Դոնբասյան ռազմաքաղաքական զարգացումների համապատկերում մի տեսակ ստվեր է ընկել կարծես Կրեմլի մերձավորարեւելյան քաղաքականության վրա: Ավելին, փետրվարի 21-ին ՌԴ նախագահ Վլ. Պուտինի կողմից Դոնեցկի եւ Լուգանսկի ժողովրդական հանրապետությունների անկախության ճանաչումը երկրորդել է ռուսական ծրագրերը Մերձավոր Արեւելքում, մինչդեռ այս տարածաշրջանը եւս իր կարեւությամբ անգամ այս լարված օրերին շարունակում է մնալ Մոսկվայի հետաքրքրությունների կիզակետում եւ տարբեր քաղաքական նախագծերում: Ասվածի մասին է վկայում փետրվարի 21-ին Մոսկվայի Վալդայ ակումբում տեղի ունեցած Արեւմտյան Ասիայի 11-րդ համաժողովի մասնակիցներին՝ ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի դիմումը, որից պարզ է դառնում, որ Ռուսաստանի կողմից առաջարկված Պարսից ծոցի անվտանգության ծրագրի նոր տարբերակը կենտրոնացած է տարածաշրջանային կայունության ամրապնդման նպատակով համատեղ գործողությունների երկարաժամկետ ծրագրի ընդունման վրա:
Ընդ որում այդ ծրագիրը ներառում է քաղաքական եւ ռազմական ոլորտներում բազմակողմ համակարգում, ինչպես նաեւ տնտեսական, հումանիտար, բնապահպանական եւ այլ ոլորտներում հարաբերությունների հաստատում: Հարկ է նշել, որ արդեն մի քանի տարի է, որ Ռուսաստանը փորձում է կյանքի կոչել Պարսից ծոցի անվտանգության իր ծրագիրը, որի հիմքում տարածաշրջանային համագործակցությանը եւ գործընկերությանն առաջնահերթություն տալն է: 2021 թ. Մոսկվան թարմացրել էր ծրագիրը:
Ակնհայտ է, որ Ռուսաստանը ձգտում է վերականգնել իր երբեմնի ազդեցությունը Մերձավոր Արեւելքում, եւ այդ տեսանկյունից շահագրգռված չէ տարածաշրջանում այս կամ այն ուժի, այդ թվում՝ Իրանի դիրքերի չափից ավելի ամրապնդմամբ: Միաժամանակ մարտահրավերները երկու երկրների միջեւ համագործակացության մղում են առաջացնում: Այդպիսի մարտահրավերներից են ամերիկյան պատժամիջոցները:
Դեռեւս 2019 թ. հուլիսի 23-ին ՌԴ ԱԳՆ-ի կողմից «Պարսից ծոցի տարածաշրջանում կոլեկտիվ անվտանգության հայեցակարգի» հրապարակմամբ ՌԴ-ն առաջարկում է ԵԱՀԿ-ի օրինակով՝ Մերձավոր Արեւելքում ստեղծել անվտանգության համակարգ՝ Պարսից ծոցի անվտանգության եւ համագործակցության կազմակերպություն (ՊԾԱՀԿ): Հայեցակարգի համաձայն՝ տարածաշրջանում նման կառույցի ստեղծման հիմքում պետք է ընկած լինեն բոլոր դերակատարների շահերի նկատմամբ փոխադարձ հարգանքն ու առկա հակամարտությունների կարգավորումը, հակաահաբեկչական պայքարում ջանքերի համատեղումն ու առկա խնդիրների դիվանագիտական ուղիների որոնումը:
Նկատենք, որ ռուսական կողմի այս գաղափարը շրջանառության մեջ է դրվել դեռեւս 1990-ականներին, վերանայվել 2000-ականներին եւ այժմ ընթացիկ տարբերակը ներկայացվում է տարածաշրջանում իրավիճակի սրման պայմաններում: Փաստորեն պաշտոնական Մոսկվան խնդիր է դրել ամրապնդվել տարածաշրջանում երկարաժամկետ կտրվածքով՝ ունենալով բազմաշերտ քաղաքական օրակարգ:
Հետաքրքրական է նաեւ, որ նույն օրը ՌԴ ԱԳ նախարարը կարեւորել է Աստանայի խմբի ԱԳ նախարարների առաջիկա հանդիպմանն իր մասնակցության մասին: Այդ հանդիպման ընթացքում նախատեսվում է քննարկել Իրանի եւ Թուրքիայի հետ համագործակցության հարցն՝ ուղղված սիրիական ճգնաժամի կարգավորման գործընթացը բարելավելուն:
Այսպիսով Վալդայ ակումբում Արեւմտյան Ասիայի 11-րդ համաժողովի մասնակիցներին ըստ էության ներկայացվել են ռուսական քաղաքական վեկտորի մերձավորարեւելյան որոշ շեշտադրումներ, որոնք կարող են լրացուցիչ ազդակներ հաղորդել Իրանի տարածաշրջանային քաղաքականությանը:
Ռուս-ուկրաինական լարվածության պայմաններում Մերձավորարեւելյան տարածաշրջանում իրանական ներկայության կարեւորման մասին ավելի խոսուն է օրերս Սիրիայի հարցով ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ Գիր Պեդերսոնի հեռախոսազրույցը Իրանի ԱԳ նախարարի գլխավոր խորհրդական Ալի Ասղար Խաջիի հետ, որի ընթացքում Պեդերսոնը բարձր է գնահատել Իրանի ջանքերը՝ Սիրիայում խաղաղության եւ կայունության հաստատման գործում:
Վերոնշյալից զատ, զգալիորեն աշխուժացել են իրանական նախաձեռնությունները արտաքին տնտեսական կապերի բնագավառում: Այդ մասին էլ վկայում է փետրվար 22-ին Թեհրանի Իմամ Սադեղի անվան համալսարանում անցկացված «Հնարավորություններ եւ մարտահրավերներ 1400-1404» (համապատասխանում է՝ 2021-2025 թթ.-Կ.Մ.) խորագրով Իրանի տնտեսական դիվանագիտության ազգային առաջին համաժողովի կազմակերպումը: Ի դեպ, այդ համաժողովին Իրանի նախագահի խորհրդարանական հարցերով տեղակալ Մոհամմեդ Հոսեյնին ընդգծել է, որ տնտեսական դիվանագիտության ոլորտում մի շաբաթ չկա, որ նախագահ Էբրահիմ Ռայիսին երկրների ղեկավարների հետ շփում չունենա:
Նշելի է, որ Հոսեյնին մի կողմից կարեւորել է ցամաքային ու ծովային սահմաններով Իրանին կապված 15 երկրների հետ Իրանի հարեւանությունը, իսկ մյուս կողմից էլ՝ պաշտոնյան նշել է, որ կարող են համագործակցել ԱՄՆ-ի կողմից պատժամիջոցների ենթարկված 24 երկրների հետ: Փաստորեն այդ երկրների հետ բազմակողմանի հարաբերություններ ունենալու հարցով Իրանը կարող է հանդես գալ նախաձեռնողի դերում:
Թեհրանի համար շարունակում են կարեւորվել անվտանգային համակարգի բաղկացուցիչ մասը կազմող Պարսից ծոցի իրանական կղզիները: Այդ նպատակով է տեղի ունեցել Իրանի Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի տեղակալ, գեներալ Նասիրզադեի այցելությունը Մեծ Թոնբ, Փոքր Թոնբ եւ Աբու Մուսա կղզիներ՝ գնահատելու կղզիներում տեղակայված զինված ուժերի պատրաստվածությունն ու մարտունակությունը:
Այսպիսով ռուս-իրանական շահերի համընկնումը կարող է տարածաշրջանում նպաստել մի կողմից նրանց հարաբերությունների առավել խորացմանը, մյուս կողմից որոշակի մրցակցային պայմանների հաստատմանը՝ Պարսից ծոցի անվտանգության ծրագրի ռուսական նոր տարբերակի համատեքստում:
