Մահուան 25-ամեակին առիթով
“Այնքան ատեն, որ կը կառչինք մեր ազգային արժէքներուն, անոնցմով կը հաղորդուինք, եւ կը հաղորդենք
մեր զաւակները ամէն օր, կը տագնապինք համահայկական մտահոգութիւններով եւ կը կանգնինք հայրենիքի
կողքին, վստահ կրնանք ըլլալ թէ ոչ միայն կը տոկանք ամէն կարգի վերիվայրումներուն, այլեւ կը յառաջդիմենք,
կը ծաղկինք ու կ՛ողջունենք Մեծ երազին իրականացումը”:
Ալեք Մանուկեան
20-դ դարու ամէնէն տիրապետող դէմքերէն մէկը հանդիսացաւ Ալեք Մանուկեան: Գիւտարար, ժողովրդանուէր առաջնորդ, համազգային հոգերով տագնապող անզուգական հայը, Բարեգործականի Ոսկեդարի կերտիչը: Այս եւ նման արտայայտութիւններ եղած են հարազատ բնորոշումը Ալեք Մանուկեանի:
Ան, որ նոր իմաստ ու նոր բովանդակութիւն հաղորդեց ազգանուէր գործին, հայրենասիրութեան ու ազգասիրութեան ուսանելի անմոռաց դասեր տուաւ սերունդներուն, իր ետին ձգելով բարեգործութեան մնայուն աւանդ մը:
Մեծահոգի հայը, ծնած է Իզմիրի շրջանի Քասապա գիւղաքաղաքին մէջ, 28 Յունիս 1910-ին: Ուսանած է տեղւոյն հայկական, եւ օտար վարժարաններուն մէջ: Իր ծնողները` Թագւոր եւ Թագուհի Մանուկեաններ, ղեկավար դեր ունեցած են տեղւոյն ազգային եկեղեցական գործերուն մէջ:
Համաշխարհային Առաջին պատերազմի վաղորդայնին, Ա. Մանուկեան լուծարքի կ՛ենթարկէ իր նոր սկսած առեւտրական գործը: 1920-ին կը փոխադրուի Ամերիկա գրպանին մէջ փոքրիկ գումարով մը: Հոն 1929 -ին կը հիմնէ ՄԱՍՔՕ ընկերութիւնը, որ հետագային կը դառնայ Ամերիկայի ամէնէն խոշոր ճարտարարուեստական ձեռնարկութիւններէն մէկը: 1931-ին կ՛ամուսնանայ արուեստագէտի արժանիքներով օժտուած հայուհիին Մարի Թաթեանի հետ, կը բախտաւորուին երկու զաւակներով` Լուիզ եւ Ռիչըրտ: Տիկին Մարի Մանուկեան եղաւ խորհրդակիցն ու ու գործակիցը իր ամուսնոյն, մասնակից դառնալով անոր նախաձեռնած ազգօգուտ ծրագիրներուն:
Ալեք Մանուկեան 1953 – ին կ՛ընտրուի ՀԲԸՄիութեան Կեդրոնական Վարչական Ժողովի Նախագահ:Նոր Նախագահին հետ կը սկսի Միութեան արգասաբեր նոր շրջանը: Միութեան գործունէութիւնը կ՛ընդլայնի, դպրոցաշինութեան կողքին կը ծաւալի մարզական , մշակութային մարզերէն ներս: Կը կառուցուին երիտասարդական համալիրներ,առողջապահական դարմանատուներ, որոնց կ՛աւելնան նաեւ պատանիներու ամառնային ճամբարներ, արժէքաւոր գիրքերու հրատարակութիւններ, հայագիտական ամպիոններու օժանդակութիւններ:
Մէկ խօսքով, հայժողովուրդին համար ներքին բարեկարգումի, կեանքի մակարդակի բարելաւումի ու ձեւաւորման նոր շրջան մը կը սկսի: Երբ 1968- ին Ալեք եւ Մարի Մանուկեան Մշակութային Հիմնադրամը, կու գար նոր ուղի բանալու հայ մշակոյթի զարգացման գործին մէջ, սատարելով գրական, գիտական, բանասիրական եւ թարգմանական աշխատութիւններու հրատարակութեան:
Գնահատելով հայ մտաւորականներու եւ ուսուցիչներու աշխատանքը, Ալեք Մանոկեանի նախաձեռնութեամբ յատուկ կենսաթոշակ տրամադրուեցաւ հանգստեան կոչուած կրթական մշակներու:
Ալեք Մանուկեանի եկեղեցաշէն գործունէութիւնը սկսաւ Տիթրոյթի Ս. Յովհաննէս եկեղեցւոյ հաստատութենէն մինչեւ Վենետիկի Ս. Ղազարին, Երուսաղէմի եւ Պոլսոյ Պատրիարքարաններուն, Նիւ Եորքի եւ Գանատայի Առաջնորդարաններուն, Աստուածաբանական ճեմարաններուն եւայլն:
Իր անձնական մտերմութիւնը Գարեգին Յովսէփեանց կաթողիկոսին հետ Ամերիկայի առաջնորդական օրերէն, վճռական դեր ունեցած է Ամերիկահայ Թեմի կարգաւորման մէջ: Նոյնքան նաեւ արդիւնաւէտ եղած է Վազգէն Ա. Վեհափառ Հայրապետին հետ փոխադարձ մտերմութիւնը, որ սկսած է Էջմիածնի Գանձատան շինութեամբ մինչեւ Երեւանի մէջ 1700- ամեակի առթիւ կառուցուած Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճարը:
Շնորհիւ ազգանուէր նախագահին բարեգործութեանց, բազմաթիւ ազգային հաստատութիւններ գոյութեան կոչուած են եւ մինչեւ այսօր կը շարունակեն գործել սփիւռքի տարբեր գաղութներուն մէջ: Ինչպէս` Մարի Մանուկեան վարժարան, Լոս Անճելըս (Գալիֆորնիա),Ալեք ամանուկեան Կեդրոն Թորոնթօ, եւ Ալեք Մանուկեան վարժարան Մոնթրէալ (Գանատա), Ալեք Մանուկեան Կեդրոն Պէյրութ եւ Զահլէ (Լիբանան), Մարի Մանուկեան վարժարան Պուէնոս Այրէս (Արժանթին), Ալեք Մանուկեան երկրորդական վարժարան Մոնթէվիտէօ (Ուրուկուէյ), (Տիթրոյթ), Մարի Մանուկեան վարժարան Թեհրան Պարսկաստան:
Նոյնպէս Ալեք Մանուկեանի նուիրատուութիւններով իրականացած են Ալմելոյի Հայկական կեդրոնը Հոլանտայի մէջ, Ալեք եւ Մարի Մանուկեան Ժառանգաւորաց վարժարանի շէնքը Երուսաղէմի մէջ: Ինչպէս նաեւ Ալեք եւ Մարի Մանուկեան թանգարանը Ս. Էջմիածնի մէջ:
Ալեք Մանուկեան գլխաւոր բարերարը եղած է Ամերիկահայ Միջազգային Գոլէճին Լա Վըրն (Գալիֆորնիա ) եւ ՀԲԸՄիութեան Ալեքսանտր վարժարանին Աւստրալիոյ մէջ: Ասոնց շարքին յիշենք նաեւ Ալեք Մարի Մանուկեան դպրոցին շէնքը Պոքա Ռաթոնի (Ֆլորիտա), Ս. Դաւիթ եկեղեցւոյ կից: Իսկ Տիթրոյթի մէջ Թագւոր եւ Թագուհի Մանուկեան հանգստեան տունը, Ալեք եւ Մարի թանգարանը Ս. Յովհաննէս Մկրտիչ եկեղեցւոյ շրջափակին մէջ: Ազգային բարերարը մեծագումար նուիրատուութիւններով սատարած է Ս. Յովհաննէս Մկրտիչ եկեղեցիին, Նիւ Եորքի Ս. Վարդան Մայր Տաճարին եւ եկեղեցւոյ հիմնադրամին :
Յատկապէս արժէ յիշել ազգային կեանքով մտահոգուող, ազգային արժէքներու վրայ գուրգուրացող մեծ բարերարին ազնիւ վերաբերմունքը, երբ նիւթական կորուստներու պատճառաւ վտանգուեցաւ Վենետիկի Մխիթարեան վանքը, Ալեք Մանուկեան գլխաւոր սատարողը հանդիսացաւ վանքի փրկութեան գործին:
Այս բոլորի կողքին իբրեւ երախտագէտ քաղաքացի Միացեալ Նահանգներու, հայ բարերարը չէ զլացած իր քաղաքացիական պարտքը կատարելու մեծագումար նուէրներով սատարելու Ամերիկեան հիւանդանոցներուն, թանգարաններուն, գրադարաններուն, համալսարաններուն, դպրոցներուն եւ բարեսիրական ու մշակութային կազմակերպութիւններուն: Տիթրոյթ քաղաքին մէջ իր ապարանքը կը նուիրէ քաղաքապետարանին: Իբրեւ պաշտօնական բնակարան քաղաքապետին:
Այս առնչութեամբ յիշատակելի է, թէ մեծ բարերարին երկար տարիներու ծառայութիւններն ու նուիրատուութիւնները գնահատելով, Տիթրոյթի Ուէյն Սթէյթ համալսարանը իր օտար լեզուներու բաժանմունքի շէնքը ձօնած է Ալեք Մանուկեանի անունին:
Սատարելով Միշիկըն համալսարանին, հոն հաստատած է երկու հայագիտական ամպիոններ` Ալեք Մանուկեան ամպիոնը արդի հայոց պատմութեան, եւ Մարի Մանուկեան ամպիոնը` հայոց լեզուի եւ գրականութեան:
Առատաձեռնօրէն ան սատարած է բազմաթիւ համալսարաններու հայագիտական ամպիոններու ծրագիրներուն: Ինչպէս` Գալիֆորնիոյ համալսարանին Լոս Անճելըս, Գոլոմպիա համալսարանին Նիւ Եորք, Նիւ Եորքի համալսարանին, Մեսեչուսեցի համալսարանին, Պոսթընի համալսարանին, Լայտընի համալսարանին (Հոլանտա), եւ բազմաթիւ այլ համալսարաններուն եւ հայագիտական հիմնարկներու: Տարեկան յատկացումներ կատարած է բոլոր ամերիկահայ ամէնօրեայ վարժարաններուն առանց բացառութեան:
Իբրեւ գնահատանք համազգային եւ համամարդկային տարողութեամբ իր կատարած բարեսիրական գործին, Ալեք Մանուկեան արժանացած է յատուկ պարգեւներու եւ բարձր շքանշաններու: Անոնցմէ յիշենք,-
1994-ին Ալեք Մանուկեան Ազգային Հերոսի կոչում կը ստանայ ՀՀ Նախագահ Լեւոն Տէր Պետրոսեանէն, առաջին սփիւռքահայն էր, որ կ՛արժանանար այս կոչումին: Եւ երրորդ հայը Վազգէն Ա. Հայրապետին եւ Վիքթոր Համբարձումեանէն ետք: Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչի Ա. Կարգի շքանշան Վազգէն Ա. Հայրապետէն, Պատուոյ շքանշան Արցախի Նախագահէն:
Համամարդկային ծառայութիւններու ծիրէն ներս, Ա. Մանուկեան պարգեւատրուած է Էլիս Այլընտի շքանշանով, Փայմ Միսիոնարներու կազմակերպութենէն, Մայրիներու Ա. Կարգի շքանշանով Լիբանանի նախագահէն, Նախագահական Մետալով, Արժանթինի պետութենէն, եւ բազում այլ մրցանակներով ու պատուանշաններով:
ՀԲԸՄ-ի պատկառելի Նախագահը արժանացած է նաեւ պատուոյ տոքթորայի վկայականներու Լորանս Թէքնոլոճիքըլ համալսարանէն, Ուէյն պետական համալսարանէն, Միշիկընի համալսարանէն, Ամերիկահայ Միջազգային Գոլէճէն, Մեսեչուսեցի եւ Երեւանի Պետ. Համալսարաններէն:
Ալեք Մանուկեան վարած է ՀԲԸՄ-ի Նախագահութեան պաշտօնը 36 տարի շարունակ, աւելի երկար քան իրմէ առաջ ոեւէ Նախագահ : 1970 -ին Բարեգործականի Ընդհանուր ժողովը միաձայնութեամբ զինք կ՛ընտրէ Միութեան Ցկեանս Նախագահ: Իսկ 1989-ին Ցկեանս Պատուակալ Նախագահ:
Ճշմարիտ կենսագրութիւնը մարդուն հոգիին հայելին է: Մարդ մը, որ իր բարոյական նկարագիրով ու հոգեկան կերտուածքով, իր ազգային ընդգըծւած դիմագիծով ու կեանքի օրինակով, հայ ժողովուրդի տարեգրութեան մէջ կը մնայ որպէս ազգային հերոս ու մեծ բարերար: Դարակազմիկ եզակի երեւոյթ մը: Սերունդներուն յիշողութեան մէջ կը մնայ որպէս բարեգործութեան խորհրդանիշ:
Հայութեամբ ապրող հայրենասիրութեամբ ու մարդասիրութեամբ տոգորուած մեծ բարեգործը, ողջ կեանքը նուիրաբերեց իր ազգի զաւակներուն, ապահովելու անոնց բարօրութիւնն ու յառաջդիմութիւնը:
Ալեք Մանուկեան, այն մեծ ու ամբողջական հայն է, որ խորութեամբ ապրեցաւ սփիւռքահայու անկայուն կեանքը: Հայրենիքն էր, ու հայ ժողովուրդը իր կեանքին իմաստը եւ ուղղութիւն տուողը:
Ինչպէս կը յիշուի իր հետեւեալ խօսքերուն ընդմէջէն:
ՙՄեր վարժարաններն ու մեր կեդրոնները պիտի իրականացնեն մեր բոլորին յոյսերը` պատրաստելով ազգասէր հայորդիներու սերունդներ, որոնք պիտի գան հպարտութեամբ ձեռք առնելու ազգապահպանումի դրօշը եւ շարունակելու մեր սերունդներուն սրբազան գործը՚:
ՙԵթէ նորէն ծնիմ, պիտի ուզեմ անպայման հայ ծնիլ՚, կ՛ըսէ հայ հաւատքի սպասաւորը, ամենայն հայոց մեծ բարերարը` Նախագահ Ալեք Մանուկեան:
ՆՈՒԱՐԴ ՄԱՏՈՅԵԱՆ-ՏԱՐԱԳՃԵԱՆ
Հալէպ
