Կորոնավիրուսի համաճարակը բացահայտեց աղբի և հատկապես բժշկական թափոնների վերամշակման հսկայական խնդիրներ։ Ամեն օր հարյուրավոր միլիոն դիմակներ, ձեռնոցներ, ներարկիչներ հայտնվում են աղբավայրերում, և ժամանակի ընթացքում աղբի քանակը միայն կաճի։ Տեխնոլոգիա, որը կօգնի հաղթահարել խնդիրը, դեռ գոյություն չունի։ Չինաստանն այժմ դարձել է էպիկենտրոնը, որտեղ, COVID-19-ի համաճարակի սկզբից ի վեր COVID-19-ի ամենամեծ բռնկման ֆոնին, խոշոր քաղաքները ստիպված էին կարանտինացվել՝ վիրուսի նկատմամբ զրոյական հանդուրժողականության քաղաքականության պատճառով։
Կորոնավիրուսի համաճարակը բացահայտեց աղբի և հատկապես բժշկական թափոնների վերամշակման հսկայական խնդիրներ։ Ամեն ամիս հարյուր միլիոնավոր դիմակներ, ձեռնոցներ, ներարկիչներ հայտնվում են աղբավայրերում, և ժամանակի ընթացքում աղբի քանակը միայն կաճի։ Տեխնոլոգիա, որը կօգնի հաղթահարել խնդիրը, դեռ գոյություն չունի։ Չինաստանն այժմ դարձել է էպիկենտրոնը, որտեղ, COVID-19-ի համաճարակի սկզբից ի վեր COVID-19-ի ամենամեծ բռնկման ֆոնին, խոշոր քաղաքները ստիպված էին կարանտինացվել՝ վիրուսի նկատմամբ զրոյական հանդուրժողականության քաղաքականության պատճառով։
Մոլորակի վրա կլիմայի փոփոխության արագությունն մեծանում է. ջերմոցային գազերի, հատկապես հանածո ածխածնի արտանետումները վնասակար ազդեցություն են ունենում Երկրի վրա: Մոլորակը գնալով ավելի է տաքանում, Համաշխարհային օվկիանոսի մակարդակը բարձրանում է, տարեցտարի ավելանում է բնական աղետների թիվը, իսկ օդի աղտոտվածությունն ավելի վտանգավոր է, քան տուբերկուլյոզն ու ՁԻԱՀ-ը։
Օդի աղտոտվածությունը և քիմիական արտանետումները տարեկան մոտ ինը միլիոն մահվան պատճառ են հանդիսանում, ասվում է Lancet Planetary Health-ում հրապարակված վերջին հետազոտության մեջ: Գիտնականների տվյալներով՝ 2015-ից 2019 թվականներին շրջակա միջավայրի դեգրադացիայի պատճառով համաշխարհային մահացությունն աճել է 7 տոկոսով, իսկ տնտեսական կորուստները գնահատվում են տարեկան 4,6 տրիլիոն դոլար։ Միևնույն ժամանակ, աշխարհում օդի աղտոտվածության մակարդակը COVID-19 համաճարակի սկսվելուց հետո ոչ միայն չի բարելավվել, այլև նկատելիորեն վատացել է՝ օդի աղտոտվածությունից մահացածների թիվը հասել է 6,7 միլիոնի։
Կորոնավիրուսային պանդեմիան սրել է աղտոտման ևս մեկ խնդիր՝ աշխարհում ավելի շատ աղբ կա։ Ըստ ՄԱԿ-ի գնահատումների ՝ 2020 թվականի մարտից մինչև 2021 թվականի նոյեմբերը մոտ 87 հազար տոննա անձնական պաշտպանիչ սարքավորումներ (ԱՊՊ) է ձեռք բերվել միայն COVID-19-ի դեմ պայքարի համատեղ արտակարգ իրավիճակների նախաձեռնության շրջանակներում։ Ավելին, ամբողջ աշխարհում կիրառվել է պատվաստանյութի ավելի քան 8 միլիարդ չափաբաժին, ինչի արդյունքում ևս 144 տոննա թափոններ՝ ներարկիչների, ասեղների և տարաների տեսքով՝ դրանք հավաքելու համար: Գրեթե բոլոր այդ բժշկական սարքերը հայտնվել են աղբանոցներում:
Միևնույն ժամանակ, ՄԱԿ-ը հաշվի չի առել բժշկական դիմակները, որոնք օգտագործվում են ամբողջ աշխարհում։ Չնայած ամեն ամիս դեն են նետվում 129 միլիարդ դիմակ և 65 միլիարդ ձեռնոց։ Դիմակները ճանաչվել են որպես էկոլոգիական ժամային ռումբ. դրանք քայքայվում են գրեթե 500 տարի, և դրանք կարող են արագ ոչնչացվել միայն այրման սարքերում։ Դուրս եկած դիմակների միայն մի փոքր մասն է հասնում այնտեղ, բայց ընդհանուր առմամբ, երբ աղբն այրվում է, վնասակար նյութերը մտնում են մթնոլորտ։ Պլաստիկ թափոնների մեծ մասը (75 տոկոսը) ուղարկվում է ոչ թե վերամշակման, այլ աղբավայր և ի վերջո հայտնվում օվկիանոսների ջրերում:
4.6տրիլիոն դոլար է կորցնում է համաշխարհային տնտեսությունը վատ էկոլոգիայի պատճառով
Նույնիսկ համաճարակից առաջ՝ 2018 թվականին, օվկիանոսներում կար 13 հազար տոննա պլաստիկ։ 2020 թվականին օվկիանոսներում արդեն կար 1,6 միլիարդ դիմակ, և այս տեմպերով շուտով դրանք ավելի շատ կլինեն, քան մեդուզաները: Դեմքի մեկ դիմակը կարող է օրական մինչև 173000 միկրո մանրաթել բաց թողնել ծով: Պոլիպրոպիլենում պարունակվող միկրոպլաստիկը քայքայվում է և ներծծվում ծովային կենդանիների մարսողական համակարգի մեջ:
«Պլաստիկ աղտոտումը մեր մոլորակի ամենամեծ սպառնալիքներից մեկն էր նույնիսկ մինչև կորոնավիրուսի բռնկումը։ Որոշ մթերքների ամենօրյա սպառման անսպասելի աճը, որոնք էական նշանակություն ունեն առողջությունը պաշտպանելու և հիվանդությունների տարածումը կանխելու համար, իրավիճակը շատ ավելի վատթարացրել է», – ասում է Պամելա Կոկ-Հեմիլթոնը՝ ՄԱԿ-ի Առևտրի և զարգացման համաժողովի տնօրենը:
ԲԱՐՁՐ ԳՆՈՎ
Համաճարակի ընթացքում աղբի քանակի աճի ցցուն օրինակ է Չինաստանը։ 2022 թվականի գարնանը այդ երկիրը «անջրպետ» դարձավ մարտադաշտ COVID-19-ի նկատմամբ զրոյական հանդուրժողականության քաղաքականության և շրջակա միջավայրի միջև։ Համաճարակի սկզբից ի վեր կորոնավիրուսի ամենալուրջ բռնկման պատճառով երկրի շատ քաղաքներում մի քանի շաբաթով ընդհանուր կարանտին է մտցվել։ Օրինակ, 25 միլիոնանոց Շանհայում օրական հայտնաբերվում էր վարակի ավելի քան 20 հազար դեպք, և քաղաքային իշխանությունները մտցրեցին ամբողջական արգելափակում. միայն առողջապահական ոլորտի աշխատողները, կամավորները, առաքումները և հատուկ թույլտվություններ ունեցող այլ մասնագետները կարող էին ազատ լինել փողոցներում: Մարտի սկզբից կորոնավիրուսի կանխարգելման հետ կապված բժշկական թափոններն աճել են 4,5 անգամ՝ օրական մինչև 1400 տոննա։ Բացի այդ, COVID-19-ի հետ կապված կենցաղային թափոնների օրական ծավալը օրական 73-ից հասել է 3300 տոննայի։ Այժմ վարակակիրներն ավելի քիչ են, սահմանափակումներն աստիճանաբար հանվում են, սակայն աղբի խնդիրը մնում է չլուծված։ Նույնիսկ Հոնկոնգը, որտեղ սահմանափակումներն այնքան էլ խիստ չէին, սկսել է տառապել աղբի խնդրով։
Ըստ Nomura Holdings-ի` ապրիլին Չինաստանի 45 քաղաքների մոտ 373 միլիոն մարդ գտնվում էր ամբողջական կամ մասնակի արգելափակման մեջ: Սա Եվրամիության բնակչության երեք քառորդից ավելին է: Եվ մինչ Շանհայում նոր դեպքերի թիվը նվազում է, Պեկինը և չինական այլ քաղաքները խստացնում են սահմանափակումները՝ զսպելու իրենց բռնկումները: Սա առաջացրեց սննդի առաքման պահանջարկի աճ և առցանց գնումների աճ՝ միաժամանակ ճնշում գործադրելով Չինաստանի առանց այն էլ ծանրաբեռնված թափոնների կառավարման համակարգի վրա: Greenpeace-ը գնահատում է, որ Չինաստանը 2018 թվականին արտադրել է 9,4 միլիոն տոննա փաթեթավորում առցանց գնումների համար, և այդ թիվը կարող է հասնել 41 միլիոն տոննայի մինչև 2025 թվականը: Բնապահպանները կարծում են, որ ապագայում Չինաստանը պետք է մշակի այնպիսի համակարգ, որտեղ աղբ արտադրողները (ինչպես ձեռնարկությունները, այնպես էլ անհատները) ստիպված կլինեն վճարել թափոնների հեռացման համար։ Մինչ այժմ երկիրը ամեն օր արտադրում է հարյուրավոր միլիոն տոննա քաղաքային կենցաղային աղբ, և չինացի ընտանիքների մեծ մասը դրանք չեն տեսակավորում. չինացիների 97 տոկոսը կամ թաղում է այն, կամ այրում: Խնդիրը դեռ լուծվում է տեղում։ Օրինակ՝ Շանհայի իշխանությունները սկսեցին օրական 1400 տոննա թափոն ուղարկել վերամշակման, իսկ մինչ վերջին կորոնավիրուսի բռնկումը այս ցուցանիշը կազմում էր օրական 300 տոննա։
ՄԱՔՐՄԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐԸ
Չնայած աշխարհաքաղաքական իրադարձությունների ֆոնին կորոնավիրուսային համաճարակը հետին պլան է մղվել, այն ամենևին չի ավարտվել։ Տասնյակ երկրներում դեպքերի կտրուկ աճ է նկատվում, այս մասին հայտարարել է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) ղեկավար Թեդրոս Ադհանոմ Գեբրեյեսուսը.
«Մոտ 70 երկրներում` բոլոր տարածաշրջաններում գրանցվել է COVID-19-ի դեպքերի հաշվետվությունների աճ այն ժամանակ, երբ թեստավորումն ամբողջ աշխարհում կտրուկ անկում է ապրել: Կորոնավիրուսը ամեն քայլափոխի անակնկալներ է մատուցում, և դրա ուղին ու ինտենսիվությունը կանխատեսել դեռևս անհնար է»,- ասել է նա։
Աշխարհում հիվանդացության հաջորդ ալիքով կավելանա նաև բժշկական թափոնների քանակը։ Փորձագետները զգուշացնում են, որ մոտ ապագայում օգտագործված դիմակների և սանիտարական այլ միջոցների պատճառով թափոնների քանակը կավելանա տասնյակ հազարավոր տոննայով։ Բացի այդ, ամբողջ աշխարհում բաշխվել է ավելի քան 140 միլիոն թեստային փաթեթ, որոնք ի վերջո կվերածվեն 2,6 հազար տոննա ոչ վարակիչ թափոնների և 731 հազար լիտր քիմիական թափոնների։
Համաճարակը ցույց է տվել թափոնների կառավարման համակարգի անարդյունավետությունը, հայտարարել է ԱՀԿ – ն։ «COVID-19-ը ստիպել է աշխարհին մտածել թափոնների հոսքի հետ կապված չլուծված խնդիրների, դրանց առաջացման ասպեկտների մասին, որոնք անտեսվում են, և ինչպես ենք մենք արտադրում, օգտագործում և տնօրինում առողջապահական ռեսուրսները կյանքի ցիկլի բոլոր փուլերում»։ ասել է ԱՀԿ-ի շրջակա միջավայրի, կլիմայի փոփոխության և առողջության բաժնի տնօրեն դոկտոր Մարիա Նեյրան:
Մոտ ապագայում աշխարհում բժշկական թափոնների քանակը կավելանա առնվազն 87 հազար տոննայով, և դրանք միայն դիմակներն են և այլ անձնական պաշտպանիչ սարքավորումները (ԱԱՊ): Միևնույն ժամանակ, ամբողջ աշխարհում առողջապահական հաստատությունների 30 տոկոսը ներկայումս սարքավորված չէ առկա թափոնների հետ գործ ունենալու համար, չհաշված COVID-19 պատճառով լրացուցիչ բեռի մասին: Նվազ զարգացած երկրներում մասնագիտացված թափոնների հետ աշխատելու համար ոչ պիտանի հիվանդանոցների և կլինիկաների մասնաբաժինը հասնում է 60 տոկոսի: Ճգնաժամին դիմակայելը պահանջում է համապարփակ մոտեցում և բնապահպանական քաղաքականության վերանայում ամբողջությամբ։ ԱՀԿ-ն առաջարկել է օգտագործել կայուն փաթեթավորում, օգտագործել բազմակի օգտագործվող PPE, վերամշակելի և կենսաքայքայվող նյութերի ներդրում, ներդրումներ չայրվող թափոնների մշակման տեխնոլոգիաներում (օրինակ՝ ավտոկլավներ) և ներդրումներ կատարել վերամշակման տեխնոլոգիաներում, որպեսզի այնպիսի նյութեր, ինչպիսիք են պլաստմասսաները:
Աղբյուրը` lenta.ru
