Ցորենի փոխարեն կիվի, ատոմակայանի փոխարեն՝ արեւային կայան…
Շփոթվածի ու շփոթմունքի միջավայր է հիշեցնում հայաստանյան իրականությունը: Մի բան է, եթե այն ստեղծում են փողոցներում հարցախույզներ անցկացնողները եւ բոլորովին այլ՝ երբ այն ասպարեզ են նետում պետական այր ներկայացողները: Եթե առաջինները հարցից անակնկալի եկած 70-80-ամյաներ են, պահի տակ շփոթահարվածներ, նույնն անհարմար է մտածել երկրորդների պարագայում, քանզի նրանց խոսույթը հիմնականում ու բացառապես իրենց առօրյայի շուրջ է: Ասենք, ինչ էր նշանակում նախարարներից մեկի այն հայտարարությունը, ըստ որի Գյումրին դառնալու էր չոր նավահանգիստ: Կարծես պահի տակ արված արտահայտություն էր, որից ոչ նախարարը պատկերացում ուներ, ոչ էլ այն իրականացնելու կոչվածները, քանզի չոր նավահանգիստս ո՞րն է:
Արտառոց էր Տաուշի մարզպետներից մեկի այն հայտարարությունը, ըստ որի նախատեսում էր իրեն պահ տրված տարածքը դարձնել… կիվի մշակաբույսի այգեստան, քանզի այն միջազգային շուկայում մեծ պահանջարկ ունի: Պարզ չէր ինչո՞ւ ոչ բանանի, որը հաջողությամբ իրականացնում են մարզի առանձին ֆերմերային տնտեսություններ, որի պահանջարկը շատ ավելի մեծ է, հատկապես փոքր տեսակների պտուղների: Հիմա ընդհանրապես մարզի կողմնորոշման մասին որեւէ զրույց չկա, եթե բացառենք տնամերձերում սալորի այգիներ հիմնելու կառավարական ծրագիրը: Ծավալներն աննշան են, ոգեւորությունը՝ ահռելի: Որ երկու անձից բաղկացած ընտանիքի ճաշին անհրաժեշտ մի քանի ցողուն կանաչու համար հարկ կլինի շուկա գնալ, դա ոչինչ, ինչպես եւ… ձմռան նախապատրաստման խնդիրները՝ ոչինչ:
Ոչինչների շարքը կարելի է շարունակել, քանզի ըստ ՀՀ նախագահի մի հայտարարության, երկրում փողի խնդիր չկա: Արդեն հիշատակված ճաշի համեղությանն անհրաժեշտ կանաչին գնելու համար կենսաթոշակը բարձրացնելու նպատակով փող չկա, քանզի պետական պարտքի տոկոսադրույքը մարելուն անհրաժեշտ 1 մլրդ դոլարի ժամկետն է մոտենում, խաղ ու պար չէ, այլ՝ միջազգային պարտավորություն: Եթե հիշյալ գումարը հաջողվեր մի 200 մլն դոլարով նվազեցնել, կարելի կլիներ թե՛ խոստացված մանկապարտեզների ու դպրոցների շահագործման հարցը լուծել, թե՛ ուսանողներին կրթաթոշակներ սահմանել, մի գումար էլ առողջապահության անհետաձգելի ֆինանսավորումներին հատկացնել: Բայց չէ, թող դրամային ու դոլարային ավանդներն ավելանան, պահուստային ու կենսաթոշակային ֆոնդերն աճեն եւ ուռճանան, հանկարծ ու դրանցով առաջնահերթ անհրաժեշտ ծրագրեր ասպարեզում չհայտնվեն, ներմուծողները խնդիրներ չունենան:
Ախ այդ ներմուծողները: Ցորենի անհրաժեշտ նվազագույն ծավալներն ինչ է, որ չենք կարողանում արտադրել, սերմերի մասին հիշելն էլ անիմաստ է: Դե, ոլորտի պատասխանատու ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարը հայտարարեց, որ երկրի բարեբեր վարելահողերում հացահատիկային մշակաբույսեր արտադրելը նպատակահարմար չէ, քանզի իր ու նախարարության մասնագետների հեկտարի հաշվով ծախսերն ու շահույթը համահավասար են ստացվում, նպատակահարմար է դրսից գնումներ իրականացնել: Որ երկրի տարբեր մարզերի հարյուրավոր ֆերմերներ տարիներ շարունակ չեն հրաժարվում հացահատիկ մշակելուց, կան հեկտարից 5-6 տոննա բերք ստացողներ, դա ոչինչ, նպատակը դրանք չնկատելն է, սեփական անկարողությունը քողարկելը:
Այս առումով առայժմ տարօրինակ դիտարկենք, թող ների մեզ ՀՀ վարչապետը, երկրի էներգետիկային նվիրված իր մի մոտեցումը: Կառավարության նիստում հայտարարեց, որ առանց ցուցադրական ժապավեններ կտրելու արարողության երկրում կառուցել ու շահագործում են Մեծամորի ատոմակայանը կրկնակի գերազանցող ֆոտովոլտային արեւային կայաններ, ընդհանուր 850 մեգավատ: Այստեղ տարօրինակ ոչինչ չկա, քանզի Մեծամորի գործող 2-րդ էլ. բլոկի հզորությունը 407 մգվատ է, ընդունենք արեւայինների կրկնակի հզոր լինելը: Սակայն արի ու տես, որ ատոմակայանը վերաշահագործումից հետո յուրաքանչյուր տարի մոտ 2,2-2,4 մլրդ կվտժամ էլեկտրաէներգիայի արտադրություն է իրականացնում, երբ գործող 850 մգվատ արեւայինների 2024 թվականին ողջ արտադրածը 975 մլն կվտժամ է: ըստ Հայկական սովետական հանրագիտարանի «Էներգետիկա» հրապարակման բաժնի նյութերի, Մեծամորի էլկայանի երկու բլոկները միասին, 815 մգվատ միացյալ հզորության, 1985 թվականին արտադրել են 5,7 մլրդ կվտժամ էլեկտրաէներգիա, որը մոտ վեց անգամ գերազանցում է արեւային կայանների արտադրածի ցուցանիշը: Արդյո՞ք հարկ է դիտավորության նշանների փնտրտուքի տրվել վարչապետի հայտարարությունում, որպիսի մոտեցում չենք ցուցաբերի նշված մյուս պարագաներում:
Ցավալի է, եթե այլ գնահատական չտանք, որը հայաստանաբնակին ուղեկցում է շփոթվածի ու շփոթմունքի շարունակվող առօրյայում:
ԳԵՂԱՄ ՔՅՈՒՐՈՒՄՅԱՆ