Հայաստանյան մերօրյա միջավայրը բազմաբնույթ իրադարձությունների կիզակետ է հիշեցնում, որին մղձավանջ արտահայտությունն առավել է բնութագրական: Ծանոթ-բարեկամին ուղղված միանգամայն անմեղ «ինչպես ես» դիմելաձեւն այնպիսի գնահատականի է արժանանում, կարծես այն անձնական կյանքը փորփրելու փորձ է համարվում, մինչդեռ հարցը զրուցակցի առողջությանը, աշխատանք ունենալուն ու կենցաղին է վերաբերվում: Մարդն ինչպես արտահայտվի, որ լավ չէ, իր աչքերի առաջ մեծացած հարեւանի հերոս տղային հուղարկավորեցին, որ դեղատնից կենսաթոշակառու ծնողների համար գնած դեղերը ոչ միայն անտանելի թանկ են, այլեւ ավելացված հարկ կոչվող հարկատեսակով են հարկվում, որ գնած կաթնեղենը ցուցափեղկում հարեւանությամբ դրվածի համեմատությամբ մի փոքր էժան է, քանզի կաթ պարունակող մթերք է անվանվում, որը տնեցիների դժգոհությունն է առաջացնում: Առօրյան գաղջ միջավայր է հիշեցնում, որտեղ ազերի թուրքի սանձարձակությունը զսպել չի հաջողվում, հայոցս սահմանին անորոշություն է, որն իր արտացոլումն է հաստատում նաեւ ներհանրապետական առօրյայում:
Այս ընթացքում իշխանության ներկայացուցիչները խոսում են, խոսում ու խոսում, կարծես իրենց գործն ու անելիքները հենց դա է որ կա, այլ ոչ` ինչ-որ խնդիրների լուծումը, դրանք գերխնդիրների չվերածելը, մարդկանց կյանքն ու կենցաղը բարելավելը, բոլոր առումներով անվտանգային մտահոգությունները կանխելն ու փարատելը: Ասպարեզ է նետվել էապես քննարկման ենթակա խաղաղություն, կրթություն, բանակ կարգախոսը, որի հիմնական մասի տեսանելիությունն այնքան է շղարշված, որ թվում է դրա հեղինակներն էլ թունելի վերջում լույսի նշույլ չեն նկատում: Օրը քանի անգամ է կարելի տարվա ընթացքում ՀՀ կառավարության սուբսիդավորմամբ վերականգնվող տարբեր նշանակության ճանապարհների վերանորոգման մասին հիշեցնել, նշել այն մանկապարտեզների ու դպրոցների թվերը, որոնք կառուցվելու են մինչեւ 2026 թվականը, խոսել գործող Մեծամորի ատոմակայանի շահագործման հուսալիության ժամկետից ու նոր ջերմա-միջուկային կայանի կառուցման հարցերից, որի ոչ հզորությունն է հայտնի, ոչ ֆինանսավորման ձեւը, ոչ էլ տեղակայման վայրը: Ժամ չի լինի, որ չխոսվի ինտենսիվ այգիների ու խելացի անասնագոմերի սուբսիդավորումից, արտահանմանն ուղղված պետական աջակցությունից ու քաղաքականություն հայտարարվողից, երբ ամենուր խնդիրներ են ու դժգոհություններ, ոստիկանական միջամտություններից մինչեւ ձերբակալություններ, դատարանների գործունեության անիմաստ ծանրաբեռնումներ: Աստված իմ, մինչեւ ե՞րբ է հնարավոր դիմանալ այս վիճակին:
Այսուհանդերձ պարզվում է ելք կա, որն իրականացնելու նպատակով բարձր որակավորում ունեցող մասնագետներին արտերկրներից Հայաստան հրավիրել-բերելու ծրագիր է մշակվել: Պետական հաստատությունների գործունեությանը մասամբ իսկ ծանոթ տեղեկացվածները կվկայեն, որ ծանոթ աշխատաոճ է, եթե գործնականում դրա կիրառումը կարելի է աշխատաոճ համարել: ՀՀ քաղաքացիս, որն իշխանական ոգեւորումների արդյունքում նաեւ ակտիվ լրագրությամբ է զբաղվում, ՀՀ վարչապետ Ն. Փաշինյանին ուղղված երկրի պարենային ապահովության ու պարենանվտանգության հարցի քննարկման կապակցությամբ հրավիրվեց 2019 թվականին դեռ գործող ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարություն: Պարզվեց, որ ընդունելություն իրականացնող նախարարի պարտականությունները կատարող պաշտոնյան շաբաթներ առաջ է երկրից ամբողջ 30 տարիներ բացակայելուց հետո ՀՀ տնտեսության որոշիչ դիրքում հայտնվել, խնդիրներից տեղյակ չէ, որն առանց երկմտելու հաստատեց: Արդյունքում շաբաթներ անց էլ՝ ավելի բարձր պաշտոնի նշանակվեց վերհանրապետական կառույցներից մեկում: Հայաստանյան հանրությունը համանման աշխատաոճի ականատես է դարձել ոչ մեկ անգամ, երբ բարձր դիրք-պաշտոնի հավակնորդը մի քանի ժամով այլ վայրում է հրամանագրով պաշտոնավարում, համապատասխանեցվում ինչ-ինչ չափանիշերի, ապա նոր նշանակում ստանում:
Լրագրողական գործունեության առումով տեղյակ եմ նաեւ բոլորովին այլ իրողությունների: Եվրոպայում աշխատելու օրինական իրավունք ստացած ՀՀ-ում ճարտարագետի մասնագիտական կրթություն ունեցող մեր հայրենակիցը աղբ համարվողի նորովի օգտագործման ընկերություններից մեկում աշխատանքի է անցնում: Շուրջ 10 տարի մասնակցում է գնալով ընդարձակվող ընկերության գործունեությանը, ակտիվորեն ընդգրկվում է Եվրոպայում, հետխորհրդային հանրապետություններում, Միջինարեւելյան տարածաշրջանում կառուցվող աղբի վերամշակման ու հետագա օգտագործման աշխատանքներում: Ինչպես մեր շատ հայրենակիցներ, սույն մասնագետն էլ արձակուրդներն անց է կացնում հայրենիքում, որոնցից մեկի ընթացքում, տիրող ոգեւորության ալիքի ազդեցության տակ այցելում է Երեւանի քաղաքապետարան: Մայրաքաղաքում հավաքվող կենցաղային աղբի ծավալները հիմք են տալիս համոզվելու, որ 4 մլն եվրոյի սահմաններում նախատեսվող աղբի վերամշակման հզորությունում այրման ենթակա հումքը Երեւանի համար լավագույն տարբերակ է: Թե՛ համապատասխան վարչության պետը, թե՛ քաղաքապետի տեղակալը ողջունում են առաջարկը եւ… հեղինակին ուղղորդում դեպի քաղաքապետարանում որեւէ պաշտոն չզբաղեցնող անձի կողմը: Մեր հայրենակցի մտերիմներն այստեղ ընդհատում են իրենց զրույցը, որի հետեւանքը պարզ է հանրությանը. կենցաղային աղբի արդյունավետ այրման հզորության կառուցման շուրջ որեւէ ասելիք պարզապես չկա, աղբը հավաքվում է, հողով ծածկվում ու վերջ:
Փոխարենը կա, ասենք, հայկական արբանյակ հայտարարողի շուրջ որոշակի անընկալելի խոսույթ, որը ՀՀ տնտեսությանն ինչ-ինչ հնարավորություններ է ընձեռում: Թե դրանք ե՞րբ կոնկրետ կիրառություն կունենան, հայաստանյան գործարար միջավայրը տեսանելի, թող լինի աննշան, զարգացում կգրանցի, անհայտ ու անտեսանելի է: Առայժմ տեսանելին վարչարարական հնարքներով տնտեսության ստվերային հատվածից հանված աշխատատեղերն են, որոնք այնպիսի ոգեւորությամբ են ներկայացվում, կարծես տնտեսության պատասխանատուները նոր հեծանիվ են հայտնագործել: Հեծանիվ ոչ, իսկ ահա լաստանավ մերոնք հայտնաբերեցին, որը Սեւ ծովի վրացական Փոթի ու ռուսական Նովոռոսիյսկ նավահանգիստները միմյանց էր կապելու: Առաջին նավարկության օրն էլ նշվեց, հունիսի 15-ը, ՀՀ կառավարության հատկացրած ֆինանսական գումարի չափն էլ. 2 մլրդ դրամ: Բայց արի ու տես, որ հայտարարված ժամկետից 100 օր անց էլ լաստանավը տեղից չի շարժվել, որի վերաբերյալ որեւէ հաղորդում չկա ու չկա:
Փոխարենը. անգամ արդուկ միացնելիս կարող եք ունկնդրել, որ ՀՀ գործադիր իշխանությունը արտահանումը գերակա տնտեսական ոլորտ է հայտարարել, երբ մի շարք ճյուղերում նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատությամբ արտադրությունների անկում է արձանագրվել:
Այսպես էլ տնտեսավերում են, խոսելը գործելուց գերադասում:
ԳԵՂԱՄ ՔՅՈՒՐՈՒՄՅԱՆ
27.09.2022թ.
