ԵՐԵՎԱՆ – Դիրիժոր, խմբավար եւ դաշնակահար Լյուք Բաղդասարյանը ծնվել է Ժնեւում, ուսանել Ժնեւի բարձրագույն երաժշտության կոնսերվատորիայում, որտեղ արժանացել է դաշնամուրի վիրտուոզության առաջին մրցանակին Մարիա Տիպոյի դասարանում եւ առաջին մրցանակի՝ կամերային երաժշտության ասպարեզում: Դիրիժորական հմտությունները կատարելագործել է Կարլ Օեստերայխերի եւ Էրվին Ասելի հետ Վիեննայում, ինչպես նաեւ Կառլո Մարիա Ջուլինիի հետ՝ Ֆլորենցիայում եւ Միլանում: Բազմաթիվ համերգները Եվրոպայում, Կանադայում եւ Արգենտինայում (որպես համերգային արտիստ, կամերային երաժիշտ եւ դիրիժոր) Լյուք Բաղդասարյանին մեծագույն համբավ են բերել: Ղեկավարել է հեղինակավոր բազմաթիվ նվագախմբեր եւ երգչախմբեր տարբեր երկրներում (Շվեյցարիա, Հայաստան, Ֆրանսիա, ԱՄՆ, Ռումինիա, Իտալիա, Ռուսաստան եւ այլն): 2002 թվականին Գրենխենում (Շվեյցարիա) եւ 2005 թվականին Վիեննայում դիրիժորության միջազգային մրցույթներում արժանացել է առաջին մրցանակների :
Իմ զրույցը Լյուք Բաղդասարյանի հետ տեղի ունեցավ անցած հուլիսի 6-ին, Երեւանի Կոմիտասի անվան կամերային երաժշտության տանը՝ Հայաստանի ազգային կամերային նվագախմբի հետ նրա համերգից մեկ օր անց: Ներկա էր նրա մենեջերը՝ Սելին Դալլ Ալլիոն, որը երբեմն կարեւոր լրացումներ էր կատարում մեր զրույցի ընթացքում:
–Հարգելի՛ մաեստրո, հաշվե՞լ եք, թե քանի անգամ եք համերգներով հանդես եկել Հայաստանում:
-Կոնկրետ չգիտեմ, բայց 25-ից 30-ի միջեւ է:
–Ես ձեզ հիշում եմ որպես երգչախմբի խմբավար…
-Այո՛, իմ առաջին համերգը որպես դիրիժոր՝ երգչախմբի եւ նվագախմբի հետ, եղել է այստեղ՝ Կոմիտասի անվան այս համերգասրահում, 1998 թվականին: Իսկ երկու տարի առաջ ես պատիվ ունեցա Հայաստանի հրաշալի «Հովեր» երգչախմբի հետ ղեկավարելու Ֆորեի «Ռեքվիեմը», որն իսկապես հրաշալի էր:
–Ձեզ համար հե՞շտ է երգչախմբից նվագախումբ գնալը եւ հակառակը: Նախընտրո՞ւմ եք դրանցից մեկնումեկը:
-Հետաքրքրական հարց է: Գոյություն ունի երկու տարբեր տեխնիկա: Եթե նվագախումբը ղեկավարում ես երգչախմբի տեխնիկայով, դա, իհարկե, լավ չէ նվագախմբի համար եւ՝ հակառակը: Այսպիսով, պետք է խառնեք երկու տեխնիկան՝ երգչախմբի եւ նվագախմբի հետ ստեղծագործություն ղեկավարելու համար:
–Իսկ ի՞նչ կասեք ձեր երրորդ սիրո՝ դաշնամուրի մասին: Շարունակո՞ւմ եք դաշնամուրային համերգները:
-Այո, բայց ոչ որպես մենակատար, քանի որ դա շատ ժամանակ է պահանջում: Նվագում եմ տրիոյի հետ: Ինձ համար խիստ կարեւոր է կապը պահել գործիքի հետ, քանի որ դա տարբեր գույների եւ մթնոլորտի փորձարկում է: Դաշնամուրը նման է փոքրիկ նվագախմբի՝ մեծ հզորությամբ եւ բազմաթիվ հնարավորություններով: Նվագախումբն ազդել է ինձ վրա՝ որպես դաշնակահարի, իսկ դաշնամուրը՝ որպես դիրիժորի:
–Մաե՛ստրո, գիտեմ, որ դուք, ինչպես ես, պարարվեստի երկրպագու եք:
-Դա ժառանգել եմ իմ ծնողներից: Հայրս Բեթհովենի մեծ երկրպագու էր, մայրս՝ Շուբերտի, բայց երկուսն էլ երկրպագում էին բալետը` Նուրեեւ, Բարիշնիկով, նաեւ ամերիկյան երաժշտական կատակերգությունը՝ Ֆրեդ Ասթեր, Ջին Քելի: Նրանք մեկնել էին Սանկտ Պետերբուրգ միայն մեկ պատճառով՝ դիտելու Կիրովի թատրոնի ներկայացումները: Քսան տարեկանում հայրս պրոֆեսիոնալ պարահանդեսային պարող էր՝ տանգո, վալս: Ես նույնպես հիանում եմ պարողներով, ինձ համար պարն ամենաուժեղ արվեստն է՝ մարմնի համար այնքա՜ն դժվարին: Որպես երաժիշտ երկու հիմնական ոգեշնչում ունեմ՝ հնչյունն ու պարը: Եթե ինչ-որ մեկը կարողանում է պարել երաժշտության ուղեկցությամբ, նշանակում է՝ դա լավ երաժշտություն է: Ցանկացած երաժշտության մեջ կա շարժում, ուղղություն, կառուցվածք: Նույնիսկ Սուրբ Պատարագի երաժշտության մեջ շարժում կա (Մաեստրոն սկսեց երգել «Խորհուրդ խորին» մեղեդին՝ հայկական պատարագի սկիզբը): Եթե այս շարժումը կոտրված է, երաժշտությունը լավը չի կարող լինել:
–Իսկ համագործակցե՞լ եք պարողների հետ:
-Այո, երկու անգամ շվեյցարական «ԱԴՆ դիալեկտ» խմբի պարողների համագործակցությամբ կատարել ենք Վերդիի «Ռեքվիեմը»:
–Իսկ հայկական պար եւ երաժշտությո՞ւն…
-Պապս շատ ձայնասկավառակներ ուներ, եւ առաջինը, որը ես լսել եմ, հայ ավանդական երաժշտություն էր, որի հնչյունների ներքո ես պարում էի: Եթե ասեմ, որ չեմ սիրում հայկական երաժշտություն, նույնը կլինի, եթե ասեմ, որ չեմ սիրում մորս: Դա անհնար է: Այս ամբողջ երաժշտությունը հիմնված է բացարձակապես հրաշալի ռիթմիկ մեղեդիների վրա: Եվ երեկ երեկոյան ես տեսա մարդկանց, որոնք ավանդական պարեր էին պարում փողոցներում եւ Կասկադում, ինչը եւս մեկ հիանալի մշակութային արտահայտություն է…
–Ուզում եմ կրկին շնորհակալություն հայտնել երեկվա համերգի համար: Ես բազմիցս լսել եմ մեր կամերային նվագախմբին, սակայն երեկ հնչողությունը բոլորովին այլ էր, այնքա՜ն նրբագեղ, թեթեւ, թափանցիկ, հմայիչ՝ իր պիանոներով եւ պիանիսիմոներով: Անշուշտ, դիրիժորի դերը շատ կարեւոր է նման զգացականության եւ նրբագեղության ձեռքբերման գործում: Դա բխում է ձեր անհատականությունի՞ց:
-Դա սկսվում է երաժշտության հանդեպ բացարձակ սիրուց: Ամենակարեւոր բանը, որ պիտի իմանալ, այն է, որ երաժշտությունը նպատակ չէ, նպատակը սերն է, հարգանքը մարդկանց նկատմամբ եւ պարտիտուրի բոլոր նոտաները սիրելը: Ամեն ինչ մարդկային շփման, այլոց հետ հաղորդակցվելու հարցի մասին է: Ես չէի կարող ճանաչել նվագախմբի բոլոր երաժիշտներին, բայց երաժշտությամբ կարելի է խոսել նրանց բոլորի հետ: Եթե չունենամ այս շփումը, ես չեմ կարողանա ղեկավարել: Առաջին փորձից առաջ պատկերացնում եմ ստեղծագործության մթնոլորտն ու բնավորությունը: Այս աշխատանքի կախարդանքն այն է, որ ձեռքերով, մարմնով եւ երաժիշտներով մենք ստեղծում ենք յուրահատուկ պահեր:
Երեկ երեկոյան բոլոր գործերը հիասքանչ էին, բայց ինձ համար «Կավատինան» մի պարգեւ էր, որը նվագախումբն ինձ նվիրեց: Այս երաժշտությունն անհնար մի բան է, չի կարելի գրել այդպիսի երաժշտություն: Ինչո՞ւ: Քանի որ այն չափից ավելի գեղեցիկ է, ինձ համար այս երաժշտությունը մարդկային ստեղծագործության ամենաբարձր մակարդակն է, որից վեր, անշուշտ, Աստված է:
–Կարծում եմ՝ հայ եք միայն հայրական կողմից:
-Այո՛: Մայրս շվեյցարուհի էր՝ Շվեյցարիայի ֆրանսիական մասից: Հայրս ծնվել է Ֆրանսիայում, նրա ֆրանսիական անունը Շառլ էր, իսկ հայկականը՝ Վազգեն: Իմ ամբողջ հայրական կողմն ապրում էր Ֆրանսիայի Լիոն քաղաքում: Մեծ եղեռնից հետո պապս հեռացել է Մուշից, ինչից հետո տասը տարի ապրել է Սալոնիկի գաղթականների ճամբարում:
–Երեկ բեմից հայտարարեցիք, որ թեեւ հայերեն չգիտեք, բայց ձեր սիրտը հայ է: Իսկ ի՞նչ կար ու կա հայկական ձեր ընտանիքում:
-Կոմիտա՛ս: Խաչատրյա՛ն: Ազնավո՛ւր: Այվազո՛վսկի: Ի դեպ, ես շատ էի սիրում Այվազովսկու նկարները՝ մինչեւ իմանալս, որ նա հայ է: Եվ, իհարկե, խոհանոցը: Տատիկս մայրիկիս սովորեցրել է իսկական Մշո տոլմա պատրաստել, այնպես որ շվեյցարուհի մայրս պատրաստում էր աշխարհի ամենալավ տոլման: Եվ մի շատ յուրահատուկ ուտեստ Մշից, որը կոչվում է Մշու կլուլիկ…
–Իսկ հայկական երաժշտություն պիտի ղեկավարե՞ք:
-Կոմիտասը եւ Խաչատրյանը լավագույն եւ ամենահայտնի հայ կոմպոզիտորներն են: Անցյալ ապրիլի 24-ին իմ շվեյցարական «Օ Վե Էս» նվագախմբով կատարեցինք Կոմիտաս-Ասլամազյանի ութ մանրանկարները, եւ հանդիսատեսը հուզվեց այդ երաժշտությունից. այնքա՜ն պարզ (արտաքուստ) եւ կատարյալ է այն: Իսկ սեպտեմբերին կրկին կղեկավարեմ Հայաստանի ազգային կամերային նվագախումբը՝ Ժնեւի «Վիկտորիա» սրահում: Դա մեծ հաճույք եւ պատիվ է:
-Համոզված եմ, որ Ձեր համերգը Ժնեւում կլինի նույնքան հիանալի, որքան երեկ էր: Շատ շնորհակալություն եւ ամենայն բարիք ձեզ, հարգելի՛ Մաեստրո:
ԱՐԾՎԻ ԲԱԽՉԻՆՅԱՆ
Լուսանկարները՝ Սելին Դալլ Ալլիոյի