Անցնող տարվա ավարտին Երեւան այցելած ԻԻՀ ԱԳ նախարար Ամիր-Աբդոլլահիանը հայտարարեց Թավրիզում Հայաստանի գլխավոր հյուպատոսություն հիմնադրելու շուրջ կողմերի միջեւ ձեռք բերված պայմանավորվածության մասին:
Իրանի խոշորագույն քաղաքներից մեկում հայկական հյուպատոսական հիմնարկի գործունեության մեկնարկի մասին լուրը հայտնելուց հետո, Իրանի արտգործնախարարը 2023 թ. դեկտեմբերի 27-ին Երեւանում կայացած համատեղ մամուլի ասուլիսի ժամանակ նաեւ անդրադարձավ Հայաստանի՝ որպես Իրանի միակ քրիստոնեադավան հարեւան երկրի հետ հարաբերությունները խորացնելու անհրաժեշտությանն ու խոսեց Երեւանից ողջ աշխարհի քրիստոնյաների ամանորը շնորհավորելու ընձեռված հնարավորության մասին:
Իրանի Արեւելյան Ատրպատականի Թավրիզ քաղաքում հայկական հյուպատոսություն հիմնելու մասին որոշումն Իրանում ընդունվել է դեռեւս 2008 թվականի դեկտեմբերին՝ ԻԻՀ կառավարության նիստի ժամանակ, որի համար հիմք է ծառայել ԻԻՀ արտաքին գործերի նախարարության առաջարկությունը՝ իբրեւ պայման նշելով փոխադարձության սկզբունքը:
Հիշեցնենք, որ Հայաստանի համար ճակատագրական օրերին հայկական Կապան քաղաքում բացվել է Իրանի գլխավոր հյուպատոսությունը, որով հիմնավորվում է փոխադարձաբար Թավրիզ քաղաքում հայկական հյուպատոսական հիմնարկի գործունեությունը:
Թավրիզում հայկական հյուպատոսության բացումը նաեւ հիմնավորվում է այդ քաղաքի աշխարհաքաղաքական առանձնահատկություններով, որից ելնելով էլ Թավրիզը պատմականորեն համարվել է օտարերկրյա դիվանագետների գործունեության համար բացառիկ միջավայր: Իրանում ընթացող բոլոր քաղաքական իրադարձությունների կիզակետը թե՛ անցյալում եւ թե՛ այսօր եղել եւ մնում է Թավրիզ քաղաքը:
Ի դեպ, Թավրիզում ՀՀ հյուպատոսություն հիմնադրելով, Արեւելյան Ատրպատականից բացի, հնարավոր կլինի նաեւ քննարկման նյութ դարձնել ՀՀ հարակից այլ շրջանների, այդ թվում՝ ԻԻՀ Արեւմտյան Ատրպատական, Արդեբիլ, Գիլան ու Մազենդարան նահանգների հայկական հյուպատոսության սպասարկման տարածքի մեջ ներառելու հնարավորությունը:
Ներկայումս հյուպատոսական սպասարկման այդպիսի լայն տարածքում գործունեություն ծավալելու հնարավորություն ունեն ընդամենը երկու հյուպատոսական հիմնարկներ՝ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի գլխավոր հյուպատոսությունները, որոնք 44-օրյա պատերազմի օրերին հակահայ մթնոլորտի շիկացման հարցում մեծ դերակատարում ունեցան:
Թավրիզում գործող 11 հյուպատոսություններից առաջինը հիմնադրվել է 1837 թվականին՝ Մեծ Բրիտանիայի կառավարության կողմից: Թավրիզում հյուպատոսություններ են ունեցել նաեւ ԱՄՆ-ը, Ռուսաստանը, Ֆրանսիան, Գերմանիան, Ավստրիան, Օսմանյան Թուրքիան, Ջենովան, Վենետիկի Հանրապետությունը եւ Իրաքը: Հետաքրքրականն այն է, որ նույն ժամանակահատվածում մայրաքաղաք Թեհրանը հյուրընկալել է ընդամենը յոթ դիվանագիտական ներկայացուցչությունների:
Խորհրդային իշխանության հաստատումից հետո Հայաստանը նույնպես հյուպատոսություն է ունեցել Թավրիզում, սակայն ԽՍՀՄ կազմավորումից հետո այն լուծարվել է: Ուրախ ենք արձանագրելու այն փաստը, որ արքայազնանիստ քաղաքի համբավ ունեցող Թավրիզում հայկական հյուպատոսական հիմնարկի վերագործարկումը, ԻԻՀ ԱԳ նախարարի հայտարարության համաձայն, տեղի կունենա առաջիկա օրերին:
Թավրիզում Հայկական հյուպատոսական հիմնարկի բացման մասին լուրը չէր կարող իրարանցում չառաջացնել մեկ ազգի կերպարով հանդես եկող թուրք-ազերիների մոտ: Այդ լուրը շրջանառվելուց անմիջապես հետո Ադրբեջանի «GՖney Azerbaycan – Haber Ajans» լրատվական գործակալության ինստագրամյան էջում հայտնվեց հետեւյալ գրառումը. «Թավրիզում Հայաստանի հյուպատոսության հիմնադրումը Հարավային Ադրբեջանի 35 միլիոն թուրքերին ուղղված Իրանի ֆաշիստական վարչախմբի հեգնանքն էր»:
Թուրքական մամուլը նույնպես անդրադարձել է Թավրիզում հայկական հյուպատոսության հիմնադրմանն ու այն գնահատել որպես Կովկասում լարվածության թուլացմանը միտված ջանքերի չեզոքացում:
Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի ու նրա ղեկավարած «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցության ջերմեռանդ պաշտպան «Yeni afak» թերթը ազերիներով բնակեցված Թավրիզ քաղաքում հայկական հյուպատոսության հիմնադրման մասին լուրը համարել է ցնցող եւ թյուրքական աշխարհին նետված մարտահրավեր:
Թուրքական «haber 7» կայքն էլ նշել է. «Հնարավոր չէ քողարկել այն իրողությունը, որ Իրանի կառավարությունը Զանգեզուրյան միջանցքի գործարկմանը դիմակայելուն զուգընթաց, Ադրբեջանի Հանրապետությանը սահմանակից ազերիաբնակ տարածքում ընդլայնում է իր դիվանագիտական հարաբերությունները Հայաստանի հետ»:
Բնականաբար, մեր թշնամիների դժգոհությունը հարուցող Հայաստանի որեւէ ձեռնարկում արժանի է դրվատանքի: Եվ անշուշտ, մեր որոշ դրացիների մոտ տագնապ առաջացրած Թավրիզում Հայաստանի հյուպատոսական հիմնարկի բացումը դրվատանքի արժանի ձեռնարկումների շարքին կարելի է դասել:
ԳՐԻԳՈՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Իրանագետ
