Իմաստաբանական բառարան

Կսմիթ

Հայերենը հարուստ լեզու է,  ու ոչ ոք չի կարող այդ հարցում բանավիճել  անվանի հայագետ Հր. Աճառյանի հետ:  Բայց հստակ է, որ  լեզվի հարստությունը     միայն բառապաշարի հարստության հետ չի կարող կապ ունենալ:

Արաբերենը, օրինակ,  ԽՄԵԼ գաղափարն արտահայտելու համար ունի 153 բառ. (Աճառյանն է հաշվել): Դրանք են՝ մինչեւ վերջ խմել, ծարավը հագեցնելու չափ խմել, ուտելուց առաջ խմել, ուտելուց հետո խմել, ուտելու ժամանակ խմել, աննկատ խմել, բացահայտ խմել…

Բնականաբար, արաբերենը  բառերի չափազանց առատությունից ոչ միայն չի շահում, այլ ընդհակառակը՝ դա ավելի շատ անպատեհության տեղիք է տալիս:

Հայերենն էլ մի ուրիշ առումով է ծայրահեղության գիրկն ընկել եւ հրապարակային կամ ոչ հրապարակային քննադատության համար իր բառապաշարը ծանրաբեռնել է բազմաթիվ ու տարատեսակ արտահայտություններով:

Ամենատարբեր իրավիճակներում քննադատական խոսք հնչեցնելու համար հայերենն իր զինանոցում ունի բազմաթիվ արտահայտություններ՝ փնովել, ցեխ շպրտել, անվանարկել, խարազանել, պախարակել, պոչ կպցնել, նախատել, դատափետել, շնթել, պիտակավորել, շշպռել, անպատվել, սաստել,  մրոտել…

Մեր առօրյա խոսակցական լեզվում տեղ գտած այդ կարգի արտահայտությունների թիվը բավականին մեծ է (Աճառյանը չի հաշվել): 

Օրինակ, Ազգային ժողովում ընդդիմադիրների հնչեցրած հարցերի մեջ պարունակող քննադատական խոսքը հայերեն կոչվում է «հանդիմանություն»:

Երկրի ղեկավարի հասցեին հնչող քննադատական խոսքը «զրպարտությունն» է, իսկ այդ խոսքի համար օրենքով սահմանվածը՝ քրեական գործ:

Մամուլի հրապարակած քննադատական խոսքի հայերեն  հոմանիշը «կսմիթն» է, իսկ դրանց հասցեատերերի արձագանքը՝  դատարանի որոշումներով  հաստատագրված տուգանքների գանձումը:

Հանրահավաքների ժամանակ բարձրաձայնվող քննադատությունը հայերենով «պարսավանք» է կոչվում: Իսկ այդ կարգի քննադատությունների արգասիքը կարող է լինել  ռուսական արտադրության  «Զարյա 2» եւ «Զարյա 3» ժամկետանց նռնակների կիրառումը: 

Գ. ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ