Իրան-ԱՄՆ բանակցությունների 5-րդ փուլին ընդառաջ                                                

Օմանի միջնորդությամբ Իրանի եւ Միացյալ Նահանգների միջեւ բանակցությունների չորրորդ փուլը կրկին անցկացվեց Մասկաթում:

Նախորդ եւ ընթացիկ փուլերի միջեւ ընկած մեկշաբաթյա ժամանակահատվածն Իրանում գնահատվեց որպես Վաշինգտոնի կողմից Թեհրանին ներկայացված առավելապաշտական պահանջների շրջան: Դրա վկայությունն էր ԱՄՆ նախագահի հատուկ բանագնաց Սթիվ Ուիթքաֆի հայտարարությունը առ այն, որ Իրանը պետք է ամբողջությամբ հրաժարվի իր միջուկային ծրագրից եւ իր կարիքների համար անհրաժեշտ քանակությամբ ուրանը ձեռք բերի Միացյալ Նահանգներից: Միայն այդ դեպքում, ըստ Ուիթքաֆի, Վաշինգտոնը պատրաստ կլինի քննարկել պատժամիջոցների վերացման եւ խնդրի ռազմական լուծումից հրաժարվելու հարցերը:

Թեեւ Իրանը կտրականապես մերժել էր միջուկային ծրագրից հրաժարվելու պայմանը՝ այն որակելով որպես Թեհրանի «կարմիր գիծ», բանակցությունների հերթական փուլը չձախողվեց: Ավելին՝ Իրանի արտգործնախարար Աբբաս Արաղչին այն գնահատեց որպես արդյունավետ:
Բանակցությունների մեկնարկից առաջ Արաղչին կարեւորել  էր Իրանի սկզբունքային դիրքորոշումը՝ ընդգծելով, որ ուրանի հարստացումն ու խաղաղ նպատակներով միջուկային ծրագիրը Իրանի ժողովրդի անբեկանելի իրավունքներն են եւ չեն կարող սակարկման առարկա դառնալ: Նրա խոսքով՝ «եթե նպատակը միջուկային զենք չարտադրելն  է, ապա հնարավոր է համաձայնության հասնել, սակայն ոչ իրատեսական պահանջները կարող են խոչընդոտել բանակցությունների ընթացքը»:

Անդրադառնալով իր վերջին այցերին Ռիադ եւ Դոհա՝ Արաղչին նշել է. «Այցելությունների ընթացքում գործընկերներիս հետ ունեցած խորհրդակցություններից հետո Թեհրանում եւս լրացուցիչ քննարկումներ ենք անցկացրել»: Նա հույս է հայտնել, որ այս փուլում կողմերը կհասնեն վճռորոշ հանգրվանի: Միաժամանակ Արաղչին ափսոսանք է հայտնել, որ Վաշինգտոնից հնչող տեսակետները հաճախ հակասական են. բանակցային սեղանի շուրջ հնչող դիրքորոշումները հաճախ չեն համապատասխանում ԱՄՆ-ից փոխանցվող ընդհանուր հայտարարություններին:

Քանի որ բանակցությունները տեղի են ունենում փակ դռների հետեւում, քաղաքական վերլուծաբանները՝ ելնելով իրենց պատկերացումներից ու վերլուծական մոտեցումներից` տարբեր գնահատականներ են տալիս այս գործընթացին:

Չորրորդ փուլի վերաբերյալ ամենատարածված տեսակետները հիմնված են բանակցող կողմերի՝ Արաղչիի եւ Ուիթքաֆի մամուլի հայտարարությունների վրա, ինչպես նաեւ դրանց շուրջ հրապարակ նետվող Իրանի հոգեւոր առաջնորդի եւ ԱՄՆ նախագահի եզրահանգումների:

Հաղորդագրություններից տեղեկանում ենք, որ բանակցությունների այս փուլում ուշադրությունը հիմնականում կենտրոնացած է եղել պատժամիջոցների վերացման համար լուծումներ առաջարկելու, Իրանի միջուկային ծրագրի խաղաղասիրական բնույթը երաշխավորելու, ինչպես նաեւ երկխոսությունը շարունակելու նպատակով հուսալի շրջանակներ ձեւավորելու հարցերի վրա:

Բանակցությունների ընթացքում հայտարարությամբ հանդես եկած ԻԻՀ ԱԳՆ խոսնակ Բաղային նշել է, որ Իրանը հանձնառու է Միջուկային զենքի չտարածման մասին ստորագրած պայմանագրին՝ NPT-ին, եւ պատրաստ է շարունակել բանակցությունները դրա շրջանակում: Նա նաեւ հայտարարել է, որ Թեհրանի գլխավոր նպատակներից է Իրանի նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցների ամբողջական վերացումը:

Հանդիպումից հետո Արաղչին նշել է, որ «բանակցությունների չորրորդ փուլը նախորդ երեք փուլերի համեմատ ավելի լուրջ եւ անկեղծ էր»: ԻԻՀ ԱԳ նախարարը հավելել է, որ կողմերը որոշ չափով դուրս են եկել ընդհանուր հայտարարությունների դաշտից եւ սկսել են անդրադառնալ մանրամասներին: Նրա խոսքով, այդ պայմաններում բանակցությունները դառնում են առավել բարդ: Իրանական թիմի ղեկավարը նաեւ նշել է, որ հանդիպման ընթացքում քննարկվել են կարեւոր թեմաներ, հստակեցվել են կողմերի դիրքորոշումները եւ վիճահարույց հարցերի շուրջ պատկերացումները: Արաղչիի գնահատմամբ, երկխոսության մեջ ակնհայտ առաջընթաց է նկատվում:

Ըստ պաշտոնական հաղորդագրությունների, հաջորդ հանդիպման ժամանակացույցը եւ վայրը կհայտարարվի Օմանի արտաքին գործերի նախարարի կողմից:

Բանակցությունների չորրորդ փուլի արդյունքների վերաբերյալ ուշագրավ տեսակետ է հայտնել ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզական վարչության նախկին անդամ, պրոֆեսոր Փոլ Պիլարը՝ նշելով, որ Թրամփը եւ նրա խորհրդականներն ի վերջո կհամոզվեն, որ եթե ցանկանում են Իրանի հետ միջուկային ծրագրի շուրջ համաձայնության հասնել,  պետք է ընդունեն Իրանի՝ ուրանի սահմանափակ հարստացման իրավունքը: Նրա կարծիքով, Վաշինգտոնի եւ Թեհրանի միջեւ մեծ հավանականությամբ հնարավոր կլինի հասնել համաձայնության, ինչը Թրամփը կներկայացնի որպես կարեւորագույն  ձեռքբերում, որը գերազանցում է նախագահ Օբամայի օրոք ստորագրված եւ իր կողմից մերժված համաձայնությանը:

Հանդիպման չորրորդ փուլի ավարտից հետո ԱՄՆ նախագահը նշել է, որ մինչ այս պահը Իրանը դրսեւորել է խոհեմ վարքագիծ, եւ բանակցությունների ընթացքն իրեն գոհացրել է: Նա հավելել է. «Իրանի բարգավաճումն ու կենսուրախությունը ԱՄՆ-ի ցանկությունն է, սակայն Վաշինգտոնը չի ցանկանում, որ Իրանը ունենա միջուկային զենք»:

Բանակցությունների հինգերորդ փուլին կարող է նախորդել ՌԴ նախագահ Պուտինի այցը Թեհրան:

ԻՀՀ կառավարության խոսնակ տիկին Մոհաջերանին տեղեկացրել է, որ Թեհրանը պատրաստվում է հյուրընկալել Ռուսաստանի նախագահին:

Մոսկվան առայժմ Պուտինի  Իրան այցելության ծրագրի եւ նպատակների մասին ոչինչ չի հրապարակել: Սակայն, քանի որ ներկայումս  Իրանում քննարկվող ամենաակտուալ թեման միջուկային ծրագրին է վերաբերում, կարելի է ենթադրել, որ Պուտինի այցելության  օրակարգում ներառված կլինի նաեւ  այդ հարցը:

Հենց դրանից ելնելով էլ տիկին Մոհաջերանին Պուտինի՝ Իրան նախատեսվող այցի առիթով ասել է, որ Իրանի ու ԱՄՆ-ի միջեւ նոր համաձայնության դեպքում, ԱՄՆ-ը հնարավորություն կունենա օգտվոլու Իրանի տնտեսական կարողությոիւններից, եւ քանի որ Իրանն օժտված է տարբեր ոլորտներում ներդրումներ  կատարելու կարողություններից, պատրաստ կլինի այդ բնագավառում  համագործակցել նաեւ Ռուսաստանի հետ:  

Պուտինի 6-րդ այցը Թեհրան կարող է համընկնել Իրանի միջուկային ծրագրի մասին շրջադարձային պայմանավորվածությունների եւ ռուս-ուկրաինական պատերազմը դադարեցնելու վերաբերյալ   բախտորոշ որոշումներ կայացնելու ժամանակահատվածին:

ԳՐԻԳՈՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ  

Իրանագետ