականը, միգուցե, այսօր այդպես չձեւակերպեր, մանավանդ 2020 թվականի Արցախյան պատերազմից հետո: Մինչդեռ 2019-ին այն կարծիքին էր, որ ուժով Ղարաբաղին տիրելու բոլոր փորձերը անհաջողության են մատնվելու: 2023 թվականի մեր հանդիպման ժամանակ նա արդեն մտահոգ հարցնում էր Արցախում տիրող վիճակից, եւ դեռ չէր էլ պատկերացնում, որ հնարավոր է նման ողբերգական հանգուցալածում: Նա հավատում էր արցախցիների հաղթանակին եւ չէր ենթադրում, որ կարող է հայերի նոր ցեղասպանություն լինել, այս անգամ՝ Արցախում:
Չեխիայի խորհրդարանի Պատգամավորների պալատը 2017 թվականին ճանաչեց հայերի ցեղասպանությունը այն ժամանակ, երբ ինքն արդեն Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր էր, բայց այնտեղ էլ շարունակում էր ակտիվորեն մասնակցել Հայաստանի հետ կապված հարցերի քննարկումներին եւ իր նպաստը բերել թե՛ Արցախին, եւ թե՛ Ցեղասպանության ճանաչման խնդրին: Նա այն կարծիքին էր, որ Եվրոպական Միության երկրները պետք է ճանաչեն Արցախի անկախությունը: Սակայն այդ ցանկությունը ոչ միայն չիրականացավ, այլեւ ողջ Արցախը պարպվեց:
Իսկ մեզ մնացին բարի հիշողությունները մի մարդու մասին, որի համար մշտապես առաջնային էին մարդու իրավունքներն ու ազատությունները:
Հիշատակն արդարոյն օրհնութեամբ եղիցի:
ՀԱԿՈԲ ԱՍԱՏՐՅԱՆ
Պրահա
