Այս տարեսկզբին լույս է տեսել հեղինակային երգի ինքնատիպ կատարող Լիլիթ Պիպոյանի նոր՝ «Անպարագիծ» ալբոմը: 17 երգերից կազմված ալբոմն ունկնդրին գրավում է հոգեպարար երաժշտությամբ, որն առանձնանում է բարձրաճաշակ գործիքավորմամբ, մեղմ ու մտերմիկ, պոետիկ բովանդակությամբ: Այս առիթով զրույց ունեցանք երգչուհու հետ, որն էլ սիրով ներկայացնում ենք ստորեւ:
–Հարգելի՛ Լիլիթ, դուք ունեք երաժշտական կրթություն, սակայն նաեւ ճարտարապետ եք: Ի՞նչը ձեզ բերեց հեղինակային երգի ասպարեզ:
-Իմ ասպարեզ գալուն նպաստեցին 90-ականները. աշխատանք չկար, ունեի երկու փոքր երեխա, ճարտարապետական գործունեությունն ինքնըստինքյան ենթարկվեց կոլապսի, սակայն հենց այդ ժամանակ հասկացա, որ ես նախագծել չեմ ուզում, այլ ուզում եմ լինել հետազոտող: Պատահաբար տեսա ՀՀ ԳԱԱ արվեստի ինստիտուտի հայտարարությունը՝ ճարտարապետության տեսության բաժնում ասպիրանտական կրթություն ստանալու մասին եւ որոշեցի դիմել՝ ուսումս շարունակելու: Հավաքեցի բավական բարձր միավորներ եւ մտնելով այդ ասպարեզը՝ կատարեցի հետազոտական աշխատանք («Գուգարքի ժողովրդական ճարտարապետությունը» թեմայով) եւ արդեն 1991 թվականին Մոսկվայում Ճարտարապետության տեսության եւ պատմության գիտահետազոտական ինստիտուտում պաշտպանեցի ատենախոսությունս: Վերադառնալով Երեւան՝ անշուշտ, պետք է շարունակեի գործունեությունս՝ մեկնել գիտարշավների եւ ամփոփել արդեն հաջորդ հավաքած նյութը, ինչպես արել էի մինչ այդ, բայց այդ տարիներին դա դարձավ անհնար մի բան: Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Արվեստի ինստիտուտը, որտեղ աշխատում էի, միջոցներ չէր տրամադրում գիտարշավների համար: Գրանտներ էի փնտրում, բայց՝ ապարդյուն: Հենց այդ տարիներին ճարտարապետների միությունում նախաձեռնել էին «Մոմի լույսով» կոչվող հեղինակային երգի համերգները, որոնք հենց մոմի լույսով էլ ընթանում էին, եւ ես ակամայից ներգրավվեցի դրա մեջ, եւ այդպիսով, կարելի է ասել, կայացավ իմ մուտքը երաժշտական ասպարեզ եւ բեմ: Հիմա, տարիներ անց, ես ինձ ավելի շուտ երաժիշտ եմ համարում, քան ճարտարապետ, քանզի վաղուց չեմ նախագծում, բայց արվեստաբաններին դասավանդում եմ հայ ճարտարապետության պատմություն: Հետագայում իմ երաժշտական գործունեությունն ընդլայնվեց, թողարկեցի ձայնասկավառակներ եւ բազում համերգներով հանդես եկա Հայաստանի եւ այլ երկրների բեմերում:
–Խոսելով ձեր երգարվեստի մասին` պիտի նկատել, որ ձեր ձայնը շատ յուրահատուկ է եւ բարձր տեսիտուրա ունի. մշակե՞լ եք երբեւէ այն:
-Բնատուր է, իհարկե: Տարիներ առաջ վոկալի՝ բառացիորեն մի քանի դաս եմ վերցրել եւ դրանով սահմանափակվել, «ձայն դնել» չի եղել, եւ ես չեմ էլ սիրում դա, որովհետեւ գտնում եմ, որ դա կա՛մ պիտի արվի շատ բարձր մակարդակով, կա՛մ չպետք է արվի ընդհանրապես: Մի քանի անգամ ինձ լսել է պրոֆեսոր Սվետլանա Կալասարյանը, եւ, իր կարծիքով, ձայնս մեծ հզորություն ունի, եթե զբաղվեի դասական վոկալով: Դասական վոկալի ուղուց ինձ հետ էր պահում հայրս, սակայն, անկեղծ ասած, ինքս էլ չէի սիրում խորհրդային շրջանին բնորոշ պաթետիկ երգեցողությունը: Հիմա միմիայն ամենահանճարեղ երգչուհիներին եմ լսում, այդ պահին որոշ ափսոսանք եմ ապրում, սակայն ես լինելով ընդդիմացող տեսակ՝ առանձնապես չէի ցանկանում երգել ընդունված ձեւի մեջ: Գերադասեցի լինել ընդհատակյա, քան թե, այսպես ասած, «պաշտոնական» երգչուհի:
–Ձեր շատ երգերի տեքստերը միջնադարյան հեղինակների են: Կա՞ սրա մեջ որեւէ գաղափար, տեսլական, որին հետամուտ եք լինում:
-Սկզբում երգում էի ընկերներիս համար, գերազանցապես արտասահմանյան երգեր՝ փոխելով դրանք իմ ձեւով, եւ երբ արդեն ավարտել էի ինստիտուտը, մի անգամ ԳԱ Ազգագրության ինստիտուտի հետ արշավի գնացի որպես չափագրող ճարտարապետ եւ ծանոթացա Վահրամ Թաթիկյանի հետ: Նա շատ էր հավանում երգս, ձայնս, երգեր էր գրում եւ ուղարկում ինձ, եւ առաջին անգամ իրենից լսեցի Պաղտասար Դպիրի խոսքերով գրված «Ի քոյդ սիրոյ» երգը, որն ինձ ուղղակի զմայլեցրեց: Նա է ինձ հուշել այն միտքը, որ միջնադարյան տեքստով կարելի է երգ գրել եւ այսօր, ինչը ես հետո արեցի շատ անգամներ:
Մեր հայ հոգեւոր երաժշտությունը շատ բարձր մակարդակ ունի` համաշխարհային մասշտաբի, եւ եկեղեցու շնորհիվ այն պահպանվել է դարեր շարունակ: Սակայն ինձ միշտ հետաքրքրել է՝ ինչպիսի՞ն է եղել հայկական իշխանական տոհմերից եկող երաժշտությունը, ի՞նչ են երգել, ինչպե՞ս: Ո՞ւր են մեր միջնադարյան բալլադները, ո՞ւր են երգերը բարձր սիրո մասին: Ավա՜ղ, հայկական բարձր խավի աշխարհիկ երաժշտությունը գրեթե կորսված է, թեեւ տեքստերը, փառք Աստծո, պահպանվել են հայրենների, անտունիների ձեւով, բայց մեղեդիները չեն գրառվել, դրանց փշուրներն են միայն փայլատակում ժողովրդական, գեղջկական երգերում: Ցավոք, այն ժամանակ, երբ Եվրոպան վերելք էր ապրում, մեզ մոտ բարձրաշխարհիկ արվեստը ոչնչացվել էր, եւ այդ դատարկությունը մինչեւ հիմա զնգում է, ու դա անդրադառնում մեր այսօրվա կյանքի, ազգային կերպարի, երաժշտական նախասիրությունների վրա: Ես փորձեցի գոնե մի փոքր չափով վերածնել այդ ավանդույթը, նոր երաժշտական շունչ տալ գեղեցկագույն միջնադարյան տեքստերին, չգիտեմ՝ որքանով կարողացա… Բացի դրանցից, ես ունեմ, իհարկե, բազմաթիվ երգեր նաեւ ժամանակակից հայերենով, ինչպես իմ գրած, այնպես էլ հայ պոետների հեղինակությամբ:
–Ի՞նչ եք կարծում, այսօր երիտասարդությունն ունի՞ հետաքրքրություն այս ժանրի նկատմամբ, եւ ո՞վ է ձեր ունկնդիրը:
– Իմ լսարանը երիտասարդացել է, ինձ շատ են գրում Ֆեյսբուքով, սպասում են իմ համերգներին: Իհարկե, ինձ լսում են նաեւ հասակակիցներս, բայց ավելի շատ ջահելությունն է: Այսօր կա մի լավ տեսակ երիտասարդության, որ հասկանում է թե՛ պոեզիա, թե՛ երաժշտություն: Այլ հարց է, որ չեմ կարողանում հաճախ ելույթ ունենալ` զուտ տեխնիկական պատճառներով, որովհետեւ ստեղծագործական առումով մի նոր վերելք եմ ապրում եւ շատ եմ ուզում կիսվել դրանով հանդիսատեսի հետ: Ինձ աջակցություն է հարկավոր…
–Խոսենք ձեր նոր ալբոմի ստեղծման մասին: «Անպարագիծ» վերնագիրն ի՞նչով է պայմանավորված:
-Վերնագիրը փոխառել եմ Հրաչյա Թամրազյանի մի բանաստեղծությունից, որով երգ ունեմ հենց այս ալբոմում, որտեղ նա ասում է մոտավորապես հետեւյալը. «Նայի՛ր ինքդ քո մեջ, այնտեղ է հոգիդ անպարագիծ»…
–Ինչո՞վ է այս ալբոմը տարբերվում նախորդներից եւ կա՞ էվոլյուցիա, աշխարհայացքի փոփոխություն ձեր ալբոմների միջեւ, կոնցեպտներ եւ այլն:
-Այո՛, կա տարբերություն: Ես ծանր հիվանդություն տարա, որից հետո ավելի թարմ աչքով էի նայում աշխարհին, ուստի պեղեցի իմ վաղուց գրված տեքստերը եւ վերածեցի երգերի: Հիմա ցանկություն ունեմ որոշ իմաստով հեռանալ «դասականությունից», թեթեւություն ու ջազային շունչ հաղորդել երգերիս, դրա կարիքն եմ զգում: Ուզում եմ նվազեցնել դրամատիզմը, գնալ դեպի ավելի մեղմ, տաքուկ երաժշտություն:
–Մաղթում եմ ձեզ հաջողություն, նոր ու թարմ նախագծերի իրագործում:
-Շնորհակալ եմ:
ԱՆՆԱ ԱԴԱՄՅԱՆ
Երաժշտագետ
