Զապել Եսայանի գրությունների նոր հատորը անգլերեն թարգմանությամբ

Լոնդոնի «Կոմիտաս ինստիտուտը» վերջերս լույս է ընծայել դոկտ. Նանոր Քըբրանյանի «Zabel Yessayan. On the Threshold. Key Texts on Armenians and Turks as Ottoman Subjects» (Զապել Եսայանը՝ նախաշեմին, Առանցքային տեքստեր, որոնք վերաբերում են հայերին եւ թուրքերին՝ որպես Օսմանյան հպատակների) խորագրով, 144 էջանոց անգլերեն նկարազարդ գիրքը, որը նոր լույս է սփռում, ըստ «Արմինյն Միրոր-Սփեքթեյթր» շաբաթաթերթի, մեծատաղանդ վիպասանի եւ հրապարակագրի արժեքավոր, բայց որոշ առումով համապատասխան ընդունելության չարժանացած գրական ժառանգության վրա:

Մանրակրկիտ արխիվային հետազոտությունների եւ խորաթափանց ընթերցանության արդյունքում գրքում ի մի են բերվել 11 առանցքային գրություններ, որոնք անմիջականորեն կապված են հայ-թուրքական հարաբերությունների պատմության հետ: Դրանք այսօր էլ խիստ այժմեական են: Գիրքն առաջին հատորն է ավելի մեծ մի ծրագրի, որը նախատեսում է հետագայում հրատարակել Եսայանի հայերեն գրությունները, ինչպես նաեւ Քըբրանյանի անգլերեն առաջաբանի հայերեն տարբերակը:

Գիրքն ընդգրկում է մոտ 25 տարիների ժամանակաշրջան` սկսած առաջին համաշխարհային պատերազմին նախորդած տարիներից մինչեւ Թուրքիայի հանրապետության հռչակումը: Բացահայտվում են իմպերիալիզմին դիմակայելու, հայ-թուրքական հարաբերություններում կրոնական եւ միջցեղային դրսեւորումների հանդեպ Եսայանի ցնցող, երբեմն կանխագուշակումների մակարդակի հասնող նկատառումներն ու եզրահանգումները: Նրա գրությունները կրոնական վայրագությունների դեմ են բարձրաձայնում եւ շատ դեպքերում հակասում են Օսմանյան ժամանակաշրջանի մեզ ներկայացված պատմական փաստերին: Այդ գրություններում նաեւ կանանց ազատագրության, միջցեղային համերաշխության թեմաներն են շոշափվել: Նաեւ` ժամանակաշրջանի հասարակական-քաղաքական կյանքը եւ սոցիալական անարդարությունները:

Դոկտ. Քըբրանյանի արժեքավոր առաջաբանը վկայում է Օսմանյան ժամանակաշրջանի հայերի պատմության եւ գրականության խորաթափանց գիտելիքների մասին:

Քըբրանյանն իր դոկտորականի գիտական աստիճանն ստացել է Օքսֆորդ համալսարանից: Նշանակվել է պրոֆեսորի օգնական Կոլումբիա համալսարանի միջին-արեւելյան, հարավ-ասիական եւ աֆրիկյան ուսումնասիրությունների ֆակուլտետում: Որպես հետազոտող գիտաշխատող պաշտոնավարել է Լոնդոնի «Քուին Մերի եւ Նանյանգի» (Սինգապուր) տեխնոլոգիական համալսարաններում: Բացի հրատարակված թարգմանություններից, նրա խմբագրությամբ լույս են ընծայվել հայոց գրականության բազմաթիվ գոհարներ: Նրա ամենաարժեքավոր աշխատությունը «Գերեվարված գիշերներ: Բոսֆորից Գալիպոլի Զապել Եսայանի հետ» (Captive Nights: From the Bosphorus to Gallipoli with Zabel Yessayan) հատորն է, որ Ֆրեզնոյի Կալիֆոռնիա համալսարանն է հրատարակել 2021 թվականին:

Պատրաստեց՝ ՀԱԿՈԲ  ԾՈՒԼԻԿՅԱՆԸ