1858թ. Վարագավանքում հիմնվում է առաջին հայկական թանգարանը՝ Խրիմյան Հայրիկի ձեռքով։ Թանգարանը թեև վանքին կից էր, բայց միայն եկեղեցական բնույթ չէր կրում. եկեղեցական առարկաների կողքին կային նաև աշխարհիկ և անգամ հեթանոսական շրջանի իրեր։ Խրիմյան Հայրիկի կենսագիր Խ. Մալումյանը այս առթիվ հետևյալ դեպքն է պատմում. «Վարագում Խրիմյան հիմնել էր մի թանգարան, որտեղ նա հավաքում էր Հայաստանի զանազան կողմերից հին ձեռագիրներ, և այլ հնություններ։ Մի անգամ մի հովիվ գտել էր մետաղյա կիսարձան։ Խրիմյան մեծ դժվարությամբ կարողացավ ձեռք բերել այդ կիսարձանը, որը, ինչպես ենթադրում էին, հեթանոս Հայաստանի կուռքերից մինի կիսարձանը պիտի լիներ։ Այդ կիսարձանը Խրիմյանը դրեց թանգարանում, որտեղ կային հին ավետարաններ։
Եվ ահա Խրիմյանի թշնամիները սկսեցին համոզել ամբոխին, թե Խրիմյանն իր աշակերտների հետ կուռք է պաշտում, որը պահում է քրիստոնեական ավետարանի կողքին։ Բանն այնտեղ հասավ, որ մի օր՝ ամբոխը պատրաստվում էր գնալ Վարագ՝ և քարուքանդ անել կռապաշտների մեհյանը՝ թանգարանը, Խրիմյանը հազիվ կարողացավ համոզել ժողովրդին, թե այդ բոլորը սուտ է և շինծու»։











