Հայի զգայարանները
Մեզ շրջապատող միջավայրի մասին պատկերացում կազմելու, հետեւաբար նաեւ՝ սեփական անվտանգությունն ապահովելու համար բնությունից մեզ տրված հինգ զգայարաններից ամենաթույլն ու խոցելին մեր հոտառությունն է, ավելի ճիշտ՝ «քաղաքական հոտառությունը»՝ «քթածակը», կամ ռուսերենով ասած՝ «նյուխը» (վþւ):
Մարդու հոտառության օրգանը քիթն է: Բայց հայի մոտ քթի չափն ու հոտառության աստիճանը հակադարձ մեծություններ են. որքան քիթը մեծ, այդքան հոտառությունը՝ թույլ: Այդ պատճառով էլ միջավայրի մասին պատկերացում կազմելու համար հայը, ըստ կարելույն, ավելի շատ է քիթը խոթում ուր պատահի:
Միջավայրից ստացվող տեղեկատվության մեծ մասը մարդն ստանում է տեսողության միջոցով: Տեսողության վերլուծիչի շնորհիվ մարդը կարողանում է կողմնորոշվել շրջապատի առարկաների նկատմամբ եւ խուսափել վտանգից:
Այստեղ էլ հայի բախտը չի բերել, քանի որ հայի տեսողության վերլուծիչը՝ աչքը, նույնպես թերի է աշխատում եւ, ինչպես ընդունված է ասել՝ տառապում է «քաղաքական կարճատեսությամբ»: Այդ պատճառով էլ հայի «աչքից» վրիպում են մեր շուրջը ծավալվող աշխարհացունց կարեւոր իրադարձությունները:
Նույնիսկ տեսողական արատի պատճառով, հաճախ մեր որոշ քաղաքական այրերի տեսլականների տարբերությունը փչացնում է ապագայի մասին մեր պատկերացումները:
Տեսողական արատը բնորոշ չէ միայն իշխանավորներին: Ընդդիմությունն էլ կույր լինելու պատճառով չի կարողանում նկատել վերջին տարիների ձեռքբերումները, թե՛ կոռուպցիայի դեմ պսեւդո պայքարի, թե՛ տնտեսական շողշողուն աճի եւ թե ժողովրդավարական բաստիոնների կատարելագործման բնագավառներում:
Սակայն հայի դժբախտության պատճառը միայն տեսողական օրգանի՝ աչքի տկարությունը չէ: Երբեմն մտքի կուրությունն էլ է մեզ փորձանքի բերում: Եթե այդպես չլիներ, Եղիշեն հինգերորդ դարում չէր ասի՝ «Լաւ է կոյր աչօք, քան կոյր մտօք»:
Մեր զգայարաններից շոշափելիքն էլ առանձնապես չունի հարկ եղած զգայնությունը: Հայի մաշկը՝ հենաշարժական օրգաններում տեղադրված հատուկ ընդունիչները, որոնց միջոցով մարդն ընկալում է շրջապատող միջավայրի մեխանիկական, ջերմային, ցավային գործոնների կոմպլեքս ազդեցությունը, մի տեսակ բթացել է, եւ չի կարողանում տարբերակել տաքը սառից, լավը վատից, վտանգավորը նվազ վտանգավորից…
Ակնոցի աղեղնակը ամուր պահելուց բացի, ականջներն ունեն նաեւ խոսքն ընկալելու, հաղորդակցվելու, տեղեկատվություն ստանալու, խորհրդականների մասնագիտական խորհուրդներին ականջալուր լինելու հատկություն: Բայց մենք թույլ ենք նաեւ այդ կարեւոր հատկությունից: Թերեւս այդ պատճառով են հայերը հորինել «ասողին լսող է պետք» իմաստությունը: Միգուցե հենց այդ պատճառով է ռուսների կողմից հրապարակ նետվել «ով չի լսում Լավրովին, կլսի Շոյգուին» թեւավոր դառնալու հայտ ներկայացրած ասացվածքը, որը թարգմանաբար նշանակում է «ով որ ականջով չի լսում, թիկունքից լսել կտան (ծեծելով լսել կտան)»:
Մեզ մնում էր միայն լեզվի ու բերանի խոռոչի մյուս մասերից բաղկացած մկանային բջիջների օգնությամբ չորս համային հատկություններից զգալ գոնե երեքը՝ քաղցրը, թթուն եւ աղին: Բայց վերջին շրջանում մեր բերանի խոռոչի բջիջները չգիտես ինչու կենտրոնացել են միայն դառնահամ խոսքերի վրա եւ կարծես ուրիշ համ չեն էլ զգում:
ԳՐԻԳՈՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ