Եթե Ադրբեջանը դադարեցնի Կարմիր խաչի գործունեությունը, գերիների հանդեպ հոգեբանական ու ֆիզիկական խոշտանգումների վտանգը կմեծանա

Ադրբեջանը կդադարեցնի Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի (ԿԽՄԿ) ներկայացուցչության գործունեությունը Ադրբեջանում, որի մասին դեռևս հունիսի 17-ին հայտարարել էր «Ռազմագերիների, պատանդների և անհետ կորածների հարցերով պետական հանձնաժողով»-ը (State Commission on Prisoners of War, Hostages and Missing Persons): ԼՂ փախստականների իրավապաշտպան միությունից ահազանգում են, որ գրասենյակի փակումը կարող է լրջորեն սահմանափակել Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների իրավունքների պաշտպանության պայմանների վերահսկումը, խաթարել կալանավորների հետ հաղորդակցման ուղիները և մեծացնել գերիների հանդեպ հոգեբանական ու ֆիզիկական խոշտանգումների վտանգը:

«Ընդգծենք, որ մինչ օրս ԿԽՄԿ-ն միակ կազմակերպությունն է եղել, որն անմիջականորեն հասանելիություն է ունեցել կալանավորների հետ՝ այդ թվում՝ անձնական այցելությունների միջոցով։

Հարկ է նշել, որ ԿԽՄԿ ներկայացուցիչների վերջին հանդիպումը հայ ռազմագերիների և կալանավորների հետ տեղի է ունեցել հունիսի 19-ին, որի մասին հայտնել է ԿԽՄԿ-ի ադրբեջանական գրասենյակի հասարակայնության հետ կապերի բաժնի ղեկավար Իլահա Հուսեյնովան։ Վերջինիս խոսքով՝ հանդիպումների ընթացքում կայացել են անհատական շփումներ կալանավորների հետ, նրանք ստացել են ընտանեկան ծանրոցներ և հնարավորություն՝ փոխանակվելու ընտանեկան նորություններով։ Ստեղծվել են պայմաններ՝ ընտանիքների հետ կապ հաստատելու համար։

Հարկ է ընդգծել, որ Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեն՝ իր մանդատի շրջանակում, կալանավայրեր այցելելիս գնահատում է կալանավորված անձանց նկատմամբ վերաբերմունքն ու կալանքի պայմանները՝ նպաստելով նրանց՝ ընտանիքների հետ կապը վերականգնելու կամ պահպանելու հնարավորությանը։ Կոմիտեի սահմանված ընթացակարգերի համաձայն՝ նման այցելությունների վերաբերյալ դիտարկումներն ու առաջարկությունները ներկայացվում են միայն կալանավորող մարմիններին։

Եվ քանի որ կոմիտեի հիմնական գործունեությունը հակամարտության մարդասիրական հետևանքների մեղմացումն է, ուստի գրասենյակի փակման գործընթացների հետևանքով հայ ռազմագերիների ճակատագիրը հետայսու ամբողջությամբ կթողնվի ադրբեջանական իշխանությունների քմահաճույքին, իսկ մարդասիրական առաքելությունը կմնա չիրականացված։

Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միությունը միջազգային կառույցների ուշադրությունն է հրավիրում այն փաստին, որ բացի Կարմիր Խաչի պատվիրակության գործունեության դադարեցումից, Ադրբեջանի իշխանությունները ձգտում են փակել նաև այլ միջազգային գրասենյակներ, ինչը լուրջ խոչընդոտ է միջազգային մարդասիրական իրավունքի պաշտպանության համար։ Ի մասնավորի 2025 թվականի մայիսի 6-ին ՄԱԿ-ի փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատարի գրասենյակը (UNHCR) Ադրբեջանի կառավարությունից ստացված պաշտոնական ծանուցման համաձայն դադարեցրել է իր գործունեությունը։

Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միությունը կարևորում է Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեի բացառիկ իրավասությունն ու մանդատը՝ Ադրբեջանում պահվող հայ բանտարկյալների իրավունքների պաշտպանության ոլորտում և կոչ է անում կոմիտեի նախագահին և ներկայացուցիչներին՝

.շարունակել հանդես գալ որպես անկախ միջնորդներ հայ բանտարկյալների և Ադրբեջանի իշխանությունների միջև՝ միջազգային մարդասիրական իրավունքի պաշտպանությունն ապահովելու համար։

.շարունակել կանոնավոր այցելությունների իրականացումը՝ ադրբեջանական բանտերում պահվող բոլոր հայ կալանավորների նկատմամբ։

.հատուկ ուշադրություն դարձնել գերիների ակնհայտ վնասվածքների պատճառների բացահայտմանը։

.հետևել Ադրբեջանում ապօրինաբար գերության մեջ գտնվող հայերի ծանր վիճակին, որոնք հետապնդվում են քաղաքական դրդապատճառներով, ենթարկվում են անարդար վերաբերմունքի և էթնիկական հալածանքների՝ նրանց նկատմամբ արդար վերաբերմունքն ապահովելու նպատակով։

Ի դեպ, հայ ռազմագերիների հանդեպ խոշտանգումների և նվաստացումների վերաբերյալ հստակ արձանագրումներ են արվել հունիսի 5-ին ԱՄՆ Միջազգային կրոնական ազատության հանձնաժողովի (USCIRF) կողմից՝ «Կրոնական ազատության պայմաններն Ադրբեջանում» լսումների ընթացքում։ Ըստ ներկայացված վկայությունների՝ գերիները ենթարկվել են ծեծի, կրոնական և էթնիկ բնույթի վիրավորանքների։

Միաժամանակ, Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միությունը կոչ է անում Ադրբեջանին՝ անվերապահորեն կատարել ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանի 2021 թվականի դեկտեմբերի 7-ի որոշումը, ըստ որի՝ դատարանը, կիրառելով ժամանակավոր միջոցներ, պարտավորեցրել է Ադրբեջանին. պաշտպանել 2020 թվականի պատերազմի ընթացքում և դրանից հետո գերեվարված և Ադրբեջանում պահվող բոլոր անձանց բռնությունից և մարմնական վնասվածքներից, ինչպես նաև ապահովել նրանց անվտանգությունը և օրենքի առջև հավասարությունը։

Կոչ ենք անում միջազգային կառույցներին ապահովել մարդասիրական կազմակերպությունների անխափան ներկայությունն Ադրբեջանում՝ հայ բանտարկյալների և ռազմագերիների իրավունքների պաշտպանության համար։

Կոչ ենք անում Ադրբեջանին անհապաղ ազատ արձակել բոլոր հայ ռազմագերիներին և անօրինաբար պահվող քաղաքացիական անձանց՝ կատարելով «Ռազմագերիների հետ վարվելակերպի մասին» 1949 թվականի Ժնևյան կոնվենցիայի, հատկապես դրա 118-րդ հոդվածի պահանջները, որոնց համաձայն՝ ռազմական գործողությունների դադարեցումից հետո ռազմագերիները պետք է անմիջապես վերադարձվեն հայրենիք»,- նշված է ԼՂ փախստականների իրավապաշտպան միության հայտարարության մեջ։