Մեր խնդիրն այս խելագարը չի, այլ այն 10-15,% տոկոս կազմող անձինք, որոնք, սնվելով ատելությամբ, նրա հետեւորդներն են, եւ եւս 10-15%, որոնց համար նա չարյաց փոքրագույնն է։
Սելջուկներին Անի քաղաքի հայերի մի հատվածն է հրավիրել, ընդդեմ` մյուսի։
Անին բաժանված էր քաղքեդոնական ու հակաքաղքեդոնական հատվածների եւ միմյանց ատում էին։ Միմյանց ատում էին նաեւ քաղքեդոնականները` հունասերերն ու վրացասերերը։
Երբ Դվինի արաբ ոստիկանը` կրոնափոխ հայ, հորդորում էր Տայքի Բագրատունի իշխանին հաշտվել իր հակաքաղքեդոնական հայրենակիցների հետ, պատասխանը եղել է կարճ. շների հետ սեղան կնստի, բայց նրանց հետ` ոչ։
Քաղքեդոնական-հակաքաղքեդոնական վեճն անցյալում է, իսկ Անին` ավերակների մեջ։
Հայերի ողջ պատմությունը ներծծված է ներազգային ատելությամբ, հայտնի հետեւանքներով հանդերձ։ Կարծում էինք, որ այս ամենն անցյալում է, սակայն բավական էր մի խելագարի հայտնվելը, շրջապատված պատեհապաշտներով, որ հին արատը վերածնվի։
Ստեփան Դանիելյան, քաղաքագետ
