Հեղինակ Գագիկ Հայրումյան, –
Տոհմը հին, շատ հին է, գորիսյան` Դադունց: Մեծ պապը Հին Գորիս-Վերիշենի հայտնի զուռնաչի Ռուբենն է եղել: Պապը` Սեյրանը, որ հինգ եղբոր ու մեկ քրոջ փոքրն է, դեռ 7-8 տարեկան հասակից հոր նվագի հետ դհոլն էր խփում: Տատը` Եպրաքսյան, հերոսուհի մոր դուստր է, 12 երեխաների վերջինը, Զդին տոհմից:
Դադունցները գյուղում տարբերվում ու աչքի են ընկնում ոչ միայն հաղթանդամ կեցվածքով, ֆիզիկական կարողությամբ, այլեւ` «ձեռքաջրով», բազմաշնորհ վարպետությամբ, աշխատասիրությամբ…
Իմ սերնդի լավ մարդկանցից մեկին` Սեյրան Դադունցին հեռախոսով հարցնում եմ, թե թոռը` Սամվելը, ե՞րբ պիտի արձակուրդ գա:
– Սպասում ենք, – ասում է, – օրը չգիտեմ…
Մի ժամ հետո զանգ եմ ստանում.
– Եկել է…
– Էսօր, վաղը ձեզ նվեր, հետո, որ ազատ լինի` թող ինձ հանդիպի, – ասում եմ:
– Չէ’, ասում է Սեյրանը, – դու կասես, թե քեզ երբ է հարմար, կհանդիպենք մեր տանը: Հանգիստ կնստենք, պզկաթան կուտենք, համ էլ կզրուցենք…
Ծիծաղում եմ:
– Լավ բան ես ասում… Որ տիկին Եպրաքսյայի պատրաստած թանն էլ նմանը չի ունենա` չեմ կասկածում, բայց համավարակը զսպաշապիկ է հագցրել բոլորիս, դու էլ, ես էլ ռիսկի գոտում ենք, արի մեր հանդիպումը տեղափոխենք գալիք լավ օրերին…
* * *
Պատերազմ էր… Գյուղը, շունչը պահած, սպասում էր ռազմաճակատից եկող լուրերի: Տեսածն ու լսածը մաշկի վրա էր, հոգու մեջ, աչքի շողում. ողբում էր, հրճվում, հպարտանում, ձեռք մեկնում… Սպասում էր հավատով, հույսով, սպասում էր միայն մի բանի` հաղթանակի… Մեծ կորուստի տերն էլ հասկանում էր, որ կռվի դաշտում սխրանք գործելն ու նահատակվելն իրարից անբաժան են, որ առանց դրանց հաղթանակ չի լինում… Լավ լուրի սպասումով էր ապրում գյուղը` մեր տղերքի մեծ ռիսկի, անվախ լինելու, հերոսության… Այդպիսի մի օր էլ գյուղ հասան Սամվել Դադունցի ու նրա ջոկատի տղաների գործած սխրանքների մասին պատմություններ…
Սամվելի 20 տարին լրացավ դեկտեմբերի 27-ին: 2018 թվականին ավարտել է Վերիշենի միջնակարգ դպրոցը եւ ձմեռային զորակոչին կանչվել պարտադիր զինվորական ծառայության: Վիճակահանությունը նրան տարել է ՊԲ-ի 18-րդ հրաձգային դիվիզիայի 9-րդ պաշտպանական շրջան (Ջաբրայիլ): Ծառայության հենց առաջին օրերին Սամվելն արժանացել է հրամանատարության ուշադրությանը: Զինվորական երդումից անմիջապես հետո 2-րդ հրաձգային գումարտակում նշանակվել է ջոկատի հրամանատար: Շուտով նրան տրվել է սերժանտի կոչում: Պատերազմը սկսվելուց առաջ 101-108 մարտական դիրքերը եղել են վաշտի պաշտպանական գոտու տարածքները: Այստեղ էլ Սամվելը նշանակվել է 105 մարտական դիրքի ավագ: Ջոկատի հրամանատարը եւ իր 6 տղաները` Գարիկ Աղանյանը (Գյումրի), Համլետ Օսեյանը (Մարտունի), Դավիթ Խաչատրյանը (Մարտունի), Գոռ Ներսիսյանը (Կապան), Աբել Պետրոսյանը (Հրազդան), Արթուր Պողոսյանը (Վանաձոր) հենց սկզբից պայմանավորվել են, որ լինելու են լավ ընկերներ եւ օրինակելի զինվորներ: Առաջինը, որ նրանք ձեռնարկել են, դիրքը պաշտպանության եւ հարձակման համար ապահով եւ անխոցելի դարձնելն էր, զինվորի հերթապահության եւ հանգստի համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծումը: Տղաներով խելք-խելքի են տվել, վերակառուցել ու վերափոխել են իրենց պաշտպանությանը հանձնված տեղամասը: Հրամանատարությունը տեսել, հավանել է: Հետո վերափոխված դիրք այցի է եկել գլխավոր շտաբի պետը, գովել, ոգեւորել է տղաներին, դիրքն էլ ստացել է ցուցադրական եւ օրինակելի անվանումը:
Պատերազմի հենց առաջին օրը նշված դիրքերից նահանջելու հրաման է տրվել: Տղաները դա խիստ ցավալի են ընդունել, միաձայն որոշել են դիրքը չհանձնել, կռվել մինչեւ վերջ: Երեք օր անդադար տարբեր զինատեսակներից, ԱԹՍ-ներից եւ ուղղաթիռներից բարձունքը ենթարկվել է հրետակոծության, բայց տղաները չեն նահանջել, կռվել են հերոսաբար, օրինակելի պոստը կանգուն է մնացել: Չորրորդ օրը նրանք հայտնվել են շրջափակման մեջ: Հրաման է տրվել հնարավոր տարբերակով դուրս գալ շրջափակումից: Ջոկատը դուրս է եկել եւ երկրորդ պաշտպանական գոտում միացել է վաշտին: Մի քանի օր այստեղ, ինչպես նաեւ զորամասի տարածքում կռվելուց, շրջափակումների մեջ ընկնելուց եւ դուրս գալուց հետո, զորամասը մեկնել է պաշտպանելու Հադրութը: Պաշտպանական շրջան է եկել Արցախի ՊԲ հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Ջալալ Հարությունյանը: Նա հարցրել է թե ո՞վ է եղել 105 մարտական դիրքի ավագը: Ներկայացրել են Սամվելին:
– Ներկայացի՛ր, – ասել է հրամանատարը:
– 105 մարտական դիրքի ավագ, սերժանտ Դադունց, – ներկայացել է Սամվելը:
– Շնորհավորում եմ, լեյտենանտ Դադունց, այսօրվանից դու լեյտենանտի զինվորական կոչում ունես եւ նոր պաշտոն` 6-րդ հրաձգային վաշտի, առաջին հրաձգային դասակի հրամանատարն ես…
Փաստորեն Սամվել Դադունցին տրված լեյտենանտի զինվորական նոր կոչումը, որ նա ստացել է իբրեւ 105 դիրքի ավագ` դիրքը չթողնելու եւ 3 օր պաշտպանություն իրականացնելու համար, ունի թռիչքային 5 աստիճան (սերժանտից`ավագ սերժանտ, ավագ, ենթասպա, ավագ ենթասպա, կրտսեր լեյտենանտ, նոր միայն լեյտենանտ):
Երկու օր հետո զորամիավորումը կրկին շրջափակման մեջ է հայտնվել: Սկսվել է խառը մարտը: Եղել են զոհեր, վիրավորների թիվը հասել է երկու տասնյակի: Նահանջի ժամանակ Սամվելը ետ է ընկել, տեսել է, որ ճամփեզրի ձորակներում ու փոսերում անօգնական ընկած են մի կերպ գլխավոր մայրուղի հասած վիրավոր զինվորներ ու կամավորականներ: Ճանապարհին կանգնած է եղել «Նիվա» մակնիշի մի ավտոմեքենա: Վարորդին սպասել է մի քիչ, բայց` ապարդյուն: Մտածել է կտրել փականի լարերը, ուղիղ միացում տալ, բայց զարմացել եւ ուրախացել է, երբ տեսել է, որ բանալին փականի մեջ է: Հրետակոծության տակ նա երեք ուղերթ է կատարել 20-25 կմ հեռավորության վրա Տող գյուղում տեղակայված հոսպիտալ. տեղ է հասցրել ճամփեզրին հանդիպած բոլոր 15 վիրավորներին: Սամվելի պատմածով հրետակոծությունն այնքան ուժեղ է եղել, որ այդ ընթացքում ճանապարհին այլ մեքենայի չի հանդիպել: Վերջին երթուղուց հետո նա ավտոմեքենան կանգնեցրել է հոսպիտալի մոտ, ապակուն կպցրած ԱՊՊԱ թերթիկից վերցրել է տիրոջ հեռախոսահամարը, զանգահարել, շնորհակալություն է հայտնել մեքենայից օգտվելու համար, պատմել է, թե ինչ նպատակի է ծառայել այն, ասել է մեքենայի կայանատեղը… Պարզվել է, որ մեքենայի տերը ՊԲ-ի գնդապետ է…
Այստեղից զորքը տեղափոխվել է Մարտունու Սարաշեն գյուղ: Հաջորդ օրը նրանց տարել են Ֆիզուլի` մարտերի: Տասը օր անց եղել է ՊԲ հրամանատարի հրամանը` Սամվել Դադունցին վաշտի հրամանատար նշանակելու մասին:
Այս մարտական գոտում եւս տղաները նահանջի հրաման են ստացել, գումարտակը դիրքավորվել է Ճարտար գյուղի մերձակայքում: Երեք օր հետո եղել է հրադադար…
Սամվելը գյուղ էր եկել՝ օգտվելով հրադադարից հետո ժամկետային զինծառայողներին տրված կարճատեւ արձակուրդի իրավունքից: Գյուղը նրան դիմավորեց իբրեւ իր հերոսի…
Մի քանի օր անց նա զորամաս վերադարձավ` շարունակելու ծառայությունը: Քիչ ժամանակ է մնում, կավարտի, տուն կգա եւ կպատրաստվի զինվորական ակադեմիայում հանձնելու ընդունելության քննություններ…
Այսպես են ծնվում զորահրամանատարները…
Աղբյուրը՝ Հայոց Ազգային Բանակ
