Երեքշաբթի, Հուլիսի 15, 2025
Ազգ
Wildberries
Wildberries-ը նվազեցնում է միջնորդավճարը այն վաճառողների համար, ովքեր ապահովում են արագ առաքում մինչև գնորդ
  • Նորություններ
    • Պաշտոնական
    • Տեղական
    • Միջազգային
    • Տնտեսական
    • Տարածաշրջանային
    • Սոցիալական
    • Մշակութային
    • Հոգևոր
    • Իրավունք
    • ՌԱԿ մամուլ
  • Վերլուծություն
    • Քաղաքականություն
    • Տնտեսական
    • Հրապարակախոսություն
  • Մշակույթ
    • Ազգային
    • Կերպարվեստ
    • ToTo
    • Երաժշտություն
      • Դասական
      • Պոպ
      • Ջազ
      • Ռոք
  • ՌԱԿ մամուլ
  • «ԱԶԳ» Շաբաթաթերթ
    • Հոդվածներ
    • «ԱԶԳ» շաբաթաթերթ, տպագիր
    • Տպագիր արխիվ 1991-2025
    • Արխիվ
  • Տեսադարան
  • Մամուլ
  • Մեր հեղինակները
Ոչինչ չի գտնվել
Տեսնել բոլոր արդյունքները
Ազգ
Ոչինչ չի գտնվել
Տեսնել բոլոր արդյունքները

«Գարուն էր…»: Սարգիս Մուրադյանի 95-ամյա հոբելյանական ցուցահանդեսի առթիվ

22/04/2022
- 22 Ապրիլի, 2022, ԱԶԳ շաբաթաթերթ, Մշակույթ
Կիսվել ՖեյսբուքումԿիսվել ԹվիթերումՈւղարկել Տելեգրամով

2022 թ. ապրիլի 14-ին անվանի նկարիչ Սարգիս Մուրադյանի 95-ամյա հոբելյանի առթիվ «Սարգիս Մուրադյան» պատկերասրահում բացվեց նրա ստեղծագործությունների ցուցահանդեսը:

Հինգ տարի առաջ, Սարգիս Մուրադյանի 90-ամյակի առթիվ նույն պատկերասրահում բացված ցուցահանդեսը կոչվում էր «Սարգիս Մուրադյանի լույսն ու ստվերը»: Նկարչի գործերից շատերի մեջ պատմական, հասարակական իրողությունները հաճախ բնական երեւույթների այլաբանություններով են արտահայտվում: Լույսն ու ստվերը, արեւն ու քամին, հալոցքն ու մշուշը նկարչի ե՛ւ կենսուրախ, ե՛ւ տագնապալի կտավների ուղեկիցներն են: Այս անգամ, «Գարուն էր» խորագրի ներքո, մեր օրերին համահունչ, սեւակյան եղեռնական ղողանջն է արձագանքում.

Գարուն էր: Չեկած ամառ՝

Փուլ եկավ երկնակամար,

Ձյուն մաղեց մեր բաց գլխին,

Ձյուն մաղեց՝ կրակի՛ պես…

(Պ.Սեւակ «Անլռելի զանգակատուն», «Ղողանջ եղեռնական»)

Հետպատերազմյան այս դժնդակ իրականության մեջ, երբ «Սարգիս Մուրադյան» պատկերասրահը տեւական դադարից հետո կրկին բացվեց արվեստի համար (իսկ մինչ այդ, հայտնի է, որ բանակին եւ փախստականներին օժանդակող «շտաբի» էր վերածվել), «Գարուն էր» խորագիրը հնչում է նաեւ որպես անդառնալի անցյալի հուշ: Սարգիս Մուրադյանի՝ իր ժամանակի բույրն ու շունչը մարմնավորող արվեստում գարունը միշտ եղել է զարթոնքի, վերածննդի, երիտասարդության նորելուկ կյանքի կենսահաստատ խորհրդանիշը: Գարնան այլաբանության ներքո ծնվեց հետստալինյան ողջ մշակույթը, հայ գեղանկարչությունն այդ թվում: «Սարգիս Մուրադյան» պատկերասրահն այսօր լեցուն է մուրադյանական գարուններով: Սակայն արդյո՞ք գարուն էր հանդիսականների եւ ցուցահանդեսի կազմակերպիչ՝ Սարգիս Մուրադյանի ընտանիքի սրտերում…

Սարգիս Մուրադյանը «Հայկական Ձնհալի» վառ ներկայացուցիչներից է: Այդ սերունդը կոչում են նաեւ «հետպատերազմյան»՝ 1951 թ. Երեւանի նորաստեղծ Գեղարվեստաթատերական ինստիտուտի (ներկայիս Գեղարվեստի Ակադեմիայի) առաջին շրջանավարտների այդ աստղաբույլին բախտ էր վիճակված իրենց արվեստում կերտելու նոր իրականություն, երեւան բերելու գեղարվեստական նոր մտածողություն: Մուրադյանն այն արվեստագետներից էր, որը խորհրդային թեմատիկ նկարի պատումն ուղղեց դեպի իր ժամանակի արդիությունն ու ազգային պատմությունը:

Ներկա ցուցադրության մեջ նկարչի պատմական թեմատիկ գործերը ներկայացված չեն: Փոխարենը՝ ինքնամոռաց պոռթկումի մեջ վազող, լուսավոր ու կենսաթրթիռ, բնությանը միաձուլված դեռատի աղջիկներ ու տղաներ («Գարուն» շարքը, 1980-ական թթ.), անդորրի գիրկն ընկած պատշգամբում նիրհող կամ Արայի լեռան ստորոտում սփռված բնությամբ զմայլվող նյուեր (մերկ մարմիններ), հիասքանչ էտյուդային բնանկարներ ալբանական եւ հայկական շարքերից՝ գողտրիկ ու քնարական… Այս ցուցահանդեսն ասես դադարի, շունչ առնելու հրավեր լինի: Յուրօրինակ արվեստային հակասթրես:

Ցուցադրության առանցքն է Սարգիս Մուրադյանի այցեքարտերից մեկը՝ կարմրազգեստ դուստրերի հանրահայտ զույգ դիմանկարը (1969): Դեռատի նրբակազմ աղջիկների կերպարները, խորհրդանշելով հանդերձ անմեղ մանկությունն ու նորափթիթ կյանքը, հազիվ ըմբռնելի գոյաբանական տագնապի տեղիք են տալիս: Ստատիկ կեցվածքներով կանգնած, իրենց տարիքին ոչ բնորոշ լրջախոհ մտորումների մեջ խորասուզված՝ նրանք վեր են խոյանում  դիտողի առջեւ իբրեւ մոնումենտալ հուշարձան: Հայրական քնքշանքով, բայց եւ անորսալի անհանգստությամբ կերտած այս դիմանկարը դարձավ XX դարի երկրորդ կեսի հայ գեղանկարչության նշանային գործերից մեկը եւ 1960-ական թթ. վերջին, 70-ականներին ասպարեզ ելած մտավորական նոր սերնդի ընդհանրական խորհրդանիշը:

Այլ բնույթի է նկարչի կնոջ՝ Միլայի՝ հասակով մեկ պատկերված կերպարը: Այս վաղ «հանդիսավոր» դիմանկարում ասես արձագանքում է բարձրատոհմիկ կանանց սերովյան դիմանկարային ավանդույթը: Քեչեկների անվանի տոհմի ներկայացուցիչ, իր նրբագեղ գեղեցկուհի կնոջ կերպարն է նաեւ արձանագրված «Միլայի դիմանկարը» թեթեւ, թափանցիկ ջրաներկում (1953):

Սարգիս Մուրադյանի կտավից կտավ են անցնում նրա «գտնված» հանրահայտ կերպարները: Դրանցից մեկն է ավագ դստեր՝ Գոհարիկի պրոֆիլային նստած ֆիգուրը՝ ձեռքին որեւէ ատրիբուտ: Առաջին օրիգինալ տարբերակը «Գոհարիկը կժով» կոմպոզիցիան է (1973): Հետագայում աղջկա կերպարն ընդհանրանում է եւ հայտնվում, օրինակ, երեւանյան մի պատշգամբում նստած՝ կժի փոխարեն ձեռքին ռադիոընդունիչով կոմպոզիցիայում, որը կարելի է տեսնել ներկա ցուցահանդեսում: Մեկ այլ նման կոմպոզիցիայում աղջիկը նստած է օդանավակայանում, այստեղ ավելացել է մի աննշան, բայց կարեւոր ատրիբուտ՝ ձեռքին կապած ժամացույցը, իսկ ապակե դռնից այն կողմ ինքնաթիռով թռիչքի գոտին է: Արդիության նշաններն ամենուր են, նույնիսկ հագուստի մեջ. պրոֆիլային նստած Գոհարիկը մոդայիկ ճերմակ ջինսե տաբատով է:

Իր ընտանիքի անդամների այս նվիրական կերպարների կողքին, մուրադյանական հանրահայտ դարպասներով կոմպոզիցիաներում հայտնվում են պայմանական կերպարներ (որոնց նախատիպերը, սակայն, միանգամայն կռահելի են): Ամայի բնության մեջ կառուցված այդ դարպասներն ասես «օդից են կախված», ո՞ւր են տանում, ի՞նչն են փակում, ի՞նչն ինչից սահմանազատում… Իրականում, Արայի գյուղում գտնվող նկարչի ամառանոցում կատարված այդպիսի բազմաթիվ կոմպոզիցիաներ ասես կտրված լինեն իրականությունից, դրանցում առաջ է գալիս նկարչի ուշ շրջանի գոյաբանական տագնապի, անորոշության, մոտալուտ աղետի կանխազգացումը եւ հայտնվում են անիրական կերպարներ, օրինակ՝ խնձորը ձեռքին մերկ Եվան՝ նկարչին իր ամառանոցի բակում բնորդելիս:

Սարգիս Մուրադյանի ստեղծագործական ուշ շրջանը համընկավ ուշխորհրդային շրջանին՝ 1980-ականների վերջ, 1990-ականների սկզբին: Արցախյան եւ անկախության շարժման ակտիվ մասնակից Սարգիս Մուրադյանի արվեստը այդ շրջանում հագենում է միստիկական տրամադրություններով: Այս շրջանի լավագույն, ես կասեի՝ նշանային գործերից մեկը ցուցահանդեսում տեսնելու առիթ ունենք՝ 1997 թ. ստեղծված «Տեսիլը»: Կրկին՝ դիտողին քաջ ծանոթ նկարչի ամառանոցը. կոկիկ ու գեղեցիկ խնամված սալահատակ բակն ավազանով, տան շեմը, մետաղյա սյուներին հենված երկրորդ հարկի պատշգամբը, հեռվում երեւում է ծանոթ դարպասը, ավելի հեռվում՝ Արայի լեռան գագաթը… եւ հանկարծ, այս իրական միջավայրում, անտիկ դիցուհի հիշեցնող կիսամերկ մի կին, կողքին՝ ասես ամպերից իջած եղջերուն (որսի աստվածուհի Դիանա-Արտեմիսի հետ զուգորդումներն ակնհայտ են): Հեռվում մի իրական աղջիկ՝ թռչող փուչիկի հետեւից վազելիս: Այսօրինակ սյուրռեալիստական տեսարանները Սարգիս Մուրադյանի արվեստում առաջացան այն ժամանակ, երբ խորհրդային թմբիրից արթնացած հայաստանյան իրականությունն առավել քան երբեւէ շոշափելի էր դարձել: Իր կտավներում միշտ իր ժամանակի արդիությունը արտահայտող Սարգիս Մուրադյանի այս շրջանի արվեստում առաջացած խզումը իրականության հետ տարօրինակ կարող է թվալ: Մուրադյանական այս ուշ շրջանի միստիցիզմի մասին դեռ պիտի խորհենք: Այժմ, սակայն, հստակ է մի բան՝ անգամ այլաբանորեն իմաստաշրջված՝ նկարչի երկիմաստ զուգորդումները, միեւնույն է, խոսում են նկարչի ապրած ժամանակի ու իր անձնական ապրումների, մտորումների, տագնապների մասին…

ԼԻԼԻԹ ՍԱՐԳՍՅԱՆ

ShareTweetShare
Նախորդ գրառումը

Առաջին անգամ հայերեն թարգմանությամբ լույս է տեսել ՖՐԱՆՑ ՎԵՐՖԵԼԻ «Երեմիա. լսե՛ք ձայնը»

Հաջորդ գրառումը

Հացին անարժաններս

Համանման Հոդվածներ

11 հուլիսի, 2025

Տխմարություն է Եկեղեցու դեմ սուր ճոճելը

11/07/2025
11 հուլիսի, 2025

Նույն գետը՝ երկրորդ անգամ

11/07/2025
11 հուլիսի, 2025

Հայաստանը՝ նաեւ իր դեմ ծրագրի մասնակի՞ց

11/07/2025
11 հուլիսի, 2025

«Հայաստանն ու Ադրբեջանը ունեն նույն նպատակը՝ դուրս մղել Ռուսաստանին Հարավային Կովկասից»

11/07/2025
Հաջորդ գրառումը

Հացին անարժաններս

Արխիվ

Երկ Երք Չրք Հնգ Ուր Շբթ Կիր
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
28293031  

Վերջին լուրեր

Նորություններ

Նոր էջ է բացվում, բայց Հայաստանի վիլայեթացման. Էդուարդ Շարմազանով

15/07/2025

Քաղաքական գործիչ Էդուարդ Շարմազանովը գրում է. «Մակրոնի կողմից Նիկոլին քաջալերելը շատ ծանր է նստում Հայաստանի ու հայ ժողովրդի վրա։ 2022-ի...

ԿարդալDetails

Քաղաքական դաշտը կրկին զտվում է. պատեհապաշտները տարանջատվում են նվիրյալներից, թուլամորթները՝ պայքարողներից. Հրանտ Մելիք-Շահնազարյան

14/07/2025

Կասկած չունեմ, որ առաջիկայում «միջանցքի» թեմայով կլինեն նոր զարգացումներ. Վարուժան Գեղամյան

14/07/2025

ԱՄՆ-ն ու ՆԱՏՕ-ն Ուկրաինային զենք կմատակարարեն՝ Եվրոպայի հաշվին

14/07/2025

Միացյալ Նահանգները առաջարկել է 100 տարով  վերահսկել Զանգեզուրի միջանցքը. դեսպան

14/07/2025
logo-white1
“Վահան Թեքեյան” Սոցիալ-Մշակութային Հիմնադրամ
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են։ Կայքի նյութերը տարածելիս հղումը կայքին պարտադիր է։

©2024 «ԱԶԳ» վերլուծական

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Ոչինչ չի գտնվել
Տեսնել բոլոր արդյունքները
  • Նորություններ
    • Պաշտոնական
    • Տեղական
    • Միջազգային
    • Տնտեսական
    • Տարածաշրջանային
    • Սոցիալական
    • Մշակութային
    • Հոգևոր
    • Իրավունք
    • ՌԱԿ մամուլ
  • Վերլուծություն
    • Քաղաքականություն
    • Տնտեսական
    • Հրապարակախոսություն
  • Մշակույթ
    • Ազգային
    • Կերպարվեստ
    • ToTo
    • Երաժշտություն
      • Դասական
      • Պոպ
      • Ջազ
      • Ռոք
  • ՌԱԿ մամուլ
  • «ԱԶԳ» Շաբաթաթերթ
    • Հոդվածներ
    • «ԱԶԳ» շաբաթաթերթ, տպագիր
    • Տպագիր արխիվ 1991-2025
    • Արխիվ
  • Տեսադարան
  • Մամուլ
  • Մեր հեղինակները

© 2025 «ԱԶԳ» վերլուծական