Ինչո՞վ եք զբաղված

Հիշեցնեմ, թե ինչ էր կատարվում Հայաստանում 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ի նախօրեին, պատերազմից հինգ րոպե պակաս: Ոստիկանները փողոցներում դիմակ չկրող մարդկանց էին որսում, որ իրացնեն դիմակ չկրելու համար Ավինյանի հորինած տուգանքների օրական պլանը: Իշխող կուսակցությունում մանր խժդժություններ էին Արսեն Ջուլֆալակյան-Արայիկ Հարությունյան (այդ ժամանակ` նախարար) հակադրության շուրջ: «Լուսավոր Հայաստանը » բողոքում էր կրթական չափորոշիչների դեմ, ՀՅԴ երիտասարդական թեւը Մատենադարանից երթ էր անում դեպի ԿԳՄՍ`« Արայիկ, հեռացի՛ր» կարգախոսով: Ու առհասարակ` ողջ քաղաքական դաշտը ահարկու եռանդով նոր կրթական չափորոշինչներն էր քննարկում` նման այն փակ արկղի ֆաունայի բնակիչներին, որին ուր որ է քշելու է հեղեղը, իսկ ներսիններն այդ մասին չգիտեն եւ կռվում են անկապ պատճառներով: Ինչո՞վ էին զբաղված մեր հետախուզությունը, մեր ԱԱԾ-ը տեսնես, ինչ կարեւոր գործերով, որ պատերազմն անակնկալի բերեց բոլորին, կամ մեր սահմանային ծառայությունն արդյոք միայն կույրերի միավորո՞ւմ էր, որ հսկայածավալ կուտակումներն Արցախի շուրջ չէր տեսել այն ժամանակ:

Նույն վիճակը հիմա է: Իրանի ռազմական շրջանակներից հայտարարություններ կան, որ Իրանի զինված ուժերը թիվ 1 պատրաստության են բերվել` դիմակայելու ամեն տեսակի ռազմական գործողությունների, Իրանի Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրամանատար Հոսեյն Սալամին ասել է, որ ցանկացած սցենարի պատրաստ են:

ԱՄՆ- հանում է իր քաղաքացիներին Իրանից ու մերձ որոշ երկրներից` Իրանի շուրջ նոր զարգացումների, Իրան-Իսրայել բախման նորացող սպասման պատճառով, Նախիջեւանում թուրքադրբեջանական միացյալ զորավարժություններ են, Իգդիրում մեր ատոմակայանը փակելու պահանջով այսպես կոչված բնապահպանական հավաքներ են անցկացնում թուրքերը` մերոնք «Իմպիչմենտ» ու «Կուսակրոն» ինտերմեդիաներն են բեմադրում: Տնաշեննե՛ր, էլ ինչ պիտի լինի, որ հասկանաք` պատերազմի վտանգը ռեալ է:

Մերոնք, առաջին դեմքով-բանով, զբաղված են Կաթողիկոսի, հոգեւոր դասի կուսակրոնությունը ստուգելով, Վեհափառի դեմ արշավով հանրության հերթական բեւեռացումն ապահովելով: Ստիպված ես մտածել, որ սա պատահական չի արվել: Ի՞նչ կա դրա տակ` ենթադրությունների դուռը բաց է:

Կուսակրոնության խախտումը ժողովրդային մակարդակով մեծ մեղք չի համարվում մեզանում` ճիշտ, թե սխալ: Կուսակրոնության ուխտը Հայ եկեղեցին շատ պրագմատիկ պատճառներով Աշտիշատի ժողովում ընդունել է, ու եկեղեցին նույն կարգով` ընդհանուր եկեղեցական ժողովով կարող է փոխել այն ուզած պահին, շատ եկեղեցիներ են աստիճանաբար դրանից հրաժարվել: Բոլոր դեպքերում եկեղեցու ներքին խնդիրն է` իր ներսում բարքերը կամ խնդիրները քննել, որոշումներ ընդունել, ու արդեն ասել ենք` ակնկալում ենք, որ մեր բոլորիս սիրելի Հայ առաքելական եկեղեցին ինքն իր խնդիրներն ի վերջո կկարգավորի: Ու վարչապետի ամենօրյա գրառումները հազիվ թե այնքան կողմնակիցներ համախմբեն, որ դրսից բան պարտադրվի հոգեւոր դասին, մեր եկեղեցին էլ հաստատ ավելի ամրացած դուրս կգա այս տուրեւառումներից:

Ուրիշ բան, թե որքան անկեղծ են մեր քաղաքական ուժերը Վեհափառին սատարելու կամ, հակառակը, նրա դեմ խոսելու իրենց մղումներում, կամ` իրականում ի՞նչ է թաքնված այդ սատարման տակ: Ավելի լավ է ասեք` որո՞նք են այս ամենի իրական շարժառիթները, արդյոք նոր, կործանարար պատերազմից առաջ այն աստիճան ջլատել հասարակությանը, որ նա չկարոանա համախմբված դիմակայել նոր ռազմական սպառնալիքը, ու որ կատարվի Հայաստանն այլ պետության կցելու ոմանց երազանքը: Միայն այն, որ Վեհափառին օդնավակայանում դիմավորելու գործողության կոչը հնչեցրել է նախկին ԱԱԾ պետ (նախկին ԱԱԾ-ական չի լինում ընդհանրապես բնության մեջ) Արթուր Վանեցյանը, շատ բան է ասում կատարվողի ենթատեքստերի մասին: Նույն կասկածները կարելի է ունենալ Վեհափառի վերաբերյալ երկրի վարչապետի ամենօրյա հետեւողական գրառումների առումով:

Կարծում եմ` Վեհափառն այն իմաստնությունն ունի, որ ձեռնպահ կմնա քաղաքական պայքարի սուբյեկտ դառնալուց, մաս չի դառնա լավ մտածված, դերաբաշխված (անգամ` լրատվամիջոցներին հատկացված դերաբաշխումով), քաղտեխնոլոգիաների բոլոր կանոններով կառուցված շոուից` հետ քաշելով իր հեղինակավոր հոգեւորականներին, եւ եկեղեցին հեռու կպահի քաղաքականությունից, նախ` հանուն երկրում խժդժություններ թույլ չտալու, հետո` Հայ առաքելական եկեղեցուն ոչ հարիր գործընթացում դերակատարություն չունենալու համար, եւ երրորդ` մտածող մարդկանց ուշադրությունն ազատելով, որ տեսնեն անվտանգային սպառնալիքները:

Նույն բանն ասում ենք վարչապետին. դադարեցրեք այս անիմաստ առճակատումը եւ զբաղվեք Հայաստանի անվտանգային խնդիրներով, եթե չեք ուզում, իրոք, որ Արցախի պատմութունը կրկնվի Հայաստանի, մասնավորապես` Սյունիքի հետ:

Թե՞ ընդդիմություն-իշխանություն հակադրության բեմականացման հերթական ռաունդն եք երկկողմ-եռակողմ կազմակերպում երկրում, քանի որ դրա խորհրդարանական ձեւաչափն արդեն սպառել է իրեն եւ այլեւս ազդեցություն չունի մարդկանց վրա (ներողություն եմ խնդրում բոլոր այն հայրենասեր մարդկանցից, որոնք այս ամենի բուն էությունը չըմբռնելով` նետվում են առաջ ըստ իրենց համոզմունքների, ես պարտավորություն չունեմ որեւէ մեկի, առավելեւս` քաղաքական ուժի պաշտպանը լինելու, իմ միակ պարտքը երկրի հանդեպ է):

Չէ մի չէ` իմպիչմենտ

Ի՞նչ բան է վարչապետին անվստահություն հայտնելու գործընթացը, մերոնց ասելով` իմպիչմենտը: Դա ո՛չ քաղաքական հեղաշրջումն է, ո՛չ դավադրությունն է, ո՛չ էլ դրանց մոտ իրողությունները: Իմպիչմենտը սովորաբար հետեւում է փողոցում հավաքված կրիտիկական զանգվածի պահանջին, որպես այդ պահանջի իրագործման օրենսդրաիրավական հնարավորություն: Կա՞ այդպիսի զանգված փողոցում, կա՞ նրա պահանջն այս պահին: Իհարկե ոչ: Ինչո՞ւ չկա` այլ խնդիր է, այլ խոսակցության թեմա: Բայց փաստն այդ է` որքան էլ իշխանության վարկանիշը ցածր լինի, իսկ իշխանության գալու ընդդիմության տարբեր շրջանակների ախորժակը` մեծ: Այդ դեպքում ի՞նչ բան է այն իմպիչմենտը, որի մասին անընդհատ խոսում են հիմա, ո՞ւմ պահանջն է, ո՞րն է նրա բովանդակությունը: Եթե վերեւի մեր բնորոշումները հարիր չեն այժմ խաղարկվող իմպիչմենտին, ապա բովանդակային բացատրության որոնումն ինքնին տրամաբանական է: Դե իսկ նախորդ իմ հրապարակման ենթավերնագիրը` «Հավերժ իմպիչմենտ», գուցե ավելի լավն էր, քանի որ ընդդիմության չհաջողած իմպիչմենտների պատմությունը բավական հարուստ է:

Ով`ինչպես է բնորոշում ներկա իմպիչմենտի փորձը: Հովիկաղազարյանական իմպիչմենտի վարչապետի թեկնածու Էդմոն Մարուքյանի արած վերջին բնորոշումը` «Անիմաստ ինչի ՞ եք օդ տատանում», կարող է բնորոշումների առաջին տասնյակում լինել: «Հայաստան» դաշինքից հեռացված Գեղամ Նազարյանի բնորոշումը (նա իր ստորագրությունը չի տալիս իմպիչմենտի համար` 36 անհրաժեշտ ստորագրությունը լրացնելու) եւս կարող է տեղ ունենալ այդ շարքում.«Այն, ինչ նախաձեռնվել է, այնքան անլուրջ գործընթաց է. ես հասկանում եմ, որ նպատակը ոչ թե իմպիչմենտն է, այլ «Հայաստան» դաշինքին թիրախավորելը»:

Չիմացողին բացատրենք` «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունն իր իմպիչմենտն է սկսում` թեկնածուն էլ Մասիսի քաղաքապետ Դավիթ Համբարձումյանն է: Բա՛: Այսինքն` «Հայաստան» դաշինքի` երկար տարիներ քաղաքական թրծարանով անցած Արծվիկ Մինասյանը, Արմեն Ռուստամյանը, Սեյրան Օհանյանը եւ այլք պետք է նպաստեն, որ անկապ մեկը իրենց վարչապետի թեկնածուն լինի, ինչո՞վ սա արհամարանք կամ արժեզրկման ակտ չէ նրանց, նրանց առաջնորդ Ռոբերտ Քոչարյանի հանդեպ: Ու մինյանց ուղղված մեղադրանքների տոպրակը բացվել է` անլուրջ գործընթաց, գեղցիական շուստրիություն (սա` Սեյրան Օհանյանի ներկայացրած՝ «Հայաստան» դաշինքի 28 ստորագրությունը ոչ ձեւաթղթի վրա լինելու առիթով): Իսկ թե ինչու «Պատիվ ունեմ»-ը, իսկ ավելի ստույգ` ՀՀԿ-ն չէր կարող ընդունելի վարչապետացու առաջադրել` ենթադրությունների պակաս չկա, իմպիչմենտի իմիտացիայից սկսած, մինչեւ ժամավաճառություն, մարդկանց զբաղեցում դեպի հերթական ընտրություններ, իրոք այլընտրանքի առաջացման կանխում ընդդիմադիր դաշտում, սրանք էլ կարելի է տեղավորել մեր նշած ենթադրությունների արիալում: Չնայած ընդհանուր եզր գտնելու հնարավորությունը «Պատիվ ունեմ»-ից Տիգրան Աբրահամյանը սպառված չի համարում:

Բայց դե խոստովանենք` իմպիչմենտ հասկացությունն արդեն արժեզրկվել է այս բոլորով, իսկ ընդդիմությունն էլ պառակտվել:

ՄԱՐԻԵՏԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

Հեղինակի յութուբյան հրապարակումներն` այս հղումով.

https://www.youtube.com/channel/UC7a2vlmCMLVmBF10D60LdxQ