Չարենցի վեպի սյուժեից ավելի թունդ սյուժեում ենք

Եթե Հայաստանում այժմ լիներ Չարենցի տաղանդի հզորությամբ մի գրող, ապա «Երկիր Նաիրիից» ավելի թունդ մի գործ կստեղծեր ներկա Հայաստանի համար, որովհետեւ այժմյան Հայաստանի մազութիհամոները, մեռելիենոքները, օրիորդսաթոները, գեներալալոշներն ու մյուսները հարյուր անգամ ավելի վառ (բացասական իմաստով) կերպարներ են, քան Չարենցի ժամանակինը, իսկ հայերիս ներկա վիճակն ավելի հեղհեղուկ եւ ողբերգական է, քան Չարենցի «Երկիր Նաիրիինը», հատկապես անվտանգային ու էլի մի շարք բացվածքներով: Այնպես որ Չարենցի վեպի սյուժեից ավելի թունդ սյուժեում ենք:

Ու ասենք եթե երգենք` մեր պետությո՜ւն, թշվ…., վայ, կներեք, ազատ- անկախ, իսկ հիմնի վերջին տողը դարձնենք` «Թող միշտ պանծա Հայաստան»` հանուն երկրի զոհվելը բացառելով, կամ ազգային բառը ջնջենք մեր մշակութային-կրթական հաստատությունների վրայից, հայրենիք բառն ամենուր փոխարինենք պետություն բառով, ապա անմիջապես կդառնա՞նք համաշխարհային նշանակության պետություն: Ակնհայտ է, որ սա սերմանողները եթե տարբեր պատճառներով մոլորության մեջ չեն, ապա թշնամու կամ մեր երկիրը թուլացնել ցանկացողների պարտադրանքի տակ են: Հիմա աշխարհում դեպի սեփականն ու ազգայինը վերադառնալու շարժընթացներն են, Թրամփի գործելակերպը ձեզ օրինակ, իսկ մեր իշխանավորները հիմա ընկել են հակառակ տրամաբանության մեջ: Բանը կարող է աբսուրդի հասնել` ասենք մի օր էլ որոշեն, որ Հայաստանի Ազգային ժողովը պետք վերանվանել Հայաստանի Պետական ժողով, Սահմանադրության մեջ բոլոր ազգային բառերը փոխարինել պետականով, հայրենիք եւ ազգային բառերի արտաբերումն ընդհանրապես քրեականացնել, թե բա` պետություն, պետական մտածողություն:

Հա, ես անձամբ պետություն ունենալը երջանկություն եմ համարում, բայց ո՞ւմն է այդ պետությունը` ազգի՛նը, ազգայի՛ն է, այստեղ ստեղծվող մշակույթն ազգային է, պետությունն` ազգին ծառայող, նրա խնդիրները լուծող, նրա անվտանգությունն ապահովելու համար ստեղծված գործիք է, եւ ոչ թե ընդհակառակը: Ա՛յդ բովանդակության մեջ պետք է սիրենք պետությունը, իսկ եթե պետությունը թերանում է այդ բոլորում, կամ պետության մոտեցումները դառնում են մեկ մադու մոտեցումներն ու թեական թեզերը, մանավանդ`մարդկությանը բազում վերքեր հասցրած «Պետությունը ես եմ» հոռի կարգախոսի մերթընդմերթ առարկայացմամբ, ապա վախենամ` կունենանք ազգայինի ստորադասում պետություն-մարդուց, իր հետեւանքներով հանդերձ:

Մեր այս դիտարկումն արձագանք է` մշակութային հաստատությունների անվանման մեջ ազգային բառը հանելու, մեր հիմնին հերոսական երանգներ հաղորդելու օրենսդրական նոր կարգավորումներին եւ վարչապետի անվերջանալի սիրողական խոսույթին` այս կամ այն թեմայով: Ու շատ կուզեինք, որ վերջինս իր փիլիսոփայական տաղանդը բացահայտելու եւ դրսեւորելու անպարագիծ ջանքերն ուղղեր միայն երկրի անվտանգության ու տնտեսության ամրապնդմանը, իր իսկ եւ Արարատ Միրզոյանի կողմից վերջերս հաճախ արտաբերած բալանսավորված արտաքին քաղաքականության կառուցմանը: Այսինքն` իր իսկական գործառույթներով զբաղվեր, ու ոչ թե ամենօրյա ռեժիմով հանրությանը նետեր անհասկանալի եւ մարդկանց կողմից բացասաբար կամ սարկազմով ընդունվող խոսույթ:

Ընդհանուր առմամբ նկարագրելով աշխարհում եւ Հայաստանում առկա իրավիճակը` եզրահանգումները թողնենք ընթերցողին:

ԱՄՆ-ի նոր նախագահ Թրամփը երդվեց ու միանգամից սկսեց հրամանագրեր ստորագրել, որոնք ավելի արժեհամակարգային-պահպանողական են, ծայրահեղ լիբերալիզմին հակառակ, իր իսկ խոսքով` հանուն Ամերիկայի են: Նա փորձում է հանդիպել ՌԴ նախագահին եւ պայմանավորվել շատ հարցերի հետ կապված, որի արդյունքում կարող են նաեւ պայմանավորվածություններ ձեռքբերվել Հարավային Կովկասում ազդեցության լծակները բաժանել-կիսելու վերաբերյալ: ՌԴ-ն արդեն իսկ Իրանի հետ մեծ պայմանագիրը ստորագրեց, իսկ դա մեր տարածաշրջանում փոխելու է շատ բան: Եվրոպան ավելի խոցելի է դառնում` Թրամփի ծավալապաշտական (Կանադայի, Գրենլանդիայի, Պանամայի հանդեպ հավակնություններով), եւ հանուն ԱՄՆ-ի եվրոպական երկրների հետ մաքսային ռեժիմները խստացնելու սպառնալիքների պարագայում:
Մյուս կողմից, Լավրովը չի թաքցնում ՌԴ հավակնությունը` իր միջամտությամբ հայ-ադրբեջանական բանակցություններն ավարտին հասցնելու, Հայաստանի հետ հարաբերությունների վերբեռնման վերաբերյալ, բնականաբար` ՌԴ-ն հավակնում է ե՛ւ սահմանազատման, ե՛ւ ճանապարհի տրամադրման հարցում իր պատկերացումներն առաջարկել:

Միաժամանակ ռուսական կողմից ուղերձներ են հնչում ԵԱՏՄ-ում մեր անդամակցության եւ ԵՄ անդամակցության` Հայաստանում սկսված գործընթացի անհամատեղելիության մասին: Հայաստանի խորհրդարանում քննարկման սեղանին է «Եվրաքվեի» նախաձեռնած ԵՄ անդամակցության համար դիմելու օրենսդրական նախաձեռնությունը, որի հանդեպ խորհրդարանական մեծամասնությունը դեռ մեծ ոգեւորություն չի ցուցադրում` այն ուրբաթ քննարկվելու է ԱԺ եվրաինտեգրման հանձնաժողովում: Այս բոլորից մի ոտ առաջ հարեւան երկրի նախագահը սպառնում էր ուժով վերցնել ասպես կոչված Զանգեզուրյան միջանցքը, իսկ օրերս հայ-ադրբեջանական սահմանազատման հանձնաժողովը հայտարարեց, թե որոշվել է Տավուշի կողմից շարունակել սահմազատումը, այդպիսով գոնե առերեւույթ տպավորություն ստեղծելով, որ սա հաջորդել է Ալիեւի սպառնալիքին: Տարբեր տեսակի չստուգված տեղեկություններով Մեղրիի հատվածի սարերում պայթեցումներ կան սահմանին մոտիկ ճանապարհի լայնացմանն ուղղված: Հայ-ամերիկյան համագործակցության շրջանակում շուտով Հայաստան կժամանեն ամերիկյան կողմից մասնագետներ` դիտարկելու հայ- ադրբեջանական սահմանը, որն, անշուշտ, անցանկալի է ռուսական եւ իրանական կողմերին: Եւ դեռ հայտնի չէ, թե ի՞նչ բնույթ ու բովանդակություն են ունենալու Թրամփի վարչակարգի հետ Հայաստանի ներկայացուցիչների շփումները, որքան էլ հայկական կողմը տրամադրված է խորությամբ համագործակցության շարունակման:

Այս բարդ, բազմատակ իրողությունների ֆոնին ինչո՞վ է զբաղված հայ հանրությունը ամիսներով, շաբաթներով: Տրանսպորտի թանկացման եւ երթեւեկության համար պատրաստված անհեթեթ փաթեթները քննարկելով, դրանց թվային հասանելիության դժվարին կարգի գլուխկոտրուկների վրա ժամանակ եւ նյարդեր վատնելով, հունվարից վրա հասած շրջանառության հարկի դրույքաչափի կրկնակի բարձրացման եւ այլ թանկացումների դեմ բողոքելով, էլ ավելի խուճուճ ու հենց հորինողների համար իսկ խճողված համընդհանուր հայտարարագրման կարգից հասկանալ փորձելով, թե ի՞նչ է սպառնում դրանից ամեն մեկիս: Ասենք`առցանց պաշտոնյաների եւ վարչապետի էջերում արտահայտված տոտալ դժգոհության հետեւանքով հապշտապ մտցված 300 հազ. դրամի չհարկվող շեմը ի՞նչ է նշանակում` պե՞տք է հայտարարագրել, թե չհայտարարագրել: Կամ էլի բողոքների արդյունքում տրանսպորտի սակագները փետրվարի 11-ին վերանայել խոստացող Ավինյանի բլեֆը ո՞ր աստիճանի է: Հանրությանը վրա հասած գլխացավանքների թվում են նույնականացման քարտի եւ էլեկտրոնային ստորագրության արագ ձեռքբերումը, որոնք հայտարարագրման համար պարտադիր պայման են:

Մի խոսքով` հանրությանն այնպես են ծանրաբեռնել բարդ տեխնիկական եւ իր գրպանին հարվածող խնդիրներով արդեն ամիսներ, եւ առաջիկա ամիսներին էլ դեռ զբաղեցնելու են (չգիտենք` դիտավորյալ, թե լրիվ պատահաբար), որ նա չկարողանա անգամ քիթ սրբելու կամ սահմանազատման, անվտանգային խնդիրների մասին մտածելու, կամ թանկացումների դեմ բողոքելու ժամանակ ունենալ: Ու մի օր արթնանա, երբ բանը բանից անցած լինի:

ՄԱՐԻԵՏԱ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ